พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ] 9. อุพพาหิกวรรค
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ 5 คือ
1. รู้วัตถุ 2. รู้นิทาน
3. รู้พระบัญญัติ 4. รู้บทที่ตกหล่นในภายหลัง
5. รู้ถ้อยคำอันเกี่ยวเนื่องกันได้
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ 5 คือ
1. ไม่รู้อาบัติ 2. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
3. ไม่รู้ประโยคแห่งอาบัติ 4. ไม่รู้ความระงับอาบัติ
5. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ 5 คือ
1. รู้อาบัติ 2. รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
3. รู้ประโยคแห่งอาบัติ 4. รู้ความระงับอาบัติ
5. ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ 5 คือ
1. ไม่รู้อธิกรณ์ 2. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ] 10. อธิกรณวูปสมวรรค
3. ไม่รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์ 4. ไม่รู้ความระงับอธิกรณ์
5. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ 5 คือ
1. รู้อธิกรณ์ 2. รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
3. รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์ 4. รู้ความระงับอธิกรณ์
5. ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ 5 นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
อุพพาหิกวรรคที่ 9 จบ
หัวข้อประจำวรรค
ภิกษุไม่ฉลาดในอรรถ มักโกรธ ยั่วให้โกรธ ไม่หลงงมงาย
ลำเอียงเพราะชอบ ไม่ฉลาด ไม่ฉลาดอีก สุตะ ธรรม
วัตถุ อาบัติ อธิกรณ์ ทั้งสองฝ่ายท่านประกาศไว้หมดแล้ว
ขอท่านทั้งหลายจงเข้าใจทั้งฝ่ายดำ และฝ่ายขาว เทอญ
10. อธิกรณวูปสมวรรค
หมวดว่าด้วยการระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์
[457] ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ไม่
ควรระงับอธิกรณ์ พระพุทธเจ้าข้า
