5. อนภิรตภิกฺขุวตฺถุ

น กหาปณวสฺเสนาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต เอกํ อนภิรตภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิร สาสเน ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท ‘‘อสุกฏฺฐานํ นาม คนฺตฺวา อุทฺเทสํ อุคฺคณฺหาหี’’ติ อุปชฺฌาเยน เปสิโต ตตฺถ อคมาสิฯ อถสฺส ปิตุโน โรโค อุปฺปชฺชิฯ โส ปุตฺตํ ทฏฺฐุกาโม หุตฺวา ตํ ปกฺโกสิตุํ สมตฺถํ กญฺจิ อลภิตฺวา ปุตฺตโสเกน วิปฺปลปนฺโตเยว อาสนฺนมรโณ หุตฺวา ‘‘อิทํ เม ปุตฺตสฺส ปตฺตจีวรมูลํ กเรยฺยาสี’’ติ กหาปณสตํ กนิฏฺฐสฺส หตฺเถ ทตฺวา กาลมกาสิฯ โส ทหรสฺส อาคตกาเล ปาทมูเล นิปติตฺวา ปวฏฺเฏนฺโต โรทิตฺวา, ‘‘ภนฺเต, ปิตา เต วิปฺปลปนฺโตว กาลกโต, มยฺหํ ปน เตน กหาปณสตํ หตฺเถ ฐปิตํ, เตน กิํ กโรมี’’ติ อาหฯ ทหโร ‘‘น เม กหาปเณหิ อตฺโถ’’ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา อปรภาเค จินฺเตสิ – ‘‘กิํ เม ปรกุเลสุ ปิณฺฑาย จริตฺวา ชีวิเตน, สกฺกา ตํ กหาปณสตํ นิสฺสาย ชีวิตุํ, วิพฺภมิสฺสามี’’ติฯ โส อนภิรติยา ปีฬิโต วิสฺสฏฺฐสชฺฌายนกมฺมฏฺฐาโน ปณฺฑุโรคี วิย อโหสิฯ อถ นํ ทหรสามเณรา ‘‘กิํ อิท’’นฺติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อุกฺกณฺฐิโตมฺหี’’ติ วุตฺเต อาจริยุปชฺฌายานํ อาจิกฺขิํสุฯ อถ นํ เต สตฺถุ สนฺติกํ เนตฺวา สตฺถุ ทสฺเสสุํฯ สตฺถา ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ อุกฺกณฺฐิโต’’ติ ปุจฺฉิตฺวา, ‘‘อาม, ภนฺเต’’ติ วุตฺเต ‘‘กสฺมา เอวมกาสิ, อตฺถิ ปน เต โกจิ ชีวิตปจฺจโย’’ติ อาหฯ ‘‘อาม, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘กิํ เต อตฺถี’’ติ? ‘‘กหาปณสตํ, ภนฺเต’’ติฯ เตน หิ กตฺถจิ ตาว สกฺขรา อาหร, คเณตฺวา ชานิสฺสาม ‘‘สกฺกา วา ตาวตฺตเกน ชีวิตุํ, โน วา’’ติฯ โส สกฺขรา อาหริฯ อถ นํ สตฺถา อาห – ‘‘ปริโภคตฺถาย ตาว ปณฺณาสํ ฐเปหิ, ทฺวินฺนํ โคณานํ อตฺถาย จตุวีสติ, เอตฺตกํ นาม พีชตฺถาย, ยุคนงฺคลตฺถาย, กุทฺทาลวาสิผรสุอตฺถายา’’ติ เอวํ คณิยมาเน ตํ กหาปณสตํ นปฺปโหติฯ