สตฺถาปิสฺส สปฺปายํ สลฺลกฺเขตฺวา ธมฺมํ เทเสสิฯ ตํ อาทิํ กตฺวา จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิฯ สตฺถา ‘‘จูฬสุภทฺทาย อนุคฺคหณตฺถํ ตฺวํ อิเธว โหหี’’ติ อนุรุทฺธตฺเถรํ นิวตฺตาเปตฺวา สาวตฺถิเมว อคมาสิฯ ตโต ปฏฺฐาย ตํ นครํ สทฺธาสมฺปนฺนํ อโหสีติฯ

จูฬสุภทฺทาวตฺถุ อฏฺฐมํฯ

9. เอกวิหาริตฺเถรวตฺถุ

เอกาสนนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกวิหาริตฺเถรํ นาม อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิร เถโร เอกโกว เสยฺยํ กปฺเปติ, เอกโกว นิสีทติ, เอกโกว จงฺกมติ, เอกโกว ติฏฺฐตีติ จตุปริสนฺตเร ปากโฏ อโหสิฯ อถ นํ ภิกฺขู, ‘‘ภนฺเต, เอวรูโป นามายํ เถโร’’ติ ตถาคตสฺสาโรเจสุํฯ สตฺถา ‘‘สาธุ สาธู’’ติ ตสฺส สาธุการํ ทตฺวา ‘‘ภิกฺขุนา นาม ปวิวิตฺเตน ภวิตพฺพ’’นฺติ วิเวเก อานิสํสํ กเถตฺวา อิมํ คาถมาห –

[305]

‘‘เอกาสนํ เอกเสยฺยํ, เอโก จรมตนฺทิโต;

เอโก ทมยมตฺตานํ, วนนฺเต รมิโต สิยา’’ติฯ

ตตฺถ เอกาสนํ เอกเสยฺยนฺติ ภิกฺขุสหสฺสมชฺเฌปิ มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหิตฺวา เตเนว มนสิกาเรน นิสินฺนสฺส อาสนํ เอกาสนํ นามฯ โลหปาสาทสทิเสปิ จ ปาสาเท ภิกฺขุสหสฺสมชฺเฌปิ ปญฺญตฺเต วิจิตฺรปจฺจตฺถรณูปธาเน มหารเห สยเน สติํ อุปฏฺฐเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน มูลกมฺมฏฺฐานมนสิกาเรน นิปนฺนสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยา เอกเสยฺยา นามฯ เอวรูปํ เอกาสนญฺจ เอกเสยฺยญฺจ ภเชถาติ อตฺโถฯ อตนฺทิโตติ ชงฺฆพลํ นิสฺสาย ชีวิตกปฺปเนน อกุสีโต หุตฺวา สพฺพีริยาปเถสุ เอกโกว จรนฺโตติ อตฺโถฯ

เอโก ทมยนฺติ รตฺติฏฺฐานาทีสุ กมฺมฏฺฐานํ อนุยุญฺชิตฺวา มคฺคผลาธิคมวเสน เอโกว หุตฺวา อตฺตานํ ทเมนฺโตติ อตฺโถฯ วนนฺเต รมิโต สิยาติ เอวํ อตฺตานํ ทเมนฺโต อิตฺถิปุริสสทฺทาทีหิ ปวิวิตฺเต วนนฺเตเยว อภิรมิโต ภเวยฺยฯ น หิ สกฺกา อากิณฺณวิหารินา เอวํ อตฺตานํ ทเมตุนฺติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย มหาชโน เอกวิหาริกเมว ปตฺเถสีติฯ

เอกวิหาริตฺเถรวตฺถุ นวมํฯ

ปกิณฺณกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกวีสติโม วคฺโคฯ

22. นิรยวคฺโค

1. สุนฺทรีปริพฺพาชิกาวตฺถุ

อภูตวาทีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สุนฺทริํ ปริพฺพาชิกํ อารพฺภ กเถสิฯ

‘‘เตน โข ปน สมเยน ภควา สกฺกโต โหติ ครุกโต มานิโต ปูชิโต’’ติ วตฺถุ วิตฺถารโต อุทาเน (อุทา. 38) อาคตเมวฯ อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป – ภควโต กิร ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ ปญฺจนฺนํ มหานทีนํ มโหฆสทิเส ลาภสกฺกาเร อุปฺปนฺเน หตลาภสกฺการา อญฺญติตฺถิยา สูริยุคฺคมนกาเล ขชฺโชปนกา วิย นิปฺปภา หุตฺวา เอกโต สนฺนิปติตฺวา มนฺตยิํสุ – ‘‘มยํ สมณสฺส โคตมสฺส อุปฺปนฺนกาลโต ปฏฺฐาย หตลาภสกฺการา, น โน โกจิ อตฺถิภาวมฺปิ ชานาติ, เกน นุ โข สทฺธิํ เอกโต หุตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส อวณฺณํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการมสฺส อนฺตรธาเปยฺยามา’’ติฯ อถ เนสํ เอตทโหสิ – ‘‘สุนฺทริยา สทฺธิํ เอกโต หุตฺวา สกฺกุณิสฺสามา’’ติฯ เต เอกทิวสํ สุนฺทริํ ติตฺถิยารามํ ปวิสิตฺวา วนฺทิตฺวา ฐิตํ นาลปิํสุฯ สา ปุนปฺปุนํ สลฺลปนฺตีปิ ปฏิวจนํ อลภิตฺวา ‘‘อปิ ปนยฺยา, เกนจิ วิเหฐิตตฺถา’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘กิํ, ภคินิ, สมณํ โคตมํ อมฺเห วิเหเฐตฺวา หตลาภสกฺกาเร กตฺวา วิจรนฺตํ น ปสฺสสี’’ติ? ‘‘มยา เอตฺถ กิํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ? ‘‘ตฺวํ โขสิ, ภคินิ, อภิรูปา โสภคฺคปฺปตฺตา, สมณสฺส โคตมสฺส อยสํ อาโรเปตฺวา มหาชนํ ตว กถํ คาหาเปตฺวา หตลาภสกฺการํ กโรหี’’ติฯ สา ตํ สุตฺวา ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ปกฺกนฺตา ตโต ปฏฺฐาย มาลาคนฺธวิเลปนกปฺปูรกฏุกผลาทีนิ คเหตฺวา สายํ มหาชนสฺส สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา นครํ ปวิสนกาเล เชตวนาภิมุขี คจฺฉติ, ‘‘กหํ คจฺฉสี’’ติ จ ปุฏฺฐา ‘‘สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามิ, อหญฺหิ เตน สทฺธิํ เอกคนฺธกุฏิยํ วสามี’’ติ วตฺวา อญฺญตรสฺมิํ ติตฺถิยาราเม วสิตฺวา ปาโตว เชตวนมคฺคํ โอตริตฺวา นคราภิมุขี อาคจฺฉนฺตี ‘‘กิํ, สุนฺทริ, กหํ คตาสี’’ติ ปุฏฺฐา ‘‘สมเณน โคตเมน สทฺธิํ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา ตํ กิเลสรติยา รมาเปตฺวา อาคตามฺหี’’ติ วทติฯ