พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [11. ทสุตตรสูตร] ธรรม 9 ประการ
9. มีสัตว์ทั้งหลายผู้ล่วงอากิญจัญจายตนฌานโดยประการทั้งปวง
บรรลุเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน นี้เป็นสัตตาวาสที่ 9
นี้ คือธรรม 9 ประการที่ควรกำหนดรู้
(ฆ) ธรรม 9 ประการที่ควรละ คืออะไร
คือ ธรรมมีตัณหาเป็นมูลเหตุ1 9 ได้แก่
1. เพราะอาศัยตัณหา ปริเยสนา (การแสวงหา) จึงเป็นไป
2. เพราะอาศัยปริเยสนา ลาภะ(การได้) จึงเป็นไป
3. เพราะอาศัยลาภะ วินิจฉยะ (การกำหนด) จึงเป็นไป
4. เพราะอาศัยวินิจฉยะ ฉันทราคะ (ความกำหนดด้วยอำนาจ
ความพอใจ) จึงเป็นไป
5. เพราะอาศัยฉันทราคะ อัชโฌสานะ (ความหมกมุ่นฝังใจ) จึง
เป็นไป
6. เพราะอาศัยอัชโฌสานะ ปริคคหะ (การยึดถือครอบครอง) จึง
เป็นไป
7. เพราะอาศัยปริคคหะ มัจฉริยะ (ความตระหนี่) จึงเป็นไป
8. เพราะอาศัยมัจฉริยะ อารักขะ (ความหวงกั้น) จึงเป็นไป
9. เพราะอาศัยอารักขะเป็นเหตุ บาปอกุศลธรรมเป็นอเนก ที่เกิดขึ้น
จากการถือท่อนไม้ การถือศัสตรา การทะเลาะ การแก่งแย่ง
การวิวาท การกล่าวขึ้นเสียงว่า มึง มึง และการพูดเท็จ จึง
เป็นไป2
นี้ คือธรรม 9 ประการที่ควรละ
พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [11. ทสุตตรสูตร] ธรรม 9 ประการ
(ง) ธรรม 9 ประการที่เป็นไปในฝ่ายเสื่อม คืออะไร
คือ อาฆาตวัตถุ1 (เหตุผูกอาฆาต) 9 ได้แก่
1. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้ได้ทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์2แก่เรา
2. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้กำลังทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่เรา
3. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้จักทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่เรา
4. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้ได้ทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่คน
ผู้เป็นที่รักที่ชอบพอของเรา
5. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้กำลังทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่
คนผู้เป็นที่รักที่ชอบพอของเรา
6. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้จักทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่คน
ผู้เป็นที่รักที่ชอบพอของเรา
7. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้ได้ทำสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่คนผู้
ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่ชอบพอของเรา
8. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้กำลังทำสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่คน
ผู้ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่ชอบพอของเรา
9. บุคคลย่อมผูกอาฆาตว่า ผู้นี้จักทำสิ่งที่เป็นประโยชน์แก่บุคคล
ผู้ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่ชอบพอของเรา
นี้ คือธรรม 9 ประการที่เป็นไปในฝ่ายเสื่อม
(จ) ธรรม 9 ประการที่เป็นไปในฝ่ายคุณวิเศษ คืออะไร
คือ อุบายเป็นเครื่องกำจัดอาฆาต3 9 ได้แก่
1. บุคคลย่อมกำจัดอาฆาตว่า ผู้นี้ได้ทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่เรา
การทำสิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์แก่เรานั้น จะหาได้ในผู้นี้แต่ที่ไหน4
