พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ [4. วิภังควรรค] 7. สฬายตนวิภังคสูตร
4. ชิวหายตนะ (อายตนะคือลิ้น)
5. กายายตนะ (อายตนะคือกาย)
6. มนายตนะ (อายตนะคือใจ)1
คำที่เรากล่าวไว้ว่า พึงทราบอายตนะภายใน 6 นั่น เพราะอาศัยเหตุนี้
เราจึงกล่าวไว้ (1)
เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบอายตนะภายนอก 6 เพราะอาศัยเหตุอะไร
เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น คือ
1. รูปายตนะ (อายตนะคือรูป)
2. สัททายตนะ (อายตนะคือเสียง)
3. คันธายตนะ (อายตนะคือกลิ่น)
4. รสายตนะ (อายตนะคือรส)
5. โผฏฐัพพายตนะ (อายตนะคือสัมผัส)
6. ธัมมายตนะ (อายตนะคือธรรมารมณ์)
คำที่เรากล่าวไว้ว่า พึงทราบอายตนะภายนอก 6 นั่น เพราะอาศัยเหตุนี้
เราจึงกล่าวไว้ (2)
เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบหมวดวิญญาณ 6 เพราะอาศัยเหตุอะไร เรา
จึงกล่าวไว้เช่นนั้น คือ
1. จักขุวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางตา)
2. โสตวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางหู)
3. ฆานวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางจมูก)
4. ชิวหาวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางลิ้น)
5. กายวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางกาย)
6. มโนวิญญาณ (ความรู้แจ้งอารมณ์ทางใจ)
คำที่เรากล่าวไว้ว่า พึงทราบหมวดวิญญาณ 6 นั่น เพราะอาศัยเหตุนี้
เราจึงกล่าวไว้ (3)
