พฺยนฺติ กาหิตีติ เอส ภิกฺขุ ตีสุ ภเวสุ อุปฺปชฺชนกํ ตณฺหํ วิคตนฺตํ กริสฺสติฯ มารพนฺธนนฺติ เอโส เตภูมกวฏฺฏสงฺขาตํ มารพนฺธนมฺปิ ฉินฺทิสฺสตีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน โส ภิกฺขุ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตานมฺปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

จูฬธนุคฺคหปณฺฑิตวตฺถุ สตฺตมํฯ

8. มารวตฺถุ

นิฏฺฐงฺคโตติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต มารํ อารพฺภ กเถสิฯ

เอกทิวสญฺหิ วิกาเล สมฺพหุลา เถรา เชตวนวิหารํ ปวิสิตฺวา ราหุลตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ตํ อุฏฺฐาเปสุํฯ โส อญฺญตฺถ วสนฏฺฐานํ อปสฺสนฺโต ตถาคตสฺส คนฺธกุฏิยา ปมุเข นิปชฺชิฯ ตทา โส อายสฺมา อรหตฺตํ ปตฺโต อวสฺสิโกว โหติฯ มาโร วสวตฺติภวเน ฐิโตเยว ตํ อายสฺมนฺตํ คนฺธกุฏิปมุเข นิปนฺนํ ทิสฺวา จินฺเตสิ – ‘‘สมณสฺส โคตมสฺส รุชนกองฺคุลี พหิ นิปนฺโน, สยํ อนฺโตคนฺธกุฏิยํ นิปนฺโน, องฺคุลิยา ปีฬิยมานาย สยมฺปิ ปีฬิโต ภวิสฺสตี’’ติฯ โส มหนฺตํ หตฺถิราชวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา อาคมฺม โสณฺฑาย เถรสฺส มตฺถกํ ปริกฺขิปิตฺวา มหนฺเตน สทฺเทน โกญฺจนาทํ รวิฯ สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว ตสฺส มารภาวํ ญตฺวา, ‘‘มาร, ตาทิสานํ สตสหสฺเสนาปิ มม ปุตฺตสฺส ภยํ อุปฺปาเทตุํ น สกฺกาฯ ปุตฺโต หิ เม อสนฺตาสี วีตตณฺโห มหาวีริโย มหาปญฺโญ’’ติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ –

[351]

‘‘นิฏฺฐงฺคโต อสนฺตาสี, วีตตณฺโห อนงฺคโณ;

อจฺฉินฺทิ ภวสลฺลานิ, อนฺติโมยํ สมุสฺสโยฯ

[352]

‘‘วีตตณฺโห อนาทาโน, นิรุตฺติปทโกวิโท;

อกฺขรานํ สนฺนิปาตํ, ชญฺญา ปุพฺพาปรานิ จ;

ส เว อนฺติมสารีโร,

มหาปญฺโญ มหาปุริโสติ วุจฺจตี’’ติฯ