สตฺถา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ ปิลินฺทวจฺฉ ภิกฺขู วสลิวาเทน สมุทาจรสี’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ วุตฺเต ตสฺสายสฺมโต ปุพฺเพนิวาสํ มนสิกริตฺวา ‘‘มา โข ตุมฺเห, ภิกฺขเว, วจฺฉสฺส ภิกฺขุโน อุชฺฌายิตฺถ, น, ภิกฺขเว, วจฺโฉ โทสนฺตโร ภิกฺขู วสลิวาเทน สมุทาจรติ, วจฺฉสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปญฺจ ชาติสตานิ อพฺโพกิณฺณานิ สพฺพานิ ตานิ พฺราหฺมณกุเล ปจฺจาชาตานิ, โส ตสฺส ทีฆรตฺตํ วสลิวาโท สมุทาจิณฺโณ, ขีณาสวสฺส นาม กกฺกสํ ผรุสํ ปเรสํ มมฺมฆฏฺฏนวจนเมว นตฺถิฯ อาจิณฺณวเสน หิ มม ปุตฺโต เอวํ กเถตี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[408]

‘‘อกกฺกสํ วิญฺญาปนิํ, คิรํ สจฺจมุทีรเย;

ยาย นาภิสเช กญฺจิ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณ’’นฺติฯ

ตตฺถ อกกฺกสนฺติ อผรุสํฯ วิญฺญาปนินฺติ อตฺถวิญฺญาปนิํฯ สจฺจนฺติ ภูตตฺถํฯ นาภิสเชติ ยาย คิราย อญฺญํ กุชฺฌาปนวเสน น ลคฺคาเปยฺย, ขีณาสโว นาม เอวรูปเมว คิรํ ภาเสยฺย, ตสฺมา ตมหํ พฺราหฺมณํ วทามีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

ปิลินฺทวจฺฉตฺเถรวตฺถุ ปญฺจวีสติมํฯ

26. อญฺญตรตฺเถรวตฺถุ

โยธ ทีฆนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิฯ

สาวตฺถิยํ กิเรโก มิจฺฉาทิฏฺฐิโก พฺราหฺมโณ สรีรคนฺธคหณภเยน อุตฺตรสาฏกํ อปเนตฺวา เอกมนฺเต ฐเปตฺวา เคหทฺวาราภิมุโข นิสีทิฯ อเถโก ขีณาสโว ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วิหารํ คจฺฉนฺโต ตํ สาฏกํ ทิสฺวา อิโต จิโต จ โอโลเกตฺวา กญฺจิ อปสฺสนฺโต ‘‘นิสฺสามิโก อย’’นฺติ ปํสุกูลํ อธิฏฺฐหิตฺวา คณฺหิฯ อถ นํ พฺราหฺมโณ ทิสฺวา อกฺโกสนฺโต อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘มุณฺฑก , สมณ, มม สาฏกํ คณฺหสี’’ติ อาหฯ ตเวโส, พฺราหฺมณาติฯ อาม, สมณาติฯ

‘‘มยา กญฺจิ อปสฺสนฺเตน ปํสุกูลสญฺญาย คหิโต, คณฺห น’’นฺติ ตสฺส ทตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ภิกฺขูนํ ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ อถสฺส วจนํ สุตฺวา ภิกฺขู เตน สทฺธิํ เกฬิํ กโรนฺตา ‘‘กิํ นุ โข, อาวุโส, สาฏโก ทีโฆ รสฺโส ถูโล สณฺโห’’ติฯ อาวุโส, ทีโฆ วา โหตุ รสฺโส วา ถูโล วา สณฺโห วา, นตฺถิ มยฺหํ ตสฺมิํ อาลโย, ปํสุกูลสญฺญาย นํ คณฺหินฺติฯ ตํ สุตฺวา ภิกฺขู ตถาคตสฺส อาโรเจสุํ – ‘‘เอส, ภนฺเต, ภิกฺขุ อภูตํ วตฺวา อญฺญํ พฺยากโรตี’’ติฯ สตฺถา ‘‘ภูตํ, ภิกฺขเว, เอส กเถติ, ขีณาสวา นาม ปเรสํ สนฺตกํ น คณฺหนฺตี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[409]

‘‘โยธ ทีฆํ ว รสฺสํ วา, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;

โลเก อทินฺนํ นาทิยติ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณ’’นฺติฯ

ตสฺสตฺโถ – สาฏกาภรณาทีสุ ทีฆํ วา รสฺสํ วา มณิมุตฺตาทีสุ อณุํ วา ถูลํ วา มหคฺฆอปฺปคฺฆวเสน สุภํ วา อสุภํ วา โย ปุคฺคโล อิมสฺมิํ โลเก ปรปริคฺคหิตํ นาทิยติ, ตมหํ พฺราหฺมณํ วทามีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

อญฺญตรตฺเถรวตฺถุ ฉพฺพีสติมํฯ

27. สาริปุตฺตตฺเถรวตฺถุ

อาสา ยสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สาริปุตฺตตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิฯ

เถโร กิร ปญฺจภิกฺขุสตปริวาโร ชนปเท เอกํ วิหารํ คนฺตฺวา วสฺสํ อุปคญฺฉิฯ มนุสฺสา เถรํ ทิสฺวา พหุํ วสฺสาวาสิกํ ปฏิสฺสุณิํสุฯ เถโร ปวาเรตฺวา สพฺพสฺมิํ วสฺสาวาสิเก อสมฺปตฺเตเยว สตฺถุ สนฺติกํ คจฺฉนฺโต ภิกฺขู อาห – ‘‘ทหรานญฺเจว สามเณรานญฺจ มนุสฺเสหิ วสฺสาวาสิเก อาหเฏ คเหตฺวา เปเสยฺยาถ, ฐเปตฺวา วา สาสนํ ปหิเณยฺยาถา’’ติฯ เอวํ วตฺวา จ ปน สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิฯ ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ ‘‘อชฺชาปิ มญฺเญ สาริปุตฺตตฺเถรสฺส ตณฺหา อตฺถิเยวฯ