6. ปมตฺตาปมตฺตทฺเวสหายกวตฺถุ

อปฺปมตฺโต ปมตฺเตสูติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ทฺเว สหายเก ภิกฺขู อารพฺภ กเถสิฯ

เต กิร สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อารญฺญกวิหารํ ปวิสิํสุฯ เตสุ เอโก กิร กาลสฺเสว ทารูนิ อาหริตฺวา องฺคารกปลฺลํ สชฺเชตฺวา ทหรสามเณเรหิ สทฺธิํ สลฺลปนฺโต ปฐมยามํ วิสิพฺพมาโน นิสีทติฯ เอโก อปฺปมตฺโต สมณธมฺมํ กโรนฺโต อิตรํ โอวทติ, ‘‘อาวุโส, มา เอวํ กริ, ปมตฺตสฺส หิ จตฺตาโร อปายา สกฆรสทิสาฯ พุทฺธา นาม สาเฐยฺเยน อาราเธตุํ น สกฺกา’’ติ โส ตสฺโสวาทํ น สุณาติฯ อิตโร ‘‘นายํ วจนกฺขโม’’ติ ตํ อวตฺวา อปฺปมตฺโตว สมณธมฺมมกาสิฯ อลสตฺเถโรปิ ปฐมยาเม วิสิพฺเพตฺวา อิตรสฺส จงฺกมิตฺวา คพฺภํ ปวิฏฺฐกาเล ปวิสิตฺวา, ‘‘มหากุสีต, ตฺวํ นิปชฺชิตฺวา สยนตฺถาย อรญฺญํ ปวิฏฺโฐสิ, กิํ พุทฺธานํ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อุฏฺฐาย สมณธมฺมํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ วตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานํ ปวิสิตฺวา นิปชฺชิตฺวา สุปติฯ อิตโรปิ มชฺฌิมยาเม วิสฺสมิตฺวา ปจฺฉิมยาเม ปจฺจุฏฺฐาย สมณธมฺมํ กโรติฯ โส เอวํ อปฺปมตฺโต วิหรนฺโต น จิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ อิตโร ปมาเทเนว กาลํ วีตินาเมสิฯ เต วุฏฺฐวสฺสา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ สตฺถา เตหิ สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา, ‘‘กจฺจิ, ภิกฺขเว, อปฺปมตฺตา สมณธมฺมํ กริตฺถ, กจฺจิ โว ปพฺพชิตกิจฺจํ มตฺถกํ ปตฺต’’นฺติ ปุจฺฉิฯ ปฐมํ ปมตฺโต ภิกฺขุ อาห – ‘‘กุโต, ภนฺเต, เอตสฺส อปฺปมาโท, คตกาลโต ปฏฺฐาย นิปชฺชิตฺวา นิทฺทายนฺโต กาลํ วีตินาเมสี’’ติฯ ‘‘ตฺวํ ปน ภิกฺขู’’ติฯ ‘‘อหํ, ภนฺเต, กาลสฺเสว ทารูนิ อาหริตฺวา องฺคารกปลฺลํ สชฺเชตฺวา ปฐมยาเม วิสิพฺเพนฺโต นิสีทิตฺวา อนิทฺทายนฺโตว กาลํ วีตินาเมสิ’’นฺติฯ อถ นํ สตฺถา ‘‘ตฺวํ ปมตฺโต กาลํ วีตินาเมตฺวา ‘อปฺปมตฺโตมฺหี’ติ วทสิ, อปฺปมตฺตํ ปน ปมตฺตํ กโรสี’’ติ อาหฯ ปุน ปมาเท โทเส, อปฺปมาเท อานิสํเส ปกาเสตุํ, ‘‘ตฺวํ มม ปุตฺตสฺส สนฺติเก ชวจฺฉินฺโน ทุพฺพลสฺโส วิย, เอส ปน ตว สนฺติเก สีฆชวสฺโส วิยา’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –

[29]

‘‘อปฺปมตฺโต ปมตฺเตสุ, สุตฺเตสุ พหุชาคโร;

อพลสฺสํว สีฆสฺโส, หิตฺวา ยาติ สุเมธโส’’ติฯ

ตตฺถ อปฺปมตฺโตติ สติเวปุลฺลปฺปตฺตตาย อปฺปมาทสมฺปนฺเน ขีณาสโวฯ ปมตฺเตสูติ สติโวสคฺเค ฐิเตสุ สตฺเตสุฯ สุตฺเตสูติ สติชาคริยาภาเวน สพฺพิริยาปเถสุ นิทฺทายนฺเตสุฯ พหุชาคโรติ มหนฺเต สติเวปุลฺเล ชาคริเย ฐิโตฯ อพลสฺสํวาติ กุณฺฐปาทํ ฉินฺนชวํ ทุพฺพลสฺสํ สีฆชโว สินฺธวาชานีโย วิยฯ สุเมธโสติ อุตฺตมปญฺโญฯ ตถารูปํ ปุคฺคลํ อาคเมนปิ อธิคเมนปิ หิตฺวา ยาติฯ มนฺทปญฺญสฺมิญฺหิ เอกํ สุตฺตํ คเหตุํ วายมนฺเตเยว สุเมธโส เอกํ วคฺคํ คณฺหาติ, เอวํ ตาว อาคเมน หิตฺวา ยาติฯ มนฺทปญฺเญ ปน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานานิ กาตุํ วายมนฺเตเยว กมฺมฏฺฐานํ อุคฺคเหตฺวา สชฺฌายนฺเตเยว จ สุเมธโส ปุพฺพภาเคปิ ปเรน กตํ รตฺติฏฺฐานํ วา ทิวาฏฺฐานํ วา ปวิสิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ สมฺมสนฺโต สพฺพกิเลเส เขเปตฺวา เนว โลกุตฺตรธมฺเม หตฺถคเต กโรติ, เอวํ อธิคเมนปิ หิตฺวา ยาติฯ วฏฺเฏ ปน นํ หิตฺวา ฉฑฺเฑตฺวา วฏฺฏโต นิสฺสรนฺโต ยาติเยวาติฯ

คาถาปริโยสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณิํสูติฯ

ปมตฺตาปมตฺตทฺเวสหายกวตฺถุ ฉฏฺฐํฯ

7. มฆวตฺถุ

อปฺปมาเทน มฆวาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวสาลิยํ อุปนิสฺสาย กูฏาคารสาลายํ วิหรนฺโต สกฺกํ เทวราชานํ อารพฺภ กเถสิฯ

เวสาลิยญฺหิ มหาลิ นาม ลิจฺฉวี วสติ, โส ตถาคตสฺส สกฺกปญฺหสุตฺตนฺตเทสนํ (ที. นิ. 2.344 อาทโย) สุตฺวา ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ สกฺกสมฺปตฺติํ มหติํ กตฺวา กเถสิ, ‘ทิสฺวา นุ โข กเถสิ, อุทาหุ อทิสฺวาฯ ชานาติ นุ โข สกฺกํ, อุทาหุ โน’ติ ปุจฺฉิสฺสามิ น’’นฺติ จินฺเตสิฯ