ตถา อสกฺโกนฺตา ปน เอกทิวสํ ตีสุ กาเลสุ ทฺวีสุ กาเลสุ เอกสฺมิมฺปิ กาเล พุทฺธานุสฺสติํ มนสิ กโรนฺตา สุปฺปพุทฺธํ ปพุชฺฌนฺติเยว นามฯ ธมฺมคตา สตีติ ‘‘สฺวาขาโต ภควตา ธมฺโม’’ติอาทิปฺปเภเท ธมฺมคุเณ อารพฺภ อุปฺปชฺชมานา สติฯ สงฺฆคตา สตีติ ‘‘สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ’’ติอาทิปฺปเภเท สงฺฆคุเณ อารพฺภ อุปฺปชฺชมานา สติฯ กายคตา สตีติ ทฺวตฺติํสาการวเสน วา นวสิวถิกาวเสน วา จตุธาตุววตฺถานวเสน วา อชฺฌตฺตนีลกสิณาทิรูปชฺฌานวเสน วา อุปฺปชฺชมานา สติฯ อหิํสาย รโตติ ‘‘โส กรุณาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรตี’’ติ (วิภ. 642) เอวํ วุตฺตาย กรุณาภาวนาย รโตฯ ภาวนายาติ เมตฺตาภาวนายฯ กิญฺจาปิ เหฏฺฐา กรุณาภาวนาย วุตฺตตฺตา อิธ สพฺพาปิ อวเสสา ภาวนา นาม, อิธ ปน เมตฺตาภาวนาว อธิปฺเปตาฯ เสสํ ปฐมคาถาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

เทสนาวสาเน ทารโก สทฺธิํ มาตาปิตูหิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิฯ ปจฺฉา ปน ปพฺพชิตฺวา สพฺเพปิ อรหตฺตํ ปาปุณิํสุ, สมฺปตฺตานมฺปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

ทารุสากฏิกปุตฺตวตฺถุ ปญฺจมํฯ

6. วชฺชิปุตฺตกภิกฺขุวตฺถุ

ทุปฺปพฺพชฺชนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวสาลิํ นิสฺสาย มหาวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ วชฺชิปุตฺตกํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ – อญฺญตโร วชฺชิปุตฺตโก ภิกฺขุ เวสาลิยํ วิหรติ อญฺญตรสฺมิํ วนสณฺเฑ, เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ สพฺพรตฺติฉโณ โหติฯ อถ โข โส ภิกฺขุ เวสาลิยา ตูริยตาฬิตวาทิตนิคฺโฆสสทฺทํ สุตฺวา ปริเทวมาโน ตายํ เวลายํ อิมํ คาถํ อภาสิ –

‘‘เอกกา มยํ อรญฺเญ วิหราม,

อปวิทฺธํว วนสฺมิํ ทารุกํ;

เอตาทิสิกาย รตฺติยา,

โกสุ นามมฺเหหิ ปาปิโย’’ติฯ (สํ. นิ. 1.229);