‘‘อปฺปมาเทน มฆวา, เทวานํ เสฏฺฐตํ คโต;

อปฺปมาทํ ปสํสนฺติ, ปมาโท ครหิโต สทา’’ติฯ

ตตฺถ อปฺปมาเทนาติ มจลคาเม ภูมิปฺปเทสโสธนํ อาทิํ กตฺวา กเตน อปฺปมาเทนฯ มฆวาติ อิทานิ ‘‘มฆวา’’ติปญฺญาโต มโฆ มาณโว ทฺวินฺนํ เทวโลกานํ ราชภาเวน เทวานํ เสฏฺฐตํ คโตฯ ปสํสนฺตีติ พุทฺธาทโย ปณฺฑิตา อปฺปมาทเมว โถเมนฺติ วณฺณยนฺติฯ กิํ การณา? สพฺเพสํ โลกิยโลกุตฺตรานํ วิเสสานํ ปฏิลาภการณตฺตาฯ ปมาโท ครหิโต สทาติ ปมาโท ปน เตหิ อริเยหิ นิจฺจํ ครหิโต นินฺทิโตฯ กิํ การณา? สพฺพวิปตฺตีนํ มูลภาวโตฯ มนุสฺสโทภคฺคํ วา หิ อปายุปฺปตฺติ วา สพฺพา ปมาทมูลิกาเยวาติฯ

คาถาปริโยสาเน มหาลิ ลิจฺฉวี โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, สมฺปตฺตปริสายปิ พหู โสตาปนฺนาทโย ชาตาติฯ

มฆวตฺถุ สตฺตมํฯ

8. อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ

อปฺปมาทรโต ภิกฺขูติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ

โส กิร สตฺถุ สนฺติเก ยาว อรหตฺตา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา ฆเฏนฺโต วายมนฺโต อรหตฺตํ ปตฺตุํ นาสกฺขิฯ โส ‘‘วิเสเสตฺวา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปสฺสามี’’ติ ตโต นิกฺขมิตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค มหนฺตํ ทาวคฺคิํ อุฏฺฐิตํ ทิสฺวา เวเคน เอกํ มุณฺฑปพฺพตมตฺถกํ อภิรุยฺห นิสินฺโน อรญฺญํ ฑยฺหมานํ อคฺคิํ ทิสฺวา อารมฺมณํ คณฺหิ – ‘‘ยถา อยํ อคฺคิ มหนฺตานิ จ ขุทฺทกานิ จ อุปาทานานิ ฑหนฺโต คจฺฉติ, เอวํ อริยมคฺคญาณคฺคินาปิ มหนฺตานิ จ ขุทฺทกานิ จ สํโยชนานิ ฑหนฺเตน คนฺตพฺพํ ภวิสฺสตี’’ติฯ

สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว ตสฺส จิตฺตาจารํ ญตฺวา, ‘‘เอวเมว, ภิกฺขุ, มหนฺตานิปิ ขุทฺทกานิปิ อุปาทานานิ วิย อิเมสํ สตฺตานํ อพฺภนฺตเร อุปฺปชฺชมานานิ อณุํถูลานิ สํโยชนานิ, ตานิ ญาณคฺคินา ฌาเปตฺวา อภพฺพุปฺปตฺติกานิ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา โอภาสํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตสฺส ภิกฺขุโน อภิมุเข นิสินฺโน วิย ปญฺญายมาโน อิมํ โอภาสคาถมาห –

[31]

‘‘อปฺปมาทรโต ภิกฺขุ, ปมาเท ภยทสฺสิ วา;

สํโยชนํ อณุํ ถูลํ, ฑหํ อคฺคีว คจฺฉตี’’ติฯ

ตตฺถ อปฺปมาทรโตติ อปฺปมาเท รโต อภิรโต, อปฺปมาเทน วีตินาเมนฺโตติ อตฺโถฯ ปมาเท ภยทสฺสิ วาติ นิรยุปฺปตฺติอาทิกํ ปมาเท ภยํ ภยโต ปสฺสนฺโต, ตาสํ วา อุปฺปตฺตีนํ มูลตฺตา ปมาทํ ภยโต ปสฺสนฺโตฯ สํโยชนนฺติ วฏฺฏทุกฺเขน สทฺธิํ โยชนํ พนฺธนํ ปชานํ วฏฺเฏ โอสีทาปนสมตฺถํ ทสวิธํ สํโยชนํฯ อณุํ ถูลนฺติ มหนฺตญฺจ ขุทฺทกญฺจฯ ฑหํ อคฺคีว คจฺฉตีติ ยถา อยํ อคฺคี เอตํ มหนฺตญฺจ ขุทฺทกญฺจ อุปาทานํ ฑหนฺโตว คจฺฉติฯ เอวเมโส อปฺปมาทรโต ภิกฺขุ อปฺปมาทาธิคเตน ญาณคฺคินา เอตํ สํโยชนํ ฑหนฺโต อภพฺพุปฺปตฺติกํ กโรนฺโต คจฺฉตีติ อตฺโถฯ

คาถาปริโยสาเน โส ภิกฺขุ ยถานิสินฺโนว สพฺพสํโยชนานิ ฌาเปตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา อากาเสนาคนฺตฺวา ตถาคตสฺส สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ โถเมตฺวา วณฺเณตฺวา วนฺทมาโนว ปกฺกามีติฯ

อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ อฏฺฐมํฯ

9. นิคมวาสิติสฺสตฺเถรวตฺถุ

อปฺปมาทรโตติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต นิคมวาสิติสฺสตฺเถรํ นาม อารพฺภ กเถสิฯ

เอกสฺมิญฺหิ สาวตฺถิโต อวิทูเร นิคมคาเม ชาตสํวฑฺโฒ เอโก กุลปุตฺโต สตฺถุ สาสเน ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท ‘‘นิคมวาสิติสฺสตฺเถโร นาม อปฺปิจฺโฉ สนฺตุฏฺโฐ ปวิวิตฺโต อารทฺธวีริโย’’ติ ปญฺญายิฯ โส นิพทฺธํ ญาติคาเมเยว ปิณฺฑาย วิจรติฯ