พฺยาสตฺตมนสนฺติ หิรญฺญสุวณฺณาทีสุ วา ปตฺตจีวราทีสุ วา กิญฺจิเทว ลภิตฺวา ตโต อุตฺตริตรํ ปตฺถนตาย อาสตฺตมานสํ วา, จกฺขุวิญฺเญยฺยาทีสุ อารมฺมเณสุ วุตฺตปฺปกาเรสุ วา ปริกฺขาเรสุ ยํ ยํ ลทฺธํ โหติ, ตตฺถ ตตฺเถว ลคฺคนตาย พฺยาสตฺตมานสํ วาฯ สุตฺตํ คามนฺติ นิทฺทํ อุปคตํ สตฺตนิกายํฯ มโหโฆวาติ ยถา เอวรูปํ คามํ คมฺภีรวิตฺถโต มหนฺโต มหานทีนํ โอโฆ อนฺตมโส สุนขมฺปิ อเสเสตฺวา สพฺพํ อาทาย คจฺฉติ, เอวํ วุตฺตปฺปการํ นรํ มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ อตฺโถฯ

เทสนาวสาเน กิสาโคตมี โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตานมฺปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

กิสาโคตมีวตฺถุ เอกาทสมํฯ

12. ปฏาจาราวตฺถุ

น สนฺติ ปุตฺตาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ปฏาจารํ อารพฺภ กเถสิฯ วตฺถุ สหสฺสวคฺเค –

‘‘โย จ วสฺสสตํ ชีเว, อปสฺสํ อุทยพฺพยํ;

เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย, ปสฺสโต อุทยพฺพย’’นฺติฯ (ธ. ป. 113) –

คาถาวณฺณนาย วิตฺถาเรตฺวา กถิตํฯ ตทา ปน สตฺถา ปฏาจารํ ตนุภูตโสกํ ญตฺวา ‘‘ปฏาจาเร ปุตฺตาทโย นาม ปรโลกํ คจฺฉนฺตสฺส ตาณํ วา เลณํ วา สรณํ วา ภวิตุํ น สกฺโกนฺติ, ตสฺมา วิชฺชมานาปิ เต น สนฺติเยวฯ ปณฺฑิเตน ปน สีลํ วิโสเธตฺวา อตฺตโน นิพฺพานคามิมคฺคเมว โสเธตุํ วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ –

[288]

‘‘น สนฺติ ปุตฺตา ตาณาย, น ปิตา นาปิ พนฺธวา;

อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส, นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตาฯ

[289]

‘‘เอตมตฺถวสํ ญตฺวา, ปณฺฑิโต สีลสํวุโต;

นิพฺพานคมนํ มคฺคํ, ขิปฺปเมว วิโสธเย’’ติฯ

ตตฺถ ตาณายาติ ตาณภาวาย ปติฏฺฐานตฺถายฯ พนฺธวาติ ปุตฺเต จ มาตาปิตโร จ ฐเปตฺวา อวเสสา ญาติสุหชฺชาฯ อนฺตเกนาธิปนฺนสฺสาติ มรเณน อภิภูตสฺสฯ