‘‘อวธี วต อตฺตานํ, กจฺฉโป พฺยาหรํ คิรํ;

สุคฺคหีตสฺมิํ กฏฺฐสฺมิํ, วาจาย สกิยาวธีฯ

‘‘เอตมฺปิ ทิสฺวา นรวีริยเสฏฺฐ,

วาจํ ปมุญฺเจ กุสลํ นาติเวลํ;

ปสฺสสิ พหุภาเณน, กจฺฉปํ พฺยสนํ คต’’นฺติฯ (ชา. 1.2.129-130);

อิมํ ทุกนิปาเต พหุภาณิชาตกํ วิตฺถาเรตฺวา, ‘‘ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา นาม มุขสํยเตน สมจารินา อนุทฺธเตน นิพฺพุตจิตฺเตน ภวิตพฺพ’’นฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[363]

‘‘โย มุขสํยโต ภิกฺขุ, มนฺตภาณี อนุทฺธโต;

อตฺถํ ธมฺมญฺจ ทีเปติ, มธุรํ ตสฺส ภาสิต’’นฺติฯ

ตตฺถ มุขสํยโตติ ทาสจณฺฑาลาทโยปิ ‘‘ตฺวํ ทุชฺชาโต, ตฺวํ ทุสฺสีโล’’ติอาทีนํ อวจนตาย มุเขน สํยโตฯ มนฺตภาณีติ มนฺตา วุจฺจติ ปญฺญา, ตาย ภณนสีโลฯ อนุทฺธโตติ นิพฺพุตจิตฺโตฯ อตฺถํ ธมฺมญฺจ ทีเปตีติ ภาสิตตฺถญฺเจว เทสนาธมฺมญฺจ กเถติฯ มธุรนฺติ เอวรูปสฺส ภิกฺขุโน ภาสิตํ มธุรํ นามฯ โย ปน อตฺถเมว สมฺปาเทติ, น ปาฬิํ, ปาฬิํเยว สมฺปาเทติ, น อตฺถํ, อุภยํ วา ปน น สมฺปาเทติ, ตสฺส ภาสิตํ มธุรํ นาม น โหตีติฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

โกกาลิกวตฺถุ ตติยํฯ

4. ธมฺมารามตฺเถรวตฺถุ

ธมฺมาราโมติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ธมฺมารามตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิฯ

สตฺถารา กิร ‘‘อิโต เม จตุมาสจฺจเยน ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสตี’’ติ อาโรจิเต อเนกสหสฺสา ภิกฺขู สตฺถารํ ปริวาเรตฺวา วิจริํสุฯ