สตฺถา ตสฺส ทหรสฺส โสตาปตฺติผลูปนิสฺสยํ ทิสฺวา ‘‘มยา อิมํ ทหรํ อนุวตฺติตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา วิสาขํ อาห – ‘‘กิํ ปน วิสาเข ตว ทาริกาย ฉินฺนเกสาทิมตฺตเกเนว มม สาวเก ฉินฺนสีเส กตฺวา อกฺโกสิตุํ วฏฺฏตี’’ติ? ทหโร ตาวเทว อุฏฺฐาย อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา , ‘‘ภนฺเต, เอตํ ปญฺหํ ตุมฺเหว สุฏฺฐุ ชานาถ, อมฺหากํ อุปชฺฌาโย จ อุปาสิกา จ สุฏฺฐุ น ชานนฺตี’’ติ อาหฯ สตฺถา ทหรสฺส อตฺตโน อนุกุลภาวํ ญตฺวา ‘‘กามคุณํ อารพฺภ หสนภาโว นาม หีโน ธมฺโม, หีนญฺจ นาม ธมฺมํ เสวิตุํ ปมาเทน สทฺธิํ สํวสิตุํ น วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[167]

‘‘หีนํ ธมฺมํ น เสเวยฺย, ปมาเทน น สํวเส;

มิจฺฉาทิฏฺฐิํ น เสเวยฺย, น สิยา โลกวฑฺฒโน’’ติฯ

ตตฺถ หีนํ ธมฺมนฺติ ปญฺจกามคุณํ ธมฺมํฯ โส หิ หีโน ธมฺโม น อนฺตมโส โอฏฺฐโคณาทีหิปิ ปฏิเสวิตพฺโพฯ หีเนสุ จ นิรยาทีสุ ฐาเนสุ นิพฺพตฺตาเปตีติ หีโน นาม, ตํ น เสเวยฺยฯ ปมาเทนาติ สติโวสฺสคฺคลกฺขเณน ปมาเทนาปิ น สํวเสฯ น เสเวยฺยาติ มิจฺฉาทิฏฺฐิมฺปิ น คณฺเหยฺยฯ โลกวฑฺฒโนติ โย หิ เอวํ กโรติ, โส โลกวฑฺฒโน นาม โหติฯ ตสฺมา เอวํ อกรเณน น สิยา โลกวฑฺฒโนติฯ

เทสนาวสาเน โส ทหโร โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตานมฺปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

ทหรภิกฺขุวตฺถุ ปฐมํฯ

2. สุทฺโธทนวตฺถุ

อุตฺติฏฺเฐติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา นิคฺโรธาราเม วิหรนฺโต ปิตรํ อารพฺภ กเถสิฯ

เอกสฺมิญฺหิ สมเย สตฺถา ปฐมคมเนน กปิลปุรํ คนฺตฺวา ญาตีหิ กตปจฺจุคฺคมโน นิคฺโรธารามํ ปตฺวา ญาตีนํ มานภินฺทนตฺถาย อากาเส รตนจงฺกมํ มาเปตฺวา ตตฺถ จงฺกมนฺโต ธมฺมํ เทเสสิฯ ญาตี ปสนฺนจิตฺตา สุทฺโธทนมหาราชานํ อาทิํ กตฺวา วนฺทิํสุฯ ตสฺมิํ ญาติสมาคเม โปกฺขรวสฺสํ วสฺสิฯ