เมนู

19. ธมฺมฏฺฐวคฺโค

1. วินิจฺฉยมหามตฺตวตฺถุ

เตน โหตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต วินิจฺฉยมหามตฺเต อารพฺภ กเถสิฯ

เอกทิวสญฺหิ ภิกฺขู สาวตฺถิยํ อุตฺตรทฺวารคาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา นครมชฺเฌน วิหารํ อาคจฺฉนฺติฯ ตสฺมิํ ขเณ เมโฆ อุฏฺฐาย ปาวสฺสิฯ เต สมฺมุขาคตํ วินิจฺฉยสาลํ ปวิสิตฺวา วินิจฺฉยมหามตฺเต ลญฺชํ คเหตฺวา สามิเก อสามิเก กโรนฺเต ทิสฺวา ‘‘อโห อิเม อธมฺมิกา, มยํ ปน ‘อิเม ธมฺเมน วินิจฺฉยํ กโรนฺตี’ติ สญฺญิโน อหุมฺหา’’ติ จินฺเตตฺวา วสฺเส วิคเต วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺนา ตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ สตฺถา ‘‘น, ภิกฺขเว, ฉนฺทาทิวสิกา หุตฺวา สาหเสน อตฺถํ วินิจฺฉินนฺตา ธมฺมฏฺฐา นาม โหนฺติ, อปราธํ ปน อนุวิชฺชิตฺวา อปราธานุรูปํ อสาหเสน วินิจฺฉยํ กโรนฺตา เอว ธมฺมฏฺฐา นาม โหนฺตี’’ติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ –

[256]

‘‘น เตน โหติ ธมฺมฏฺโฐ, เยนตฺถํ สาหสา นเย;

โย จ อตฺถํ อนตฺถญฺจ, อุโภ นิจฺเฉยฺย ปณฺฑิโตฯ

[257]

‘‘อสาหเสน ธมฺเมน, สเมน นยตี ปเร;

ธมฺมสฺส คุตฺโต เมธาวี, ธมฺมฏฺโฐติ ปวุจฺจตี’’ติฯ

ตตฺถ เตนาติ เอตฺตเกเนว การเณนฯ ธมฺมฏฺโฐติ ราชา หิ อตฺตโน กาตพฺเพ วินิจฺฉยธมฺเม ฐิโตปิ ธมฺมฏฺโฐ นาม น โหติฯ เยนาติ เยน การเณนฯ อตฺถนฺติ โอติณฺณํ วินิจฺฉิตพฺพํ อตฺถํฯ สาหสา นเยติ ฉนฺทาทีสุ ปติฏฺฐิโต สาหเสน มุสาวาเทน วินิจฺเฉยฺยฯ