พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [11. ทสุตตรสูตร] ธรรม 4 ประการ
(ง) ธรรม 4 ประการที่เป็นไปในฝ่ายเสื่อม คืออะไร
คือ โยคะ1 (เครื่องเกาะเกี่ยว) 4 ได้แก่
1. กามโยคะ (โยคะคือกาม)
2. ภวโยคะ (โยคะคือภพ)
3. ทิฏฐิโยคะ (โยคะคือทิฏฐิ)
4. อวิชชาโยคะ (โยคะคืออวิชชา)
นี้ คือธรรม 4 ประการที่เป็นไปในฝ่ายเสื่อม
(จ) ธรรม 4 ประการที่เป็นไปในฝ่ายคุณวิเศษ คืออะไร
คือ วิสังโยคะ2 (ความพราก) 4 ได้แก่
1. กามโยควิสังโยคะ (ความพรากจากกามโยคะ)
2. ภวโยควิสังโยคะ (ความพรากจากภวโยคะ)
3. ทิฏฐิโยควิสังโยคะ (ความพรากจากทิฏฐิโยคะ)
4. อวิชชาโยควิสังโยคะ (ความพรากจากอวิชชาโยคะ)
นี้ คือธรรม 4 ประการที่เป็นไปในฝ่ายคุณวิเศษ
(ฉ) ธรรม 4 ประการที่แทงตลอดได้ยาก คืออะไร
คือ สมาธิ 4 ได้แก่
1. หานภาคิยสมาธิ (สมาธิฝ่ายเสื่อม)
2. ฐิติภาคิยสมาธิ (สมาธิฝ่ายดำรง)
3. วิเสสภาคิยสมาธิ (สมาธิฝ่ายวิเศษ)
4. นิพเพธภาคิยสมาธิ (สมาธิฝ่ายชำแรกกิเลส)
นี้ คือธรรม 4 ประการที่แทงตลอดได้ยาก
(ช) ธรรม 4 ประการที่ควรให้เกิดขึ้น คืออะไร
คือ ญาณ3 4 ได้แก่
1. ธัมมญาณ (ความรู้ในธรรม)
2. อันวยญาณ (ความรู้ในการคล้อยตาม)
พระสุตตันตปิฎก ทีฆนิกาย ปาฎิกวรรค [11. ทสุตตรสูตร] ธรรม 4 ประการ
3. ปริยญาณ (ความรู้ในการกำหนดจิตของผู้อื่น)
4. สัมมติญาณ (ความรู้ในสมมติ)
นี้ คือธรรม 4 ประการที่ควรให้เกิดขึ้น
(ฌ) ธรรม 4 ประการที่ควรรู้ยิ่ง คืออะไร
คือ อริยสัจ 4 ได้แก่
1. ทุกขอริยสัจ (อริยสัจคือทุกข์)
2. ทุกขสมุทยอริยสัจ (อริยสัจคือเหตุเกิดแห่งทุกข์)
3. ทุกขนิโรธอริยสัจ (อริยสัจคือความดับแห่งทุกข์)
4. ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจ (อริยสัจคือข้อปฏิบัติให้ถึงความ
ดับแห่งทุกข์)
นี้ คือธรรม 4 ประการที่ควรรู้ยิ่ง
(ญ) ธรรม 4 ประการที่ควรทำให้แจ้ง คืออะไร
คือ สามัญญผล1 (ผลแห่งความเป็นสมณะ) 4 ได้แก่
1. โสดาปัตติผล
2. สกทาคามิผล
3. อนาคามิผล
4. อรหัตตผล
นี้ คือธรรม 4 ประการที่ควรทำให้แจ้ง
ธรรม 40 ประการนี้ เป็นของจริง เป็นของแท้ แน่นอน ไม่ผิดพลาด ไม่เป็น
อย่างอื่น ที่พระตถาคตตรัสรู้แล้วโดยชอบ ด้วยประการฉะนี้