โส ‘‘ทสพโล เม ทิฏฺโฐ, เอหีติ จ อวฺหานมฺปิ ลทฺธ’’นฺติ พลวปีติํ อุปฺปาเทตฺวา ‘‘กุโต นุ โข คนฺตพฺพ’’นฺติ คมนมคฺคํ อปสฺสนฺโต ทสพลสฺส สมฺมุเข อากาเส อุปฺปติตฺวา ปฐมปาเท ปพฺพเต ฐิเตเยว สตฺถารา วุตฺตคาถา อาวชฺเชนฺโต อากาเสเยว ปีติํ วิกฺขมฺเภตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ตถาคตํ วนฺทมาโนว โอตริตฺวา สตฺถุ สนฺติเก อฏฺฐาสิฯ อถ นํ สตฺถา อปรภาเค สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติฯ

วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ เอกาทสมํฯ

12. สุมนสามเณรวตฺถุ

โย หเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา ปุพฺพาราเม วิหรนฺโต สุมนสามเณรํ อารพฺภ กเถสิฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพี กถา –

ปทุมุตฺตรพุทฺธกาลสฺมิญฺหิ เอโก กุลปุตฺโต สตฺถารา จตุปริสมชฺเฌ เอกํ ภิกฺขุํ ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ตํ สมฺปตฺติํ ปตฺถยมาโน สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส มหาทานํ ทตฺวา, ‘‘ภนฺเต, อหมฺปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺโค ภเวยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ ฐเปสิฯ สตฺถา กปฺปสตสหสฺสํ โอโลเกนฺโต ตสฺส ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ วิทิตฺวา ‘‘อิโต กปฺปสตสหสฺสมตฺถเก โคตมพุทฺธสาสเน ทิพฺพจกฺขุกานํ อคฺโค อนุรุทฺโธ นาม ภวิสฺสสี’’ติ พฺยากาสิฯ โส ตํ พฺยากรณํ สุตฺวา สฺเว ปตฺตพฺพํ วิย ตํ สมฺปตฺติํ มญฺญมาโน ปรินิพฺพุเต สตฺถริ ภิกฺขู ทิพฺพจกฺขุปริกมฺมํ ปุจฺฉิตฺวา สตฺตโยชนิกํ กญฺจนถูปํ ปริกฺขิปิตฺวา อเนกานิ ทีปรุกฺขสหสฺสานิ กาเรตฺวา ทีปปูชํ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เทวมนุสฺเสสุ กปฺปสตสหสฺสานิ สํสริตฺวา อิมสฺมิํ กปฺเป พาราณสิยํ ทลิทฺทกุเล นิพฺพตฺโต สุมนเสฏฺฐิํ นิสฺสาย ตสฺส ติณหารโก หุตฺวา ชีวิกํ กปฺเปสิฯ อนฺนภาโรติสฺส นามํ อโหสิฯ สุมนเสฏฺฐีปิ ตสฺมิํ นคเร นิจฺจกาลํ มหาทานํ เทติฯ

อเถกทิวสํ อุปริฏฺโฐ นาม ปจฺเจกพุทฺโธ คนฺธมาทเน นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ‘‘กสฺส นุ โข อชฺช อนุคฺคหํ กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ‘‘อชฺช มยา อนฺนภารสฺส อนุคฺคหํ กาตุํ วฏฺฏติ, อิทานิ จ โส อฏวิโต ติณํ อาทาย เคหํ อาคมิสฺสตี’’ติ ญตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย อิทฺธิยา คนฺตฺวา อนฺนภารสฺส สมฺมุเข ปจฺจุฏฺฐาสิฯ

อนฺนภาโร ตํ ตุจฺฉปตฺตหตฺถํ ทิสฺวา ‘‘อปิ , ภนฺเต, ภิกฺขํ ลภิตฺถา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘ลภิสฺสาม มหาปุญฺญา’’ติ วุตฺเต ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, โถกํ อาคเมถา’’ติ ติณกาชํ ฉฑฺเฑตฺวา เวเคน เคหํ คนฺตฺวา, ‘‘ภทฺเท, มยฺหํ ฐปิตภาคภตฺตํ อตฺถิ, นตฺถี’’ติ ภริยํ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อตฺถิ, สามี’’ติ วุตฺเต เวเคน ปจฺจาคนฺตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส ปตฺตํ อาทาย ‘‘มยฺหํ ทาตุกามตาย สติ เทยฺยธมฺโม น โหติ, เทยฺยธมฺเม สติ ปฏิคฺคาหกํ น ลภามิฯ อชฺช ปน เม ปฏิคฺคาหโก จ ทิฏฺโฐ, เทยฺยธมฺโม จ อตฺถิ, ลาภา วต เม’’ติ เคหํ คนฺตฺวา ภตฺตํ ปตฺเต ปกฺขิปาเปตฺวา ปจฺจาหริตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส หตฺเถ ปติฏฺฐเปตฺวา –

‘‘อิมินา ปน ทาเนน, มา เม ทาลิทฺทิยํ อหุ;

นตฺถีติ วจนํ นาม, มา อโหสิ ภวาภเวฯ –

ภนฺเต เอวรูปา ทุชฺชีวิตา มุจฺเจยฺยํ, นตฺถีติ ปทเมว น สุเณยฺย’’นฺติ ปตฺถนํ ฐเปสิฯ ปจฺเจกพุทฺโธ ‘‘เอวํ โหตุ มหาปุญฺญา’’ติ วตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิฯ

สุมนเสฏฺฐิโนปิ ฉตฺเต อธิวตฺถา เทวตา ‘‘อโห ทานํ ปรมทานํ, อุปริฏฺเฐ สุปติฏฺฐิต’’นฺติ วตฺวา ติกฺขตฺตุํ สาธุการมทาสิฯ อถ นํ เสฏฺฐิ ‘‘กิํ มํ เอตฺตกํ กาลํ ทานํ ททมานํ น ปสฺสสี’’ติ อาหฯ นาหํ ตว ทานํ อารพฺภ สาธุการํ เทมิ, อนฺนภาเรน ปน อุปริฏฺฐสฺส ทินฺนปิณฺฑปาเต ปสีทิตฺวา มยา เอส สาธุกาโร ปวตฺติโตติฯ โส ‘‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อหํ เอตฺตกํ กาลํ ทานํ ททนฺโต เทวตํ สาธุการํ ทาเปตุํ นาสกฺขิํ, อนฺนภาโร มํ นิสฺสาย ชีวนฺโต เอกปิณฺฑปาเตเนว สาธุการํ ทาเปสิ, ตสฺส ทาเน อนุจฺฉวิกํ กตฺวา ตํ ปิณฺฑปาตํ มม สนฺตกํ กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา ‘‘อชฺช ตยา กสฺสจิ กิญฺจิ ทินฺน’’นฺติ ปุจฺฉิฯ ‘‘อาม, สามิ, อุปริฏฺฐปจฺเจกพุทฺธสฺส เม อชฺช ภาคภตฺตํ ทินฺน’’นฺติฯ ‘‘หนฺท, โภ, กหาปณํ คเหตฺวา เอตํ มยฺหํ ปิณฺฑปาตํ เทหี’’ติ? ‘‘น เทมิ, สามี’’ติฯ โส ยาว สหสฺสํ วฑฺเฒสิ, อิตโร สหสฺเสนาปิ นาทาสิฯ อถ นํ ‘‘โหตุ, โภ, ยทิ ปิณฺฑปาตํ น เทสิ, สหสฺสํ คเหตฺวา ปตฺติํ เม เทหี’’ติ อาหฯ โส ‘‘อยฺเยน สทฺธิํ มนฺเตตฺวา ชานิสฺสามี’’ติ เวเคน ปจฺเจกพุทฺธํ สมฺปาปุณิตฺวา, ‘‘ภนฺเต สุมนเสฏฺฐิ, สหสฺสํ ทตฺวา ตุมฺหากํ ปิณฺฑปาเต ปตฺติํ ยาจติ, กิํ กโรมี’’ติ ปุจฺฉิฯ

อถสฺส โส อุปมํ อาหริ ‘‘เสยฺยถาปิ, ปณฺฑิต, กุลสติเก คาเม เอกสฺมิํ ฆเร ทีปํ ชาเลยฺย, เสสา อตฺตโน เตเลน วฏฺฏิํ เตเมตฺวา ชาลาเปตฺวา คณฺเหยฺยุํ, ปุริมปทีปสฺส ปภา อตฺถีติ วตฺตพฺพา นตฺถี’’ติฯ อติเรกตรา, ภนฺเต, ปภา โหตีติฯ เอวเมวํ ปณฺฑิต อุฬุงฺกยาคุ วา โหตุ, กฏจฺฉุภิกฺขา วา, อตฺตโน ปิณฺฑปาเต ปเรสํ ปตฺติํ เทนฺตสฺส ยตฺตกานํ เทติ, ตตฺตกํ วฑฺฒติฯ ตฺวญฺหิ เอกเมว ปิณฺฑปาตํ อทาสิ, เสฏฺฐิสฺส ปน ปตฺติยา ทินฺนาย ทฺเว ปิณฺฑปาตา โหนฺติ เอโก ตว, เอโก ตสฺสาติฯ

โส ‘‘สาธุ, ภนฺเต’’ติ ตํ อภิวาเทตฺวา เสฏฺฐิสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘คณฺห, สามิ, ปตฺติ’’นฺติ อาหฯ เตน หิ อิเม กหาปเณ คณฺหาติฯ นาหํ ปิณฺฑปาตํ วิกฺกิณามิ, สทฺธาย เต ปตฺติํ ทมฺมีติฯ ‘‘ตฺวํ สทฺธาย เทสิ, อหมฺปิ ตว คุเณ ปูเชมิ, คณฺห, ตาต, อิโต ปฏฺฐาย จ ปน มา สหตฺถา กมฺมมกาสิ, วีถิยํ ฆรํ มาเปตฺวา วสฯ เยน จ เต อตฺโถ โหติ, สพฺพํ มม สนฺติกา คณฺหาหี’’ติ อาหฯ นิโรธา วุฏฺฐิตสฺส ปน ทินฺนปิณฺฑปาโต ตทเหว วิปากํ เทติฯ ตสฺมา ราชาปิ ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา อนฺนภารํ ปกฺโกสาเปตฺวา ปตฺติํ คเหตฺวา มหนฺตํ โภคํ ทตฺวา ตสฺส เสฏฺฐิฏฺฐานํ ทาเปสิฯ

โส สุมนเสฏฺฐิสฺส สหายโก หุตฺวา ยาวชีวํ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพตฺติตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุนคเร อมิโตทนสฺส สกฺกสฺส เคเห ปฏิสนฺธิํ คณฺหิ, อนุรุทฺโธติสฺส นามํ อกํสุฯ โส มหานามสกฺกสฺส กนิฏฺฐภาตา, สตฺถุ จูฬปิตุ ปุตฺโต ปรมสุขุมาโล มหาปุญฺโญ อโหสิฯ เอกทิวสํ กิร ฉสุ ขตฺติเยสุ ปูเว ลกฺขํ กตฺวา คุเฬหิ กีฬนฺเตสุ อนุรุทฺโธ ปราชิโต ปูวานํ อตฺถาย มาตุ สนฺติกํ ปหิณิฯ สา มหนฺตํ สุวณฺณถาลํ ปูเรตฺวา ปูเว เปเสสิฯ ปูเว ขาทิตฺวา ปุน กีฬนฺโต ปราชิโต ตเถว ปหิณิฯ เอวํ ติกฺขตฺตุํ ปูเวสุ อาหเฏสุ จตุตฺเถ วาเร มาตา ‘‘อิทานิ ปูวา นตฺถี’’ติ ปหิณิฯ ตสฺสา วจนํ สุตฺวา ‘‘นตฺถี’’ติ ปทสฺส อสุตปุพฺพตาย ‘‘นตฺถิปูวา นาม อิทานิ ภวิสฺสนฺตี’’ติ สญฺญํ กตฺวา ‘‘คจฺฉ นตฺถิปูเว อาหรา’’ติ เปเสสิฯ

อถสฺส มาตา ‘‘นตฺถิปูเว กิร, อยฺเย, เทถา’’ติ วุตฺเต ‘‘มม ปุตฺเตน นตฺถีติ ปทํ น สุตปุพฺพํ, กถํ นุ โข นตฺถิภาวํ ชานาเปยฺย’’นฺติ สุวณฺณปาติํ โธวิตฺวา อปราย สุวณฺณปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา ‘‘หนฺท, ตาต, อิมํ มม ปุตฺตสฺส เทหี’’ติ ปหิณิฯ ตสฺมิํ ขเณ นครปริคฺคาหิกา เทวตา ‘‘อมฺหากํ สามินา อนฺนภารกาเล อุปริฏฺฐสฺส ปจฺเจกพุทฺธสฺส ภาคภตฺตํ ทตฺวา ‘นตฺถีติ ปทเมว น สุเณยฺย’นฺติ ปตฺถนา นาม ฐปิตาฯ สเจ มยํ ตมตฺถํ ญตฺวา อชฺฌุเปกฺเขยฺยาม, มุทฺธาปิ โน สตฺตธา ผเลยฺยา’’ติ จินฺเตตฺวา ทิพฺพปูเวหิ ปาติํ ปูรยิํสุฯ โส ปุริโส ปาติํ อาหริตฺวา ตสฺส สนฺติเก ฐเปตฺวา วิวริฯ เตสํ คนฺโธ สกลนครํ ผริฯ ปูโว ปน มุเข ฐปิตมตฺโตว สตฺตรสหรณิสหสฺสานิ ผริตฺวา อฏฺฐาสิฯ

อนุรุทฺโธปิ จินฺเตสิ – ‘‘น มํ มญฺเญ อิโต ปุพฺเพ มาตา ปิยายติฯ น หิ เม อญฺญทา ตาย นตฺถิปูวา นาม ปกฺกปุพฺพา’’ติฯ โส คนฺตฺวา มาตรํ เอวมาห – ‘‘อมฺม, นาหํ ตว ปิโย’’ติฯ ตาต, กิํ วเทสิ, มม อกฺขีหิปิ หทยมํสโตปิ ตฺวํ ปิยตโรติฯ สจาหํ, อมฺม, ตว ปิโย, กสฺมา มม ปุพฺเพ เอวรูเป นตฺถิปูเว นาม น อทาสีติฯ สา ตํ ปุริสํ ปุจฺฉิ – ‘‘ตาต, กิญฺจิ ปาติยํ อโหสี’’ติฯ อาม, อยฺเย, ปูวานํ ปาติ ปริปุณฺณา อโหสิ, น เม เอวรูปา ทิฏฺฐปุพฺพาติฯ สา จินฺเตสิ – ‘‘ปุตฺโต เม กตปุญฺโญ, เทวตาหิสฺส ทิพฺพปูวา ปหิตา ภวิสฺสนฺตี’’ติฯ โสปิ มาตรํ อาห – ‘‘อมฺม, น มยา เอวรูปา ปูวา ขาทิตปุพฺพา, อิโต ปฏฺฐาย เม นตฺถิปูวเมว ปเจยฺยาสี’’ติฯ สา ตโต ปฏฺฐาย เตน ‘‘ปูเว ขาทิตุกาโมมฺหี’’ติ วุตฺตกาเล สุวณฺณปาติํ โธวิตฺวา อญฺญาย ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา ปหิณติ, เทวตา ปาติํ ปูเรนฺติฯ เอวํ โส อคารมชฺเฌ วสนฺโต นตฺถีติ ปทสฺส อตฺถํ อชานิตฺวา ทิพฺพปูเวเยว ปริภุญฺชิฯ

สตฺถุ ปน ปริวารตฺถํ กุลปฏิปาฏิยา สากิยกุมาเรสุ ปพฺพชนฺเตสุ มหานาเมน สกฺเกน, ‘‘ตาต, อมฺหากํ กุลา โกจิ ปพฺพชิโต นตฺถิ, ตยา วา ปพฺพชิตพฺพํ, มยา วา’’ติ วุตฺเต โส อาห – ‘‘อหํ อติสุขุมาโล ปพฺพชิตุํ น สกฺขิสฺสามี’’ติฯ เตน หิ กมฺมนฺตํ อุคฺคณฺห, อหํ ปพฺพชิสฺสามีติฯ โก เอส กมฺมนฺโต นามาติ? โส หิ ภตฺตสฺส อุฏฺฐานฏฺฐานมฺปิ น ชานาติ, กมฺมนฺตํ กิเมว ชานิสฺสติ, ตสฺมา เอวมาหฯ

เอกทิวสญฺหิ อนุรุทฺโธ ภทฺทิโย กิมิโลติ ตโย ชนา ‘‘ภตฺตํ นาม กหํ อุฏฺฐาตี’’ติ มนฺตยิํสุฯ เตสุ กิมิโล ‘‘โกฏฺเฐสุ อุฏฺฐาตี’’ติ อาหฯ โส กิเรกทิวสํ วีหี โกฏฺฐมฺหิ ปกฺขิปนฺเต อทฺทส, ตสฺมา ‘‘โกฏฺเฐ ภตฺตํ อุปฺปชฺชตี’’ติ สญฺญาย เอวมาหฯ อถ นํ ภทฺทิโย ‘‘ตฺวํ น ชานาสี’’ติ วตฺวา ‘‘ภตฺตํ นาม อุกฺขลิยํ อุฏฺฐาตี’’ติ อาหฯ โส กิเรกทิวสํ อุกฺขลิโต ภตฺตํ วฑฺเฒนฺเต ทิสฺวา ‘‘เอตฺเถเวตํ อุปฺปชฺชตี’’ติ สญฺญมกาสิ, ตสฺมา เอวมาหฯ อนุรุทฺโธ เต อุโภปิ ‘‘ตุมฺเห น ชานาถา’’ติ วตฺวา ‘‘ภตฺตํ นาม รตนุพฺเพธมกุฬาย มหาสุวณฺณปาติยํ อุฏฺฐาตี’’ติ อาหฯ เตน กิร เนว วีหิํ โกฏฺเฏนฺตา, น ภตฺตํ ปจนฺตา ทิฏฺฐปุพฺพา, สุวณฺณปาติยํ วฑฺเฒตฺวา ปุรโต ฐปิตภตฺตเมว ปสฺสติ, ตสฺมา ‘‘ปาติยํเยเวตํ อุปฺปชฺชตี’’ติ สญฺญมกาสิ, ตสฺมา เอวมาหฯ เอวํ ภตฺตุฏฺฐานฏฺฐานมฺปิ อชานนฺโต มหาปุญฺโญ กุลปุตฺโต กมฺมนฺเต กิํ ชานิสฺสติฯ

โส ‘‘เอหิ โข เต, อนุรุทฺธ, ฆราวาสตฺถํ อนุสาสิสฺสามิ, ปฐมํ เขตฺตํ กสาเปตพฺพ’’นฺติอาทินา นเยน ภาตรา วุตฺตานํ กมฺมนฺตานํ อปริยนฺตภาวํ สุตฺวา ‘‘น เม ฆราวาเสน อตฺโถ’’ติ มาตรํ อาปุจฺฉิตฺวา ภทฺทิยปมุเขหิ ปญฺจหิ สากิยกุมาเรหิ สทฺธิํ นิกฺขมิตฺวา อนุปิยมฺพวเน สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชิฯ ปพฺพชิตฺวา จ ปน สมฺมาปฏิปทํ ปฏิปนฺโน อนุปุพฺเพน ติสฺโส วิชฺชา สจฺฉิกตฺวา ทิพฺเพน จกฺขุนา เอกาสเน นิสินฺโนว หตฺถตเล ฐปิตอามลกานิ วิย สหสฺสโลกธาตุโย โอโลกนสมตฺโถ หุตฺวา –

‘‘ปุพฺเพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;

เตวิชฺโช อิทฺธิปตฺโตมฺหิ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ (เถรคา. 332, 562) –

อุทานํ อุทาเนตฺวา ‘‘กิํ นุ โข เม กตฺวา อยํ สมฺปตฺติ ลทฺธา’’ติ โอโลเกนฺโต ‘‘ปทุมุตฺตรปาทมูเล ปตฺถนํ ฐเปสิ’’นฺติ ญตฺวา ปุน ‘‘สํสาเร สํสรนฺโต อสุกสฺมิํ นาม กาเล พาราณสิยํ สุมนเสฏฺฐิํ นิสฺสาย ชีวนฺโต อนฺนภาโร นาม อโหสิ’’นฺติปิ ญตฺวา –

‘‘อนฺนภาโร ปุเร อาสิํ, ทลิทฺโท ติณหารโก;

ปิณฺฑปาโต มยา ทินฺโน, อุปริฏฺฐสฺส ตาทิโน’’ติฯ –

อาห ฯ อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘โย โส ตทา มยา อุปริฏฺฐสฺส ทินฺนปิณฺฑปาตโต กหาปเณ ทตฺวา ปตฺติํ อคฺคเหสิ, มม สหายโก สุมนเสฏฺฐิ กหํ นุ โข โส เอตรหิ นิพฺพตฺโต’’ติฯ อถ นํ ‘‘วิญฺฌาฏวิยํ ปพฺพตปาเท มุณฺฑนิคโม นาม อตฺถิ, ตตฺถ มหามุณฺฑสฺส นาม อุปาสกสฺส มหาสุมโน จูฬสุมโนติ ทฺเว ปุตฺตา, เตสุ โส จูฬสุมโน หุตฺวา นิพฺพตฺโต’’ติ อทฺทสฯ ทิสฺวา จ ปน จินฺเตสิ – ‘‘อตฺถิ นุ โข ตตฺถ มยิ คเต อุปกาโร, นตฺถี’’ติฯ โส อุปธาเรนฺโต อิทํ อทฺทส ‘‘โส ตตฺถ มยิ คเต สตฺตวสฺสิโกว นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิสฺสติ, ขุรคฺเคเยว จ อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสตี’’ติฯ ทิสฺวา จ ปน อุปกฏฺเฐ อนฺโตวสฺเส อากาเสน คนฺตฺวา คามทฺวาเร โอตริฯ มหามุณฺโฑ ปน อุปาสโก เถรสฺส ปุพฺเพปิ วิสฺสาสิโก เอวฯ โส เถรํ ปิณฺฑปาตกาเล จีวรํ ปารุปนฺตํ ทิสฺวา ปุตฺตํ มหาสุมนํ อาห – ‘‘ตาต, อยฺโย, เม อนุรุทฺธตฺเถโร อาคโต, ยาวสฺส อญฺโญ โกจิ ปตฺตํ น คณฺหาติ, ตาวสฺส คนฺตฺวา ปตฺตํ คณฺห, อหํ อาสนํ ปญฺญาเปสฺสามี’’ติฯ โส ตถา อกาสิฯ อุปาสโก เถรํ อนฺโตนิเวสเน สกฺกจฺจํ ปริวิสิตฺวา เตมาสํ วสนตฺถาย ปฏิญฺญํ คณฺหิ, เถโรปิ อธิวาเสสิฯ

อถ นํ เอกทิวสํ ปฏิชคฺคนฺโต วิย เตมาสํ ปฏิชคฺคิตฺวา มหาปวารณาย ติจีวรญฺเจว คุฬเตลตณฺฑุลาทีนิ จ อาหริตฺวา เถรสฺส ปาทมูเล ฐเปตฺวา ‘‘คณฺหถ, ภนฺเต’’ติ อาหฯ ‘‘อลํ, อุปาสก, น เม อิมินา อตฺโถ’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, วสฺสาวาสิกลาโภ นาเมส, คณฺหถ น’’นฺติ? ‘‘น คณฺหามิ, อุปาสกา’’ติฯ ‘‘กิมตฺถํ น คณฺหถ, ภนฺเต’’ติ? ‘‘มยฺหํ สนฺติเก กปฺปิยการโก สามเณโรปิ นตฺถี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, มม ปุตฺโต มหาสุมโน สามเณโร ภวิสฺสตี’’ติฯ ‘‘น เม, อุปาสก, มหาสุมเนนตฺโถ’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, จูฬสุมนํ ปพฺพาเชถา’’ติฯ เถโร ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา จูฬสุมนํ ปพฺพาเชสิฯ โส ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เถโร เตน สทฺธิํ อฑฺฒมาสมตฺตํ ตตฺเถว วสิตฺวา ‘‘สตฺถารํ ปสฺสิสฺสามี’’ติ ตสฺส ญาตเก อาปุจฺฉิตฺวา อากาเสเนว คนฺตฺวา หิมวนฺตปเทเส อรญฺญกุฏิกาย โอตริฯ

เถโร ปน ปกติยาปิ อารทฺธวีริโย, ตสฺส ตตฺถ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ จงฺกมนฺตสฺส อุทรวาโต สมุฏฺฐหิฯ

อถ นํ กิลนฺตรูปํ ทิสฺวา สามเณโร ปุจฺฉิ – ‘‘ภนฺเต, กิํ โว รุชฺชตี’’ติ? ‘‘อุทรวาโต เม สมุฏฺฐิโต’’ติ ฯ ‘‘อญฺญทาปิ สมุฏฺฐิตปุพฺโพ, ภนฺเต’’ติ? ‘‘อามาวุโส’’ติฯ ‘‘เกน ผาสุกํ โหติ, ภนฺเต’’ติ? ‘‘อโนตตฺตโต ปานีเย ลทฺเธ ผาสุกํ โหติ, อาวุโส’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, อาหรามี’’ติฯ ‘‘สกฺขิสฺสสิ สามเณรา’’ติ? ‘‘อาม, ภนฺเต’’ติฯ เตน หิ อโนตตฺเต ปนฺนโค นาม นาคราชา มํ ชานาติ, ตสฺส อาจิกฺขิตฺวา เภสชฺชตฺถาย เอกํ ปานียวารกํ อาหราติฯ โส สาธูติ อุปชฺฌายํ วนฺทิตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา ปญฺจโยชนสตํ ฐานํ อคมาสิ ฯ ตํ ทิวสํ ปน นาคราชา นาคนาฏกปริวุโต อุทกกีฬํ กีฬิตุกาโม โหติฯ โส สามเณรํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาว กุชฺฌิ, ‘‘อยํ มุณฺฑกสมโณ อตฺตโน ปาทปํสุํ มม มตฺถเก โอกิรนฺโต วิจรติ, อโนตตฺเต ปานียตฺถาย อาคโต ภวิสฺสติ, น ทานิสฺส ปานียํ ทสฺสามี’’ติ ปณฺณาสโยชนิกํ อโนตตฺตทหํ มหาปาติยา อุกฺขลิํ ปิทหนฺโต วิย ผเณน ปิทหิตฺวา นิปชฺชิฯ สามเณโร นาคราชสฺส อาการํ โอโลเกตฺวาว ‘‘กุทฺโธ อย’’นฺติ ญตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘สุโณหิ เม นาคราช, อุคฺคเตช มหพฺพล;

เทหิ เม ปานียฆฏํ, เภสชฺชตฺถมฺหิ อาคโต’’ติฯ

ตํ สุตฺวา นาคราชา อิมํ คาถมาห –

‘‘ปุรตฺถิมสฺมิํ ทิสาภาเค, คงฺคา นาม มหานที;

มหาสมุทฺทมปฺเปติ, ตโต ตฺวํ ปานียํ หรา’’ติฯ

ตํ สุตฺวา สามเณโร ‘‘อยํ นาคราชา อตฺตโน อิจฺฉาย น ทสฺสติ, อหํ พลกฺการํ กตฺวา อานุภาวํ ชานาเปตฺวา อิมํ อภิภวิตฺวาว ปานียํ คณฺหิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา, ‘‘มหาราช , อุปชฺฌาโย มํ อโนตตฺตโตว ปานียํ อาหราเปติ, เตนาหํ อิทเมว หริสฺสามิ, อเปหิ, มา มํ วาเรหี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘อิโตว ปานียํ หาสฺสํ, อิมินาวมฺหิ อตฺถิโก;

ยทิ เต ถามพลํ อตฺถิ, นาคราช นิวารยา’’ติฯ

อถ นํ นาคราชา อาห –

‘‘สามเณร สเจ อตฺถิ, ตว วิกฺกม โปริสํ;

อภินนฺทามิ เต วาจํ, หรสฺสุ ปานียํ มมา’’ติฯ

อถ นํ สามเณโร ‘‘เอวํ, มหาราช, หรามี’’ติ วตฺวา ‘‘ยทิ สกฺโกนฺโต หราหี’’ติ วุตฺเต – ‘‘เตน หิ สุฏฺฐุ ชานสฺสู’’ติ ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ‘‘พุทฺธสาสนสฺส อานุภาวํ ทสฺเสตฺวา มยา ปานียํ หริตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา อากาสฏฺฐเทวตานํ ตาว สนฺติกํ อคมาสิฯ ตา อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ‘‘กิํ, ภนฺเต’’ติ วตฺวา อฏฺฐํสุฯ ‘‘เอตสฺมิํ อโนตตฺตทหปิฏฺเฐ ปนฺนคนาคราเชน สทฺธิํ มม สงฺคาโม ภวิสฺสติ, ตตฺถ คนฺตฺวา ชยปราชยํ โอโลเกถา’’ติ อาหฯ โส เอเตเนว นีหาเรน จตฺตาโร โลกปาเล สกฺกสุยามสนฺตุสิตปรนิมฺมิตวสวตฺตี จ อุปสงฺกมิตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ตโต ปรํ ปฏิปาฏิยา ยาว พฺรหฺมโลกํ คนฺตฺวา ตตฺถ ตตฺถ พฺรหฺเมหิ อาคนฺตฺวา วนฺทิตฺวา ฐิเตหิ ‘‘กิํ, ภนฺเต’’ติ ปุฏฺโฐ ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ เอวํ โส อสญฺเญ จ อรูปิพฺรหฺมาโน จ ฐเปตฺวา สพฺพตฺถ มุหุตฺเตเนว อาหิณฺฑิตฺวา อาโรเจสิฯ ตสฺส วจนํ สุตฺวา สพฺพาปิ เทวตา อโนตตฺตทหปิฏฺเฐ นาฬิยํ ปกฺขิตฺตานิ ปิฏฺฐจุณฺณานิ วิย อากาสํ นิรนฺตรํ ปูเรตฺวา สนฺนิปติํสุฯ สนฺนิปติเต เทวสงฺเฆ สามเณโร อากาเส ฐตฺวา นาคราชํ อาห –

‘‘สุโณหิ เม นาคราช, อุคฺคเตช มหพฺพล;

เทหิ เม ปานียฆฏํ, เภสชฺชตฺถมฺหิ อาคโต’’ติฯ

อถ นํ นาโค อาห –

‘‘สามเณร สเจ อตฺถิ, ตว วิกฺกม โปริสํ;

อภินนฺทามิ เต วาจํ, หรสฺสุ ปานียํ มมา’’ติฯ

โส ติกฺขตฺตุํ นาคราชสฺส ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อากาเส ฐิตโกว ทฺวาทสโยชนิกํ พฺรหฺมตฺตภาวํ มาเปตฺวา อากาสโต โอรุยฺห นาคราชสฺส ผเณ อกฺกมิตฺวา อโธมุขํ นิปฺปีเฬสิ, ตาวเทว พลวตา ปุริเสน อกฺกนฺตอลฺลจมฺมํ วิย นาคราชสฺส ผเณ อกฺกนฺตมตฺเต โอคลิตฺวา ทพฺพิมตฺตา ผณปุฏกา อเหสุํฯ นาคราชสฺส ผเณหิ มุตฺตมุตฺตฏฺฐานโต ตาลกฺขนฺธปมาณา อุทกวฏฺฏิโย อุคฺคญฺฉิํสุฯ สามเณโร อากาเสเยว ปานียวารกํ ปูเรสิฯ เทวสงฺโฆ สาธุการมทาสิฯ

อถ นาคราชา ลชฺชิตฺวา สามเณรสฺส กุชฺฌิ, ชยกุสุมวณฺณานิสฺส อกฺขีนิ อเหสุํฯ โส ‘‘อยํ มํ เทวสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา ปานียํ คเหตฺวา ลชฺชาเปสิ, เอตํ คเหตฺวา มุเข หตฺถํ ปกฺขิปิตฺวา หทยมํสํ วาสฺส มทฺทามิ, ปาเท วา นํ คเหตฺวา ปารคงฺคายํ ขิปามี’’ติ เวเคน อนุพนฺธิฯ อนุพนฺธนฺโตปิ นํ ปาปุณิตุํ นาสกฺขิเยวฯ สามเณโร คนฺตฺวา อุปชฺฌายสฺส หตฺเถ ปานียํ ฐเปตฺวา ‘‘ปิวถ, ภนฺเต’’ติ อาหฯ นาคราชาปิ ปจฺฉโต อาคนฺตฺวา, ‘‘ภนฺเต อนุรุทฺธ, สามเณโร มยา อทินฺนเมว ปานียํ คเหตฺวา อาคโต, มา ปิวิตฺถา’’ติ อาหฯ เอวํ กิร สามเณราติฯ ‘‘ปิวถ, ภนฺเต, อิมินา เม ทินฺนํ ปานียํ อาหฏ’’นฺติ อาหฯ เถโร ‘‘ขีณาสวสามเณรสฺส มุสากถนํ นาม นตฺถี’’ติ ญตฺวา ปานียํ ปิวิฯ ตงฺขณญฺเญวสฺส อาพาโธ ปฏิปสฺสมฺภิฯ ปุน นาโค เถรํ อาห – ‘‘ภนฺเต, สามเณเรนมฺหิ สพฺพํ เทวคณํ สนฺนิปาเตตฺวา ลชฺชาปิโต, อหมสฺส หทยํ วา ผาเลสฺสามิ, ปาเท วา นํ คเหตฺวา ปารคงฺคาย ขิปิสฺสามี’’ติฯ มหาราช, สามเณโร มหานุภาโว, ตุมฺเห สามเณเรน สทฺธิํ สงฺคาเมตุํ น สกฺขิสฺสถ , ขมาเปตฺวา นํ คจฺฉถาติฯ โส สยมฺปิ สามเณรสฺส อานุภาวํ ชานาติเยว, ลชฺชาย ปน อนุพนฺธิตฺวา อาคโตฯ อถ นํ เถรสฺส วจเนน ขมาเปตฺวา เตน สทฺธิํ มิตฺตสนฺถวํ กตฺวา ‘‘อิโต ปฏฺฐาย อโนตตฺตอุทเกน อตฺเถ สติ ตุมฺหากํ อาคมนกิจฺจํ นตฺถิ, มยฺหํ ปหิเณยฺยาถ, อหเมว อาหริตฺวา ทสฺสามี’’ติ วตฺวา ปกฺกามิฯ

เถโรปิ สามเณรํ อาทาย ปายาสิฯ สตฺถา เถรสฺส อาคมนภาวํ ญตฺวา มิคารมาตุปาสาเท เถรสฺส อาคมนํ โอโลเกนฺโต นิสีทิฯ ภิกฺขูปิ เถรํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสุํฯ อเถกจฺเจ สามเณรํ สีเสปิ กณฺเณสุปิ พาหายมฺปิ คเหตฺวา สญฺจาเลตฺวา ‘‘กิํ, สามเณร จูฬกนิฏฺฐ, น อุกฺกณฺฐิโตสี’’ติ อาหํสุฯ สตฺถา เตสํ กิริยํ ทิสฺวา จินฺเตสิ – ‘‘ภาริยํ วติเมสํ ภิกฺขูนํ กมฺมํ อาสีวิสํ คีวาย คณฺหนฺตา วิย สามเณรํ คณฺหนฺติ, นาสฺส อานุภาวํ ชานนฺติ, อชฺช มยา สุมนสามเณรสฺส คุณํ ปากฏํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ เถโรปิ อาคนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิสีทิฯ

สตฺถา เตน สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อานนฺทตฺเถรํ อามนฺเตสิ – ‘‘อานนฺท, อโนตตฺตอุทเกนมฺหิ ปาเท โธวิตุกาโม , สามเณรานํ ฆฏํ ทตฺวา ปานียํ อาหราเปหี’’ติฯ เถโร วิหาเร ปญฺจมตฺตานิ สามเณรสตานิ สนฺนิปาเตสิฯ เตสุ สุมนสามเณโร สพฺพนวโก อโหสิฯ เถโร สพฺพมหลฺลกํ สามเณรํ อาห – ‘‘สามเณร, สตฺถา อโนกตฺตทหอุทเกน ปาเท โธวิตุกาโม, ฆฏํ อาทาย คนฺตฺวา ปานียํ อาหรา’’ติฯ โส ‘‘น สกฺโกมิ, ภนฺเต’’ติ น อิจฺฉิฯ เถโร เสเสปิ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉิ, เตปิ ตเถว วตฺวา ปฏิกฺขิปิํสุฯ ‘‘กิํ ปเนตฺถ ขีณาสวสามเณรา นตฺถี’’ติ? อตฺถิ, เต ปน ‘‘นายํ อมฺหากํ พทฺโธ มาลาปุโฏ, สุมนสามเณรสฺเสว พทฺโธ’’ติ น อิจฺฉิํสุ, ปุถุชฺชนา ปน อตฺตโน อสมตฺถตาเยว น อิจฺฉิํสุฯ ปริโยสาเน ปน สุมนสฺส วาเร สมฺปตฺเต, ‘‘สามเณร, สตฺถา อโนตตฺตทหอุทเกน ปาเท โธวิตุกาโม, กุฏํ อาทาย กิร อุทกํ อาหรา’’ติ อาหฯ โส ‘‘สตฺถริ อาหราเปนฺเต อาหริสฺสามี’’ติ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา, ‘‘ภนฺเต, อโนตตฺตโต กิร มํ อุทกํ อาหาราเปถา’’ติ อาหฯ ‘‘อาม, สุมนา’’ติฯ โส วิสาขาย การิเตสุ ฆนสุวณฺณโกฏฺฏิเมสุ เสนาสนกุเฏสุ เอกํ สฏฺฐิกุฏอุทกคณฺหนกํ มหาฆฏํ หตฺเถน คเหตฺวา ‘‘อิมินา เม อุกฺขิปิตฺวา อํสกูเฏ ฐปิเตน อตฺโถ นตฺถี’’ติ โอลมฺพกํ กตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา หิมวนฺตาภิมุโข ปกฺขนฺทิฯ

นาคราชา สามเณรํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา กุฏํ อํสกูเฏน อาทาย, ‘‘ภนฺเต, ตุมฺเห มาทิเส ทาเส วิชฺชมาเน กสฺมา สยํ อาคตา, อุทเกนตฺเถ สติ กสฺมา สาสนมตฺตมฺปิ น ปหิณถา’’ติ กุเฏน อุทกํ อาทาย สยํ อุกฺขิปิตฺวา ‘‘ปุรโต โหถ, ภนฺเต, อหเมว อาหริสฺสามี’’ติ อาหฯ ‘‘ติฏฺฐถ ตุมฺเห, มหาราช, อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺเธน อาณตฺโต’’ติ นาคราชานํ นิวตฺตาเปตฺวา กุฏํ มุขวฏฺฏิยํ หตฺเถน คเหตฺวา อากาเสนาคญฺฉิฯ อถ นํ สตฺถา อาคจฺฉนฺตํ โอโลเกตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปสฺสถ, ภิกฺขเว, สามเณรสฺส ลีลํ, อากาเส หํสราชา วิย โสภตี’’ติ อาหฯ โสปิ ปานียฆฏํ ฐเปตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิฯ อถ นํ สตฺถา อาห – ‘‘กติวสฺโสสิ ตฺวํ, สุมนา’’ติ? ‘‘สตฺตวสฺโสมฺหิ, ภนฺเตติฯ ‘‘เตน หิ, สุมน, อชฺช ปฏฺฐาย ภิกฺขุ โหหี’’ติ วตฺวา ทายชฺชอุปสมฺปทํ อทาสิฯ

ทฺเวเยว กิร สามเณรา สตฺตวสฺสิกา อุปสมฺปทํ ลภิํสุ – อยญฺจ สุมโน โสปาโก จาติฯ

เอวํ ตสฺมิํ อุปสมฺปนฺเน ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ, ‘‘อจฺฉริยํ อาวุโส, เอวรูโป หิ นาม ทหรสามเณรสฺส อานุภาโว โหติ, น โน อิโต ปุพฺเพ เอวรูโป อานุภาโว ทิฏฺฐปุพฺโพ’’ติฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อิมาย นามา’’ติ วุตฺเต, ‘‘ภิกฺขเว, มม สาสเน ทหโรปิ สมฺมา ปฏิปนฺโน เอวรูปํ สมฺปตฺติํ ลภติเยวา’’ติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห –

[382]

‘‘โย หเว ทหโร ภิกฺขุ, ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน;

โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุตฺโตว จนฺทิมา’’ติฯ

ตตฺถ ยุญฺชตีติ ฆฏติ วายมติฯ ปภาเสตีติ โส ภิกฺขุ อตฺตโน อรหตฺตมคฺคญาเณน อพฺภาทีหิ มุตฺโต จนฺทิมา วิย โลกํ ขนฺธาทิเภทํ โลกํ โอภาเสติ, เอกาโลกํ กโรตีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

สุมนสามเณรวตฺถุ ทฺวาทสมํฯ

ภิกฺขุวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจวีสติโม วคฺโคฯ

26. พฺราหฺมณวคฺโค

1. ปสาทพหุลพฺราหฺมณวตฺถุ

ฉินฺท โสตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ปสาทพหุลํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิร พฺราหฺมโณ ภควโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปสนฺนจิตฺโต อตฺตโน เคเห โสฬสมตฺตานํ ภิกฺขูนํ นิจฺจภตฺตํ ปฏฺฐเปตฺวา ภิกฺขูนํ อาคตเวลาย ปตฺตํ คเหตฺวา ‘‘อาคจฺฉนฺตุ โภนฺโต อรหนฺโต, นิสีทนฺตุ โภนฺโต อรหนฺโต’’ติ ยํกิญฺจิ วทนฺโต อรหนฺตวาทปฏิสํยุตฺตเมว วทติฯ เตสุ ปุถุชฺชนา ‘‘อยํ อมฺเหสุ อรหนฺตสญฺญี’’ติ จินฺตยิํสุ, ขีณาสวา ‘‘อยํ โน ขีณาสวภาวํ ชานาตี’’ติฯ เอวํ เต สพฺเพปิ กุกฺกุจฺจายนฺตา ตสฺส เคหํ นาคมิํสุฯ โส ทุกฺขี ทุมฺมโน ‘‘กินฺนุ โข, อยฺยา, นาคจฺฉนฺตี’’ติ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ สตฺถา ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ‘‘กิํ เอตํ, ภิกฺขเว’’ติ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ ตสฺมิํ อตฺเถ อาโรจิเต ‘‘สาทิยถ ปน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อรหนฺตวาท’’นฺติ อาหฯ ‘‘น สาทิยาม มยํ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เอวํ สนฺเต มนุสฺสานํ เอตํ ปสาทภญฺญํ, อนาปตฺติ , ภิกฺขเว, ปสาทภญฺเญ, อปิ จ โข ปน พฺราหฺมณสฺส อรหนฺเตสุ อธิมตฺตํ เปมํ, ตสฺมา ตุมฺเหหิปิ ตณฺหาโสตํ เฉตฺวา อรหตฺตเมว ปตฺตุํ ยุตฺต’’นฺติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห –

[383]

‘‘ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม, กาเม ปนุท พฺราหฺมณ;

สงฺขารานํ ขยํ ญตฺวา, อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณา’’ติฯ

ตตฺถ ปรกฺกมฺมาติ ตณฺหาโสตํ นาม น อปฺปมตฺตเกน วายาเมน ฉินฺทิตุํ สกฺกา, ตสฺมา ญาณสมฺปยุตฺเตน มหนฺเตน ปรกฺกเมน ปรกฺกมิตฺวา ตํ โสตํ ฉินฺทฯ อุโภปิ กาเม ปนุท นีหรฯ พฺราหฺมณาติ ขีณาสวานํ อาลปนเมตํฯ สงฺขารานนฺติ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ ขยํ ชานิตฺวาฯ อกตญฺญูติ เอวํ สนฺเต ตฺวํ สุวณฺณาทีสุ เกนจิ อกตสฺส นิพฺพานสฺส ชานนโต อกตญฺญู นาม โหสีติฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

ปสาทพหุลพฺราหฺมณวตฺถุ ปฐมํฯ