เมนู

3. กุณฺฑลเกสิตฺเถรีวตฺถุ

โย จ คาถาสตํ ภาเสติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต กุณฺฑลเกสิํ อารพฺภ กเถสิฯ

ราชคเห กิร เอกา เสฏฺฐิธีตา โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา อภิรูปา อโหสิ ทสฺสนียา ปาสาทิกาฯ ตสฺมิญฺจ วเย ฐิตา นาริโย ปุริสชฺฌาสยา โหนฺติ ปุริสโลลาฯ อถ นํ มาตาปิตโร สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริมตเล สิริคพฺเภ นิวาสาเปสุํฯ เอกเมวสฺสา ทาสิํ ปริจาริกํ อทํสุฯ อเถกํ กุลปุตฺตํ โจรกมฺมํ กโรนฺตํ คเหตฺวา ปจฺฉาพาหํ พนฺธิตฺวา จตุกฺเก จตุกฺเก กสาหิ ปหริตฺวา อาฆาตนํ นยิํสุฯ เสฏฺฐิธีตา มหาชนสฺส สทฺทํ สุตฺวา ‘‘กิํ นุ โข เอต’’นฺติ ปาสาทตเล ฐตฺวา โอโลเกนฺตี ตํ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ตํ ปตฺถยมานา อาหารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิฯ อถ นํ มาตา ปุจฺฉิ – ‘‘กิํ อิทํ, อมฺมา’’ติ? ‘‘สเจ เอตํ ‘โจโร’ติ คเหตฺวา นิยฺยมานํ ปุริสํ ลภิสฺสามิ, ชีวิสฺสามิฯ โน เจ ลภิสฺสามิ, ชีวิตํ เม นตฺถิ, อิเธว มริสฺสามี’’ติฯ ‘‘อมฺม, มา เอวํ กริ, อมฺหากํ ชาติยา จ โคตฺเตน จ โภเคน จ สทิสํ อญฺญํ สามิกํ ลภิสฺสสี’’ติฯ ‘‘มยฺหํ อญฺเญน กิจฺจํ นตฺถิ, อิมํ อลภมานา มริสฺสามี’’ติฯ มาตา ธีตรํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺตี ปิตุโน อาโรเจสิฯ โสปิ นํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺโต ‘‘กิํ สกฺกา กาตุ’’นฺติ จินฺเตตฺวา ตํ โจรํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ราชปุริสสฺส สหสฺสภณฺฑิกํ เปเสสิ – ‘‘อิมํ คเหตฺวา เอตํ ปุริสํ มยฺหํ เทหี’’ติฯ โส ‘‘สาธู’’ติ กหาปเณ คเหตฺวา ตํ มุญฺจิตฺวา อญฺญํ มาเรตฺวา ‘‘มาริโต, เทว, โจโร’’ติ รญฺโญ อาโรเจสิฯ เสฏฺฐิปิ ตสฺส ธีตรํ อทาสิฯ

สา ตโต ปฏฺฐาย ‘‘สามิกํ อาราเธสฺสามี’’ติ สพฺพาภรณปฏิมณฺฑิตา สยเมว ตสฺส ยาคุอาทีนิ สํวิทหติ, โจโร กติปาหจฺจเยน จินฺเตสิ – ‘‘กทา นุ โข อิมํ มาเรตฺวา เอติสฺสา อาภรณานิ คเหตฺวา เอกสฺมิํ สุราเคเห วิกฺกิณิตฺวา ขาทิตุํ ลภิสฺสามี’’ติ? โส ‘‘อตฺเถโก อุปาโย’’ติ จินฺเตตฺวา อาหารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ, อถ นํ สา อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘กิํ เต, สามิ, รุชฺชตี’’ติ ปุจฺฉิฯ

‘‘น กิญฺจิ เม, ภทฺเทติ, กจฺจิ ปน เม มาตาปิตโร ตุยฺหํ กุทฺธา’’ติ? ‘‘น กุชฺฌนฺติ, ภทฺเท’’ติ ฯ อถ ‘‘กิํ นาเมต’’นฺติ? ‘‘ภทฺเท, อหํ ตํ ทิวสํ พนฺธิตฺวา นิยฺยมาโน โจรปปาเต อธิวตฺถาย เทวตาย พลิกมฺมํ ปฏิสฺสุณิตฺวา ชีวิตํ ลภิํ, ตฺวมฺปิ มยา ตสฺสา เอว อานุภาเวน ลทฺธา, ‘ตํ เม เทวตาย พลิกมฺมํ ฐปิต’นฺติ จินฺเตมิ, ภทฺเท’’ติฯ ‘‘สามิ, มา จินฺตยิ, กริสฺสามิ พลิกมฺมํ, วเทหิ , เกนตฺโถ’’ติ? ‘‘อปฺโปทกมธุปายเสน จ ลาชปญฺจมกปุปฺเผหิ จา’’ติฯ ‘‘สาธุ, สามิ, อหํ ปฏิยาเทสฺสามี’’ติ สา สพฺพํ พลิกมฺมํ ปฏิยาเทตฺวา ‘‘เอหิ, สามิ, คจฺฉามา’’ติ อาหฯ ‘‘เตน หิ, ภทฺเท, ตว ญาตเก นิวตฺเตตฺวา มหคฺฆานิ วตฺถาภรณานิ คเหตฺวา อตฺตานํ อลงฺกโรหิ, หสนฺตา กีฬนฺตา สุขํ คมิสฺสามา’’ติฯ สา ตถา อกาสิฯ

อถ นํ โส ปพฺพตปาทํ คตกาเล อาห – ‘‘ภทฺเท, อิโต ปรํ อุโภว ชนา คมิสฺสาม, เสสชนํ ยานเกน สทฺธิํ นิวตฺตาเปตฺวา พลิกมฺมภาชนํ สยํ อุกฺขิปิตฺวา คณฺหาหี’’ติฯ สา ตถา อกาสิฯ โจโร ตํ คเหตฺวา โจรปปาตปพฺพตํ อภิรุหิฯ ตสฺส หิ เอเกน ปสฺเสน มนุสฺสา อภิรุหนฺติ, เอกํ ปสฺสํ ฉินฺนปปาตํฯ ปพฺพตมตฺถเก ฐิตา เตน ปสฺเสน โจเร ปาเตนฺติฯ เต ขณฺฑาขณฺฑํ หุตฺวา ภูมิยํ ปตนฺติฯ ตสฺมา ‘‘โจรปปาโต’’ติ วุจฺจติฯ สา ตสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ฐตฺวา ‘‘พลิกมฺมํ เต, สามิ, กโรหี’’ติ อาหฯ โส ตุณฺหี อโหสิฯ ปุน ตาย ‘‘กสฺมา, สามิ, ตุณฺหีภูโตสี’’ติ วุตฺเต ตํ อาห – ‘‘น มยฺหํ พลิกมฺเมนตฺโถ, วญฺเจตฺวา ปน ตํ อาทาย อาคโตมฺหี’’ติฯ ‘‘กิํ การณา, สามี’’ติ? ‘‘ตํ มาเรตฺวา ตว อาภรณานิ คเหตฺวา ปลายนตฺถายา’’ติฯ สา มรณภยตชฺชิตา อาห – ‘‘สามิ, อหญฺจ อาภรณานิ จ ตว สนฺตกาเนว, กสฺมา เอวํ วเทสี’’ติ? โส, ‘‘มา เอวํ กโรหี’’ติ, ปุนปฺปุนํ ยาจิยมาโนปิ ‘‘มาเรมิ เอวา’’ติ อาหฯ ‘‘เอวํ สนฺเต กิํ เต มม มรเณน? อิมานิ อาภรณานิ คเหตฺวา มยฺหํ ชีวิตํ เทหิ, อิโต ปฏฺฐาย มํ ‘มตา’ติ ธาเรหิ, ทาสี วา เต หุตฺวา กมฺมํ กริสฺสามี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘อิทํ สุวณฺณเกยูรํ, มุตฺตา เวฬุริยา พหู;

สพฺพํ หรสฺสุ ภทฺทนฺเต, มํ จ ทาสีติ สาวยา’’ติฯ (อป. เถรี 2.3.27);

ตํ สุตฺวา โจโร ‘‘เอวํ กเต ตฺวํ คนฺตฺวา มาตาปิตูนํ อาจิกฺขิสฺสสิ, มาเรสฺสามิเยว, มา ตฺวํ พาฬฺหํ ปริเทวสี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘มา พาฬฺหํ ปริเทเวสิ, ขิปฺปํ พนฺธาหิ ภณฺฑิกํ;

น ตุยฺหํ ชีวิตํ อตฺถิ, สพฺพํ คณฺหามิ ภณฺฑก’’นฺติฯ –

สา จินฺเตสิ – ‘‘อโห อิทํ กมฺมํ ภาริยํฯ ปญฺญา นาม น ปจิตฺวา ขาทนตฺถาย กตา, อถ โข วิจารณตฺถาย กตา, ชานิสฺสามิสฺส กตฺตพฺพ’’นฺติ, อถ นํ อาห – ‘‘สามิ, ยทา ตฺวํ ‘โจโร’ติ คเหตฺวา นียสิ, ตทาหํ มาตาปิตูนํ อาจิกฺขิํ, เต สหสฺสํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตํ อาหราเปตฺวา เคเห กริํสุฯ ตโต ปฏฺฐาย อหํ ตุยฺหํ อุปการิกา, อชฺช เม สุทิฏฺฐํ กตฺวา อตฺตานํ วนฺทิตุํ เทหี’’ติฯ โส ‘‘สาธุ, ภทฺเท, สุทิฏฺฐํ กตฺวา วนฺทาหี’’ติ วตฺวา ปพฺพตนฺเต อฏฺฐาสิฯ อถ นํ สา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา จตูสุ ฐาเนสุ วนฺทิตฺวา, ‘‘สามิ, อิทํ เต ปจฺฉิมทสฺสนํ, อิทานิ ตุยฺหํ วา มม ทสฺสนํ, มยฺหํ วา ตว ทสฺสนํ นตฺถี’’ติ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ อาลิงฺคิตฺวา ปมตฺตํ หุตฺวา ปพฺพตนฺเต ฐิตํ ปิฏฺฐิปสฺเส ฐตฺวา เอเกน หตฺเถน ขนฺเธ คเหตฺวา เอเกน ปิฏฺฐิกจฺฉาย คเหตฺวา ปพฺพตปปาเต ขิปิฯ โส ปพฺพตกุจฺฉิยํ ปฏิหโต ขณฺฑาขณฺฑิกํ หุตฺวา ภูมิยํ ปติฯ โจรปปาตมตฺถเก อธิวตฺถา เทวตา เตสํ ทฺวินฺนมฺปิ กิริยํ ทิสฺวา ตสฺสา อิตฺถิยา สาธุการํ ทตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘น หิ สพฺเพสุ ฐาเนสุ, ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต;

อิตฺถีปิ ปณฺฑิตา โหติ, ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขณา’’ติฯ (อป. เถรี 2.3.31);

สาปิ โจรํ ปปาเต ขิปิตฺวา จินฺเตสิ – ‘‘สจาหํ เคหํ คมิสฺสามิ, ‘สามิโก เต กุหิ’นฺติ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, สจาหํ เอวํ ปุฏฺฐา ‘มาริโต เม’ติ วกฺขามิ, ‘ทุพฺพินีเต สหสฺสํ ทตฺวา ตํ อาหราเปตฺวา อิทานิ นํ มาเรสี’ติ มํ มุขสตฺตีหิ วิชฺฌิสฺสนฺติ, ‘อาภรณตฺถาย โส มํ มาเรตุกาโม อโหสี’ติ วุตฺเตปิ น สทฺทหิสฺสนฺติ, อลํ เม เคเหนา’’ติ ตตฺเถวาภรณานิ ฉฑฺเฑตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อนุปุพฺเพน วิจรนฺตี เอกํ ปริพฺพาชกานํ อสฺสมํ ปตฺวา วนฺทิตฺวา ‘‘มยฺหํ, ภนฺเต, ตุมฺหากํ สนฺติเก ปพฺพชฺชํ เทถา’’ติ อาหฯ อถ นํ ปพฺพาเชสุํฯ

สา ปพฺพชิตฺวาว ปุจฺฉิ – ‘‘ภนฺเต, ตุมฺหากํ ปพฺพชฺชาย กิํ อุตฺตม’’นฺติ? ‘‘ภทฺเท, ทสสุ วา กสิเณสุ ปริกมฺมํ กตฺวา ฌานํ นิพฺพตฺเตตพฺพํ , วาทสหสฺสํ วา อุคฺคณฺหิตพฺพํ, อยํ อมฺหากํ ปพฺพชฺชาย อุตฺตมตฺโถ’’ติฯ ‘‘ฌานํ ตาว นิพฺพตฺเตตุํ อหํ น สกฺขิสฺสามิ, วาทสหสฺสํ ปน อุคฺคณฺหิสฺสามิ, อยฺยา’’ติฯ อถ นํ เต วาทสหสฺสํ อุคฺคณฺหาเปตฺวา ‘‘อุคฺคหิตํ เต สิปฺปํ, อิทานิ ตฺวํ ชมฺพุทีปตเล วิจริตฺวา อตฺตนา สทฺธิํ ปญฺหํ กเถตุํ สมตฺถํ โอโลเกหี’’ติ ตสฺส หตฺเถ ชมฺพุสาขํ ทตฺวา อุยฺโยเชสุํ – ‘‘คจฺฉ, ภทฺเท, สเจ โกจิ คิหิภูโต ตยา สทฺธิํ ปญฺหํ กเถตุํ สกฺโกติ, ตสฺเสว ปาทปริจาริกา ภวาหิ, สเจ ปพฺพชิโต สกฺโกติ, ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชาหี’’ติฯ

สา นาเมน ชมฺพุปริพฺพาชิกา นาม หุตฺวา ตโต นิกฺขมิตฺวา ทิฏฺเฐ ทิฏฺเฐ ปญฺหํ ปุจฺฉนฺตี วิจรติฯ ตาย สทฺธิํ กเถตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิฯ ‘‘อิโต ชมฺพุปริพฺพาชิกา อาคจฺฉตี’’ติ สุตฺวาว มนุสฺสา ปลายนฺติฯ สา คามํ วา นิคมํ วา ภิกฺขาย ปวิสนฺตี คามทฺวาเร วาลุกราสิํ กตฺวา ตตฺถ ชมฺพุสาขํ ฐเปตฺวา ‘‘มยา สทฺธิํ กเถตุํ สมตฺโถ ชมฺพุสาขํ มทฺทตู’’ติ วตฺวา คามํ ปาวิสิฯ ตํ ฐานํ อุปสงฺกมิตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิฯ สาปิ มิลาตาย ชมฺพุสาขาย อญฺญํ ชมฺพุสาขํ คณฺหาติ, อิมินา นีหาเรน วิจรนฺตี สาวตฺถิํ ปตฺวา คามทฺวาเร วาลุกราสิํ กตฺวา ชมฺพุสาขํ ฐเปตฺวา วุตฺตนเยเนว วตฺวา ภิกฺขาย ปาวิสิฯ สมฺพหุลา คามทารกา ชมฺพุสาขํ ปริวาเรตฺวา อฏฺฐํสุฯ ตทา สาริปุตฺตตฺเถโร ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ นครา นิกฺขนฺโต เต ทารเก ชมฺพุสาขํ ปริวาเรตฺวา ฐิเต ทิสฺวา ‘‘กิํ อิท’’นฺติ ปุจฺฉิฯ ทารกา เถรสฺส ตํ ปวตฺติํ อาจิกฺขิํสุฯ ‘‘เตน หิ ทารกา อิมํ สาขํ มทฺทถา’’ติฯ ‘‘ภายาม, ภนฺเต’’ติ ฯ ‘‘อหํ ปญฺหํ กเถสฺสามิ, มทฺทถ ตุมฺเห’’ติฯ เต เถรสฺส วจเนน สญฺชาตุสฺสาหา ตถา กตฺวา มทฺทนฺตา ชมฺพุสาขํ อุกฺขิปิํสุฯ ปริพฺพาชิกา อาคนฺตฺวา เต ปริภาสิตฺวา ‘‘ตุมฺเหหิ สทฺธิํ มม ปญฺเหน กิจฺจํ นตฺถิ, กสฺมา เม สาขํ มทฺทถา’’ติ อาหฯ ‘‘อยฺเยนมฺหา มทฺทาปิตา’’ติ อาหํสุฯ ‘‘ภนฺเต, ตุมฺเหหิ เม สาขา มทฺทาปิตา’’ติ? ‘‘อาม, ภคินี’’ติฯ ‘‘เตน หิ มยา สทฺธิํ ปญฺหํ กเถถา’’ติฯ ‘‘สาธุ กเถสฺสามี’’ติฯ

สา วฑฺฒมานกจฺฉายาย ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ เถรสฺส สนฺติกํ อคมาสิ, สกลนครํ สงฺขุภิฯ ‘‘ทฺวินฺนํ ปณฺฑิตานํ กถํ สุณิสฺสามา’’ติ นาครา ตาย สทฺธิํเยว คนฺตฺวา เถรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ

ปริพฺพาชิกา เถรํ อาห – ‘‘ภนฺเต, ปุจฺฉามิ เต ปญฺห’’นฺติฯ ‘‘ปุจฺฉ, ภคินี’’ติฯ สา วาทสหสฺสํ ปุจฺฉิ, ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ เถโร วิสฺสชฺเชสิฯ อถ นํ เถโร อาห – ‘‘เอตฺตกา เอว เต ปญฺหา, อญฺเญปิ อตฺถี’’ติ? ‘‘เอตฺตกา เอว, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘ตยา พหู ปญฺหา ปุฏฺฐา, มยมฺปิ เอกํ ปุจฺฉาม, วิสฺสชฺชิสฺสสิ โน’’ติ? ‘‘ชานมานา วิสฺสชฺชิสฺสามิ ปุจฺฉถ, ภนฺเต’’ติฯ เถโร ‘‘เอกํ นาม กิ’’นฺติ (ขุ. ปา. 4.1) ปญฺหํ ปุจฺฉิฯ สา ‘‘เอวํ นาเมส วิสฺสชฺเชตพฺโพ’’ติ อชานนฺตี ‘‘กิํ นาเมตํ, ภนฺเต’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘พุทฺธปญฺโห นาม, ภคินี’’ติฯ ‘‘มยฺหมฺปิ ตํ เทถ, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘สเจ มาทิสา ภวิสฺสสิ, ทสฺสามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ มํ ปพฺพาเชถา’’ติฯ เถโร ภิกฺขุนีนํ อาจิกฺขิตฺวา ปพฺพาเชสิฯ สา ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปทา กุณฺฑลเกสิตฺเถรี นาม หุตฺวา กติปาหจฺจเยเนว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ – ‘‘กุณฺฑลเกสิตฺเถริยา ธมฺมสฺสวนญฺจ พหุํ นตฺถิ, ปพฺพชิตกิจฺจญฺจสฺสา มตฺถกํ ปตฺตํ, เอเกน กิร โจเรน สทฺธิํ มหาสงฺคามํ กตฺวา ชินิตฺวา อาคตา’’ติฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อิมาย นามา’’ติ วุตฺเต, ‘‘ภิกฺขเว, มยา เทสิตธมฺมํ ‘อปฺปํ วา พหุํ วา’ติ ปมาณํ มา คณฺหถ, อนตฺถกํ ปทสตมฺปิ เสยฺโย น โหติ, ธมฺมปทํ ปน เอกมฺปิ เสยฺโยวฯ อวเสสโจเร ชินนฺตสฺส จ ชโย นาม น โหติ, อชฺฌตฺติกกิเลสโจเร ชินนฺตสฺเสว ปน ชโย นาม โหตี’’ติ วตฺวา อนุสนฺธิํ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ –

[102]

‘‘โย จ คาถาสตํ ภาเส, อนตฺถปทสํหิตา;

เอกํ ธมฺมปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติฯ

[103]

‘‘โย สหสฺสํ สหสฺเสน, สงฺคาเม มานุเส ชิเน;

เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานํ, ส เว สงฺคามชุตฺตโม’’ติฯ

ตตฺถ คาถาสตนฺติ โย จ ปุคฺคโล สตปริจฺเฉทา พหูปิ คาถา ภาเสยฺยาติ อตฺโถฯ อนตฺถปทสํหิตาติ อากาสวณฺณนาทิวเสน อนตฺถเกหิ ปเทหิ สํหิตาฯ ธมฺมปทนฺติ อตฺถสาธกํ ขนฺธาทิปฏิสํยุตฺตํ, ‘‘จตฺตาริมานิ ปริพฺพาชกา ธมฺมปทานิฯ

กตมานิ จตฺตาริ? อนภิชฺฌา ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ, อพฺยาปาโท ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ, สมฺมาสติ ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ , สมฺมาสมาธิ ปริพฺพาชกา ธมฺมปท’’นฺติ (อ. นิ. 4.30) เอวํ วุตฺเตสุ จตูสุ ธมฺมปเทสุ เอกมฺปิ ธมฺมปทํ เสยฺโยฯ โย สหสฺสํ สหสฺเสนาติ โย เอโก สงฺคามโยโธ สหสฺเสน คุณิตํ สหสฺสํ มานุเส เอกสฺมิํ สงฺคาเม ชิเนยฺย, ทสมนุสฺสสตสหสฺสํ ชินิตฺวา ชยํ อาหเรยฺย, อยมฺปิ สงฺคามชินตํ อุตฺตโม ปวโร นาม น โหติฯ เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานนฺติ โย รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ อชฺฌตฺติกกมฺมฏฺฐานํ สมฺมสนฺโต อตฺตโน โลภาทิกิเลสชเยน อตฺตานํ ชิเนยฺย ส เว สงฺคามชุตฺตโมติ โส สงฺคามชินานํ อุตฺตโม ปวโร สงฺคามสีสโยโธติฯ

เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

กุณฺฑลเกสิตฺเถรีวตฺถุ ตติยํฯ

4. อนตฺถปุจฺฉกพฺราหฺมณวตฺถุ

อตฺตา หเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อนตฺถปุจฺฉกํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิร พฺราหฺมโณ ‘‘กิํ นุ โข สมฺมาสมฺพุทฺโธ อตฺถเมว ชานาติ, อุทาหุ อนตฺถมฺปิ, ปุจฺฉิสฺสามิ น’’นฺติ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ – ‘‘ภนฺเต, ตุมฺเห อตฺถเมว ชานาถ มญฺเญ, โน อนตฺถ’’นฺติ? ‘‘อตฺถญฺจาหํ, พฺราหฺมณ, ชานามิ อนตฺถญฺจา’’ติฯ ‘‘เตน หิ เม อนตฺถํ กเถถา’’ติฯ อถสฺส สตฺถา อิมํ คาถมาห –

‘‘อุสฺสูรเสยฺยํ อาลสฺยํ, จณฺฑิกฺกํ ทีฆโสณฺฑิยํ;

เอกสฺสทฺธานคมนํ ปรทารูปเสวนํ;

เอตํ พฺราหฺมณ เสวสฺสุ, อนตฺถํ เต ภวิสฺสตี’’ติฯ

ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ สาธุการมทาสิ ‘‘สาธุ สาธุ, คณาจริย, คณเชฏฺฐก, ตุมฺเห อตฺถญฺจ ชานาถ อนตฺถญฺจา’’ติ ฯ ‘‘เอวํ โข, พฺราหฺมณ, อตฺถานตฺถชานนโก นาม มยา สทิโส นตฺถี’’ติฯ อถสฺส สตฺถา อชฺฌาสยํ อุปธาเรตฺวา, ‘‘พฺราหฺมณ, เกน กมฺเมน ชีวสี’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘ชูตกมฺเมน, โภ โคตมา’’ติฯ