ขโณ โว มา อุปจฺจคาติ โย หิ เอวํ อตฺตานํ น โคเปติ, ตํ ปุคฺคลํ อยํ พุทฺธุปฺปาทขโณ มชฺฌิมเทเส อุปฺปตฺติขโณ สมฺมาทิฏฺฐิยา ปฏิลทฺธขโณ ฉนฺนํ อายตนานํ อเวกลฺลขโณติ สพฺโพปิ อยํ ขโณ อติกฺกมติ, โส ขโณ ตุมฺเห มา อติกฺกมตุฯ ขณาตีตาติ เย หิ ตํ ขณํ อตีตา, เต จ ปุคฺคเล โส จ ขโณ อตีโต, เต นิรยมฺหิ สมปฺปิตา หุตฺวา ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา โสจนฺตีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู อุปฺปนฺนสํเวคา อรหตฺเต ปติฏฺฐหิํสูติฯ

สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ สตฺตมํฯ

8. นิคณฺฐวตฺถุ

อลชฺชิตาเยติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต นิคณฺเฐ อารพฺภ กเถสิฯ

เอกสฺมิญฺหิ ทิวเส ภิกฺขู นิคณฺเฐ ทิสฺวา กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ, ‘‘อาวุโส, สพฺพโส อปฺปฏิจฺฉนฺเนหิ อเจลเกหิ อิเม นิคณฺฐา วรตรา, เย เอกํ ปุริมปสฺสมฺปิ ตาว ปฏิจฺฉาเทนฺติ, สหิริกา มญฺเญ เอเต’’ติฯ ตํ สุตฺวา นิคณฺฐา ‘‘น มยํ เอเตน การเณน ปฏิจฺฉาเทม, ปํสุรชาทโย ปน ปุคฺคลา เอว, ชีวิตินฺทฺริยปฏิพทฺธา เอว, เต โน ภิกฺขาภาชเนสุ มา ปติํสูติ อิมินา การเณน ปฏิจฺฉาเทมา’’ติ วตฺวา เตหิ สทฺธิํ วาทปฏิวาทวเสน พหุํ กถํ กเถสุํฯ ภิกฺขู สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา นิสินฺนกาเล ตํ ปวตฺติํ อาโรเจสุํฯ สตฺถา, ‘‘ภิกฺขเว, อลชฺชิตพฺเพน ลชฺชิตฺวา ลชฺชิตพฺเพน อลชฺชมานา นาม ทุคฺคติปรายณาว โหนฺตี’’ติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ –

[316]

‘‘อลชฺชิตาเย ลชฺชนฺติ, ลชฺชิตาเย น ลชฺชเร;

มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํฯ

[317]

‘‘อภเย ภยทสฺสิโน, ภเย จาภยทสฺสิโน;

มิจฺฉาทิฏฺฐิสมาทานา, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติ’’นฺติฯ

ตตฺถ อลชฺชิตาเยติ อลชฺชิตพฺเพนฯ ภิกฺขาภาชนญฺหิ อลชฺชิตพฺพํ นาม, เต ปน ตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา วิจรนฺตา เตน ลชฺชนฺติ นามฯ ลชฺชิตาเยติ อปฏิจฺฉนฺเนน หิริโกปีนงฺเคน ลชฺชิตพฺเพนฯ