พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ [2. อนุปทวรรค] 1. อนุปทสูตร

2. อนุปทวรรค
หมวดว่าด้วยธรรมตามลำดับบท
1. อนุปทสูตร
ว่าด้วยธรรมตามลำดับบท

[93] ข้าพเจ้าได้สดับมาอย่างนี้
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อารามของ
อนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตกรุงสาวัตถี ณ ที่นั้นแล พระผู้มีพระภาคได้รับสั่งเรียก
ภิกษุทั้งหลายมาตรัสว่า “ภิกษุทั้งหลาย” ภิกษุเหล่านั้นทูลรับสนองพระดำรัสแล้ว
พระผู้มีพระภาคจึงได้ตรัสเรื่องนี้ว่า
“ภิกษุทั้งหลาย สารีบุตรเป็นบัณฑิต1 มีปัญญามาก2 มีปัญญากว้างขวาง3 มี
ปัญญาร่าเริง4 มีปัญญารวดเร็ว5 มีปัญญาเฉียบแหลม6 มีปัญญาเพิกถอนกิเลส7

เชิงอรรถ :
1 เป็นบัณฑิต ในที่นี้หมายถึงเป็นบัณฑิตเพราะเหตุ 4 ประการ คือ (1) เป็นผู้ฉลาดในธาตุ (2) เป็น
ผู้ฉลาดในอายตนะ (3) เป็นผู้ฉลาดในปฏิจจสมุปบาท (4) เป็นผู้ฉลาดในฐานะและอฐานะ (ม.อุ.อ.
3/92/56, และดูเทียบ ขุ.ม. (แปล) 29/18/85)
2 มีปัญญามาก ในที่นี้หมายถึงมีปัญญามาก เพราะกำหนดถือเอาคุณคือศีล คุณคือสมาธิ คุณคือปัญญา
คุณคือวิมุตติ และคุณคือวิมุตติญาณทัสสนะ (ม.อุ.อ. 3/92/56)
3 มีปัญญากว้างขวาง ในที่นี้หมายถึงมีปัญญากว้างขวาง เพราะญาณที่เป็นไปในธาตุ อายตนะ ปฏิจจ-
สมุปบาท สุญญตา เป็นไปในอรรถ ธรรม นิรุตติ ปฏิภาณ และเป็นไปในศีล สมาธิ ปัญญา วิมุตติ
และวิมุตติญาณทัสสนะ (ม.อุ.อ. 3/92/57)
4 มีปัญญาร่าเริง ในที่นี้หมายถึงมีปัญญาร่าเริง เพราะเป็นผู้ทำสติปัฏฐาน 4 สัมมัปปธาน 4
อิทธิบาท 4 อินทรีย์ 5 พละ 5 โพชฌงค์ 7 และอริยมรรคมีองค์ 8 ให้เจริญ (ม.อุ.อ. 3/92/57)
5 มีปัญญารวดเร็ว ในที่นี้หมายถึงมีปัญญารวดเร็ว เพราะแล่นไปเร็วในรูปที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน
และแล่นไปเร็วในพระนิพพานอันเป็นที่ดับชาติ ชรา มรณะ โดยพิจารณาทำให้แจ่มแจ้ง ทำให้เด่นชัดว่า
รูป ฯลฯ ชรา มรณะ ไม่เที่ยง ถูกปัจจัยปรุงแต่ง อาศัยกันเกิดขึ้น มีความเสื่อมไป มีความสิ้นไป
มีความคลายกำหนัด และมีความดับไปเป็นธรรมดา (ม.อุ.อ. 3/92/57-58)
6 มีปัญญาเฉียบแหลม ในที่นี้หมายถึงมีปัญญาเฉียบแหลม เพราะไม่ให้กามวิตก พยาบาทวิตก
วิหิงสาวิตก และอุปกิเลส 16 ที่เกิดขึ้นแล้วอาศัยอยู่ และเพราะบรรลุอริยมรรค 4 สามัญญผล 4
ปฏิสัมภิทา 4 และอภิญญา 6 (ม.อุ.อ. 3/92/58)
7 มีปัญญาเพิกถอนกิเลส ในที่นี้หมายถึงมีปัญญาเพิกถอนกิเลส เพราะเจาะ คือทำลายกองโลภะ กองโทสะ
กองโมหะ กองอุปกิเลส 16 และกรรมที่จะนำไปสู่ภพทั้งหมด ที่ยังไม่เคยเจาะทำลายมาก่อน (ม.อุ.อ.
3/92/58)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 14 หน้า :110 }