เมนู

คุหา นาม จตุมหาภูตคุหา, อิทญฺจ หทยรูปํ นิสฺสาย ปวตฺตตีติ คุหาสยํ นาม ชาตํฯ เย จิตฺตนฺติ เย เกจิ ปุริสา วา อิตฺถิโย วา คหฏฺฐา วา ปพฺพชิตา วา อนุปฺปชฺชนกกิเลสสฺส อุปฺปชฺชิตุํ อเทนฺตา สติสมฺโมเสน อุปฺปนฺนกิเลสํ ปชหนฺตา จิตฺตํ สํยเมสฺสนฺติ สํยตํ อวิกฺขิตฺตํ กริสฺสนฺติฯ โมกฺขนฺติ มารพนฺธนาติ สพฺเพเต กิเลสพนฺธนาภาเวน มารพนฺธนสงฺขาตา เตภูมกวฏฺฏา มุจฺจิสฺสนฺตีติฯ

เทสนาปริโยสาเน ภาคิเนยฺยสงฺฆรกฺขิตตฺเถโร โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ, อญฺเญปิ พหู โสตาปนฺนาทโย ชาตา, มหาชนสฺส สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติฯ

สงฺฆรกฺขิตภาคิเนยฺยตฺเถรวตฺถุ จตุตฺถํฯ

5. จิตฺตหตฺถตฺเถรวตฺถุ

อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต จิตฺตหตฺถตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิฯ

เอโก กิร สาวตฺถิวาสี กุลปุตฺโต นฏฺฐโคณํ ปริเยสนฺโต อรญฺญํ ปวิสิตฺวา มชฺฌนฺหิเก กาเล โคณํ ทิสฺวา โคยูเถ วิสฺสชฺเชตฺวา, ‘‘อวสฺสํ อยฺยานํ สนฺติเก อาหารมตฺตํ ลภิสฺสามี’’ติ ขุปฺปิปาสาปีฬิโต วิหารํ ปวิสิตฺวา ภิกฺขูนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ ตสฺมิํ โข ปน สมเย ภิกฺขูนํ อวกฺการปาติยํ ภุตฺตาวเสสกํ ภตฺตํ โหติ, เต ตํ ฉาตกปีฬิตํ ทิสฺวา, ‘‘อิโต ภตฺตํ คเหตฺวา ภุญฺชาหี’’ติ วทิํสุฯ พุทฺธกาเล จ ปน อเนกสูปพฺยญฺชนํ ภตฺตํ อุปฺปชฺชติ, โส ตโต ยาปนมตฺตํ คเหตฺวา ภุญฺชิตฺวา ปานียํ ปิวิตฺวา หตฺเถ โธวิตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา, ‘‘กิํ, ภนฺเต, อชฺช, อยฺยา, นิมนฺตนฏฺฐานํ อคมํสู’’ติ ปุจฺฉิฯ ‘‘นตฺถิ, อุปาสก, ภิกฺขู อิมินาว นีหาเรน นิพทฺธํ ลภนฺตี’’ติฯ โส ‘‘มยํ อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย รตฺตินฺทิวํ นิพทฺธํ กมฺมํ กโรนฺตาปิ เอวํ มธุรพฺยญฺชนํ ภตฺตํ น ลภาม, อิเม กิร นิพทฺธํ ภุญฺชนฺติ, กิํ เม คิหิภาเวน, ภิกฺขุ ภวิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ อถ นํ ภิกฺขู ‘‘สาธุ อุปาสกา’’ติ ปพฺพาเชสุํฯ

โส ลทฺธูปสมฺปโท สพฺพปฺปการํ วตฺตปฏิวตฺตํ อกาสิฯ โส พุทฺธานํ อุปฺปนฺเนน ลาภสกฺกาเรน กติปาหจฺจเยน ถูลสรีโร อโหสิฯ ตโต จินฺเตสิ – ‘‘กิํ เม ภิกฺขาย จริตฺวา ชีวิเตน, คิหี ภวิสฺสามี’’ติฯ โส วิพฺภมิตฺวา เคหํ ปาวิสิฯ ตสฺส เคเห กมฺมํ กโรนฺตสฺส กติปาเหเนว สรีรํ มิลายิฯ ตโต ‘‘กิํ เม อิมินา ทุกฺเขน, สมโณ ภวิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา ปุน คนฺตฺวา ปพฺพชิฯ โส กติปาหํ วีตินาเมตฺวา ปุน อุกฺกณฺฐิตฺวา วิพฺภมิ, ปพฺพชิตกาเล ปน ภิกฺขูนํ อุปการโก โหติฯ โส กติปาเหเนว ปุนปิ อุกฺกณฺฐิตฺวา, ‘‘กิํ เม คิหิภาเวน, ปพฺพชิสฺสามี’’ติ คนฺตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ อถ นํ ภิกฺขู อุปการวเสน ปุน ปพฺพาชยิํสุฯ เอวํ โส อิมินา นิยาเมเนว ฉกฺขตฺตุํ ปพฺพชิตฺวา อุปฺปพฺพชิโตฯ ตสฺส ภิกฺขู ‘‘เอส จิตฺตวสิโก หุตฺวา วิจรตี’’ติ จิตฺตหตฺถตฺเถโรติ นามํ กริํสุฯ

ตสฺเสวํ อปราปรํ วิจรนฺตสฺเสว ภริยา คพฺภินี อโหสิฯ โส สตฺตเม วาเร อรญฺญโต กสิภณฺฑมาทาย เคหํ คนฺตฺวา ภณฺฑกํ ฐเปตฺวา ‘‘อตฺตโน กาสาวํ คณฺหิสฺสามี’’ติ คพฺภํ ปาวิสิ ฯ ตสฺมิํ ขเณ ตสฺส ภริยา นิปชฺชิตฺวา นิทฺทายติฯ ตสฺสา นิวตฺถสาฏโก อปคโต โหติ, มุขโต จ ลาลา ปคฺฆรติ, นาสา ฆุรฆุรายติ, มุขํ วิวฏฺฏํ, ทนฺตํ ฆํสติ, สา ตสฺส อุทฺธุมาตกสรีรํ วิย อุปฏฺฐาสิฯ โส ‘‘อนิจฺจํ ทุกฺขํ อิท’’นฺติ สญฺญํ ลภิตฺวา, ‘‘อหํ เอตฺตกํ กาลํ ปพฺพชิตฺวา อิมํ นิสฺสาย ภิกฺขุภาเว สณฺฐาตุํ นาสกฺขิ’’นฺติ กาสายโกฏิยํ คเหตฺวา อุทเร พนฺธิตฺวา เคหา นิกฺขมิฯ

อถสฺส อนนฺตรเคเห ฐิตา สสฺสุ ตํ ตถา คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา, ‘‘อยํ ปฏิอุกฺกณฺฐิโต ภวิสฺสติ, อิทาเนว อรญฺญโต อาคนฺตฺวา กาสาวํ อุทเร พนฺธิตฺวาว เคหา นิกฺขนฺโต วิหาราภิมุโข คจฺฉติ, กิํ นุ โข’’ติ เคหํ ปวิสิตฺวา นิทฺทายมานํ ธีตรํ ปสฺสิตฺวา ‘‘อิมํ ทิสฺวา โส วิปฺปฏิสารี หุตฺวา คโต’’ติ ญตฺวา ธีตรํ ปหริตฺวา ‘‘อุฏฺเฐหิ กาฬกณฺณิ, สามิโก เต ตํ นิทฺทายมานํ ทิสฺวา วิปฺปฏิสารี หุตฺวา คโต, นตฺถิ โส อิโต ปฏฺฐาย ตุยฺห’’นฺติ อาหฯ ‘‘อเปหิ อเปหิ, อมฺม, กุโต ตสฺส คมนํ อตฺถิ, กติปาเหเนว ปุนาคมิสฺสตี’’ติ อาหฯ โสปิ ‘‘อนิจฺจํ ทุกฺข’’นฺติ วตฺวา คจฺฉนฺโต คจฺฉนฺโตว โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิฯ

โส คนฺตฺวา ภิกฺขู วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ ‘‘น สกฺขิสฺสาม มํยํ ตํ ปพฺพาเชตุํ, กุโต ตุยฺหํ สมณภาโว, สตฺถกนิสานปาสาณสทิสํ ตว สีส’’นฺติฯ ‘‘ภนฺเต, อิทานิ มํ อนุกมฺปาย เอกวารํ ปพฺพาเชถา’’ติฯ เต ตํ อุปการวเสน ปพฺพาชยิํสุฯ โส กติปาเหเนว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ

เตปิ นํ อาหํสุ – ‘‘อาวุโส จิตฺตหตฺถ, ตว คมนสมยํ ตฺวเมว ชาเนยฺยาสิ, อิมสฺมิํ วาเร เต จิรายิต’’นฺติฯ ‘‘ภนฺเต, สํสคฺคสฺส อตฺถิภาวกาเล คตมฺหา, โส โน สํสคฺโค ฉินฺโน, อิทานิ อคมนธมฺมา ชาตมฺหา’’ติฯ ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา, ‘‘ภนฺเต, อยํ ภิกฺขุ อมฺเหหิ เอวํ วุตฺโต เอวํ นาม กเถสิ, อญฺญํ พฺยากโรติ, อภูตํ วทตี’’ติ อาหํสุฯ สตฺถา ‘‘อาม, ภิกฺขเว, มม ปุตฺโต อตฺตโน อนวฏฺฐิตจิตฺตกาเล สทฺธมฺมํ อชานนกาเล คมนาคมนํ อกาสิ, อิทานิสฺส ปุญฺญญฺจ ปาปญฺจ ปหีน’’นฺติ วตฺวา อิมา ทฺเว คาถา อาห –

[38]

‘‘อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส, สทฺธมฺมํ อวิชานโต;

ปริปฺลวปสาทสฺส, ปญฺญา น ปริปูรติฯ

[39]

‘‘อนวสฺสุตจิตฺตสฺส, อนนฺวาหตเจตโส;

ปุญฺญปาปปหีนสฺส, นตฺถิ ชาครโต ภย’’นฺติฯ

ตตฺถ อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺสาติ จิตฺตํ นาเมตํ กสฺสจิ นิพทฺธํ วา ถาวรํ วา นตฺถิฯ โย ปน ปุคฺคโล อสฺสปิฏฺเฐ ฐปิตกุมฺภณฺฑํ วิย จ ถุสราสิมฺหิ โกฏฺฏิตขาณุโก วิย จ ขลฺลาฏสีเส ฐปิตกทมฺพปุปฺผํ วิย จ น กตฺถจิ สณฺฐาติ, กทาจิ พุทฺธสาวโก โหติ, กทาจิ อาชีวโก, กทาจิ นิคณฺโฐ, กทาจิ ตาปโสฯ เอวรูโป ปุคฺคโล อนวฏฺฐิตจิตฺโต นามฯ ตสฺส อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺสฯ สทฺธมฺมํ อวิชานโตติ สตฺตติํสโพธิปกฺขิยธมฺมเภทํ อิมํ สทฺธมฺมํ อวิชานนฺตสฺส ปริตฺตสทฺธตาย วา อุปฺลวสทฺธตาย วา ปริปฺลวปสาทสฺส กามาวจรรูปาวจราทิเภทา ปญฺญา น ปริปูรติฯ กามาวจรายปิ อปริปูรยมานาย กุโตว รูปาวจรารูปาวจรโลกุตฺตรปญฺญา ปริปูริสฺสตีติ ทีเปติฯ อนวสฺสุตจิตฺตสฺสาติ ราเคน อตินฺตจิตฺตสฺสฯ

อนนฺวาหตเจตโสติ ‘‘อาหตจิตฺโต ขิลชาโต’’ติ (ที. นิ. 3.319; วิภ. 941; ม. นิ. 1.185) อาคตฏฺฐาเน โทเสน จิตฺตสฺส ปหตภาโว วุตฺโต, อิธ ปน โทเสน อปฺปฏิหตจิตฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ปุญฺญปาปปหีนสฺสาติ จตุตฺถมคฺเคน ปหีนปุญฺญสฺส เจว ปหีนปาปสฺส จ ขีณาสวสฺสฯ นตฺถิ ชาครโต ภยนฺติ ขีณาสวสฺส ชาครนฺตสฺเสว อภยภาโว กถิโต วิยฯ โส ปน สทฺธาทีหิ ปญฺจหิ ชาครธมฺเมหิ สมนฺนาคตตฺตา ชาคโร นามฯ ตสฺมา ตสฺส ชาครนฺตสฺสาปิ อชาครนฺตสฺสาปิ กิเลสภยํ นตฺถิ กิเลสานํ อปจฺฉาวตฺตนโตฯ น หิ ตํ กิเลสา อนุพนฺธนฺติ เตน เตน มคฺเคน ปหีนานํ กิเลสานํ ปุน อนุปคมนโตฯ เตเนวาห – ‘‘โสตาปตฺติมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉติ, สกทาคามิอนาคามิอรหตฺตมคฺเคน เย กิเลสา ปหีนา, เต กิเลเส น ปุเนติ น ปจฺเจติ น ปจฺจาคจฺฉตี’’ติ (จูฬนิ. เมตฺตคูมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 27)ฯ

เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา สผลา อโหสิฯ

อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ ‘‘ภาริยา วติเม, อาวุโส, กิเลสา นาม, เอวรูปสฺส อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสายสมฺปนฺโน กุลปุตฺโต กิเลเสหิ อาโลฬิโต สตฺตวาเร คิหี หุตฺวา สตฺตวาเร ปพฺพชิโต’’ติฯ สตฺถา เตสํ ตํ กถาปวตฺติํ สุตฺวา ตงฺขณานุรูเปน คมเนน ธมฺมสภํ คนฺตฺวา พุทฺธาสเน นิสินฺโน ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา, ‘‘อิมาย นามา’’ติ วุตฺเต เอวเมว, ภิกฺขเว, กิเลสา นาม ภาริยา, สเจ เอเต รูปิโน หุตฺวา กตฺถจิ ปกฺขิปิตุํ สกฺกา ภเวยฺยุํ, จกฺกวาฬํ อติสมฺพาธํ, พฺรหฺมโลโก อตินีจโกติ โอกาโส เนสํ น ภเวยฺย, มาทิสมฺปิ นาเมเต ปญฺญาสมฺปนฺนํ ปุริสาชาเนยฺยํ อาโลเฬนฺติ, อวเสเสสุ กา กถา? ‘‘อหญฺหิ อฑฺฒนาฬิมตฺตํ วรกโจรกํ กุณฺฐกุทาลญฺจ นิสฺสาย ฉ วาเร ปพฺพชิตฺวา อุปฺปพฺพชิตปุพฺโพ’’ติฯ ‘‘กทา, ภนฺเต, กทา สุคตา’’ติ? ‘‘สุณิสฺสถ, ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาม, ภนฺเต’’ติฯ ‘‘เตน หิ สุณาถา’’ติ อตีตํ อาหริ –

อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทตฺเต รชฺชํ กาเรนฺเต กุทาลปณฺฑิโต นาม พาหิรกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อฏฺฐ มาเส หิมวนฺเต วสิตฺวา วสฺสารตฺตสมเย ภูมิยา ตินฺตาย ‘‘เคเห เม อฑฺฒนาฬิมตฺโต วรกโจรโก จ กุณฺฐกุทาลโก จ อตฺถิ, วรกโจรกพีชํ มา นสฺสี’’ติ อุปฺปพฺพชิตฺวา เอกํ ฐานํ กุทาเลน กสิตฺวา ตํ พีชํ วปิตฺวา วติํ กตฺวา ปกฺกกาเล อุทฺธริตฺวา นาฬิมตฺตพีชํ ฐเปตฺวา เสสํ ขาทิฯ โส ‘‘กิํ เม ทานิ เคเหน, ปุน อฏฺฐ มาเส ปพฺพชิสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิฯ อิมินาว นีหาเรน นาฬิมตฺตํ วรกโจรกญฺจ กุณฺฐกุทาลญฺจ นิสฺสาย สตฺตวาเร คิหี หุตฺวา สตฺตวาเร ปพฺพชิตฺวา สตฺตเม ปน วาเร จินฺเตสิ – ‘‘อหํ ฉ วาเร อิมํ กุณฺฐกุทาลํ นิสฺสาย คิหี หุตฺวา ปพฺพชิโต, กตฺถจิเทว นํ ฉฑฺเฑสฺสามี’’ติฯ โส คงฺคาย ตีรํ คนฺตฺวา, ‘‘ปติตฏฺฐานํ ปสฺสนฺโต โอตริตฺวา คณฺเหยฺยํ, ยถาสฺส ปติตฏฺฐานํ น ปสฺสามิ, ตถา นํ ฉฑฺเฑสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา นาฬิมตฺตํ พีชํ ปิโลติกาย พนฺธิตฺวา ปิโลติกํ กุทาลผลเก พนฺธิตฺวา กุทาลํ อคฺคทณฺฑเก คเหตฺวา คงฺคาย ตีเร ฐิโต อกฺขีนิ นิมีเลตฺวา อุปริสีเส ติกฺขตฺตุํ อาวิชฺฌิตฺวา คงฺคายํ ขิปิตฺวา นิวตฺติตฺวา โอโลเกนฺโต ปติตฏฺฐานํ อทิสฺวา ‘‘ชิตํ เม, ชิตํ เม’’ติ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมกาสิฯ

ตสฺมิํ ขเณ พาราณสิราชา ปจฺจนฺตํ วูปสเมตฺวา อาคนฺตฺวา นทีตีเร ขนฺธาวารํ นิวาเสตฺวา นฺหานตฺถาย นทิํ โอติณฺโณ ตํ สทฺทํ อสฺโสสิฯ ราชูนญฺจ นาม ‘‘ชิตํ เม’’ติ สทฺโท อมนาโป โหติ, โส ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา, ‘‘อหํ อิทานิ อมิตฺตมทฺทนํ กตฺวา ‘ชิตํ เม’ติ อาคโต, ตฺวํ ปน ‘ชิตํ เม, ชิตํ เม’ติ วิรวสิ, กิํ นาเมต’’นฺติ ปุจฺฉิฯ กุทาลปณฺฑิโต ‘‘ตฺวํ พาหิรกโจเร ชินิ, ตยา ชิตํ ปุน อวชิตเมว โหติ, มยา ปน อชฺฌตฺติโก โลภโจโร ชิโต, โส ปุน มํ น ชินิสฺสติ, ตสฺเสว ชโย สาธู’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

‘‘น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ อวชียติ;

ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ นาวชียตี’’ติฯ (ชา. 1.1.70);

ตํ ขณํเยว จ คงฺคํ โอโลเกนฺโต อาโปกสิณํ นิพฺพตฺเตตฺวา อธิคตวิเสโส อากาเส ปลฺลงฺเกน นิสีทิฯ ราชา มหาปุริสสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สทฺธิํ พลกาเยน ปพฺพชิฯ โยชนมตฺตา ปริสา อโหสิฯ

อปโรปิ สามนฺตราชา ตสฺส ปพฺพชิตภาวํ สุตฺวา, ‘‘ตสฺส รชฺชํ คณฺหิสฺสามี’’ติ อาคนฺตฺวา ตถา สมิทฺธํ นครํ สุญฺญํ ทิสฺวา, ‘‘เอวรูปํ นครํ ฉฑฺเฑตฺวา ปพฺพชิโต ราชา โอรเก ฐาเน น ปพฺพชิสฺสติ, มยาปิ ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา มหาปุริสํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สปริวาโร ปพฺพชิฯ เอเตเนว นีหาเรน สตฺต ราชาโน ปพฺพชิํสุฯ สตฺตโยชนิโก อสฺสโม อโหสิฯ สตฺต ราชาโน โภเค ฉฑฺเฑตฺวา เอตฺตกํ ชนํ คเหตฺวา ปพฺพชิํสุฯ มหาปุริโส พฺรหฺมจริยวาสํ วสิตฺวา พฺรหฺมโลกูปโค อโหสิฯ

สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา, ‘‘อหํ, ภิกฺขเว, ตทา กุทาลปณฺฑิโต อโหสิํ, กิเลสา นาเมเต เอวํ ภาริยา’’ติ อาหฯ

จิตฺตหตฺถตฺเถรวตฺถุ ปญฺจมํฯ

6. ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ

กุมฺภูปมนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต อารทฺธวิปสฺสเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิฯ

สาวตฺถิยํ กิร ปญฺจสตา ภิกฺขู สตฺถุ สนฺติเก ยาว อรหตฺตา กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา, ‘‘สมณธมฺมํ กริสฺสามา’’ติ โยชนสตมคฺคํ คนฺตฺวา เอกํ มหาวาสคามํ อคมํสุฯ อถ เต มนุสฺสา ทิสฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสีทาเปตฺวา ปณีเตหิ ยาคุภตฺตาทีหิ ปริวิสิตฺวา, ‘‘กหํ, ภนฺเต, คจฺฉถา’’ติ ปุจฺฉิตฺวา, ‘‘ยถาผาสุกฏฺฐาน’’นฺติ วุตฺเต, ‘‘ภนฺเต, อิมํ เตมาสํ อิเธว วสถ, มยมฺปิ ตุมฺหากํ สนฺติเก สรเณสุ ปติฏฺฐาย ปญฺจ สีลานิ รกฺขิสฺสามา’’ติ ยาจิตฺวา เตสํ อธิวาสนํ วิทิตฺวา, ‘‘อวิทูเร ฐาเน มหนฺโต วนสณฺโฑ อตฺถิ, เอตฺถ วสถ, ภนฺเต’’ติ วตฺวา อุยฺโยเชสุํฯ ภิกฺขู ตํ วนสณฺฑํ ปวิสิํสุฯ ตสฺมิํ วนสณฺเฑ อธิวตฺถา เทวตา ‘‘สีลวนฺโต, อยฺยา, อิมํ วนสณฺฑํ อนุปฺปตฺตา, อยุตฺตํ โข ปน อสฺมากํ อยฺเยสุ อิธ วสนฺเตสุ ปุตฺตทาเร คเหตฺวา รุกฺเข อภิรุยฺห วสิตุ’’นฺติ รุกฺขโต โอตริตฺวา ภูมิยํ นิสีทิตฺวา จินฺตยิํสุ, ‘‘อยฺยา, อิมสฺมิํ ฐาเน อชฺเชกรตฺติํ วสิตฺวา อทฺธา สฺเว คมิสฺสนฺตี’’ติฯ ภิกฺขูปิ ปุนทิวเส อนฺโตคาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปุน ตเมว วนสณฺฑํ อาคมิํสุฯ