พระวินัยปิฎก ปริวาร [คาถาสังคณิกะ] 5. ปาราชิกาทิอาปัตติ
ทั้งวิญญูชนทั้งหลายย่อมติเตียนบทใด
เพราะเหตุนั้น เราจึงเรียกข้อนั้นว่า ทุพภาสิต
วิเคราะห์เสขิยะ
เธอจงฟังอาบัติที่เราเรียกว่าเสขิยะ ตามลำดับ
ข้อนั้นเป็นเบื้องต้น เป็นข้อประพฤติ เป็นทาง
และเป็นข้อสังวรระวังของพระเสขะ ผู้กำลังศึกษา
ผู้ดำเนินไปสู่เส้นทางตรง สิกขาทั้งหลายเช่นนี้ไม่มี
เพราะเหตุนั้น เราจึงเรียกข้อนั้นว่า เสขิยะ
อุปมาอาบัติ และอนาบัติ
ยิ่งปิดยิ่งรั่ว เปิดแล้วไม่รั่ว
เพราะฉะนั้น พึงเปิดสิ่งที่ปิด
เมื่อเป็นดังนี้ สิ่งที่เปิดนั้นก็จะไม่รั่ว1
ป่าใหญ่เป็นที่พึ่งของหมู่มฤค อากาศเป็นทางไปของหมู่ปักษี
ความเสื่อมเป็นคติของธรรมทั้งหลาย2
พระนิพพานเป็นภูมิที่ไปของพระอรหันต์
คาถาสังคณิกะ จบ
หัวข้อประจำวาร
สิกขาบทที่ทรงบัญญัติ ณ 7 พระนคร วิบัติ 4 อย่าง
สิกขาบทของภิกษุและภิกษุณีที่ทั่วไป ที่ไม่ทั่วไป
นี้เป็นถ้อยคำที่ประมวลไว้ด้วยคาถา เพื่ออนุเคราะห์พระศาสนา
คาถาสังคณิกะ จบ
เชิงอรรถ :
1 วิ.จู. (แปล) 7/385/285, ขุ.อุ. (แปล) 25/45/268, ขุ.เถร. (แปล) 26/447/415
2 หมายถึงสังขตธรรมทั้งหลายมีความเสื่อมความพินาศ (วิ.อ. 3/339/486)
พระวินัยปิฎก ปริวาร [อธิกรณเภท] 1. อุกโกฏนเภทาทิ
อธิกรณเภท
ว่าด้วยประเภทแห่งอธิกรณ์
1. อุกโกฏนเภทาทิ
ว่าด้วยประเภทการรื้อฟื้น เป็นต้น
[340] อธิกรณ์มี 4 อย่าง คือ
1. วิวาทาธิกรณ์ 2. อนุวาทาธิกรณ์
3. อาปัตตาธิกรณ์ 4. กิจจาธิกรณ์
อธิกรณ์มี 4 อย่างเหล่านี้
ถาม : การรื้อฟื้นอธิกรณ์ 4 อย่างนี้ มีเท่าไร
ตอบ : การรื้อฟื้นอธิกรณ์ 4 อย่างนี้ มี 10 อย่าง คือ รื้อฟื้นวิวาทาธิกรณ์
มี 2 รื้อฟื้นอนุวาทาธิกรณ์มี 4 รื้อฟื้นอาปัตตาธิกรณ์มี 3 รื้อฟื้นกิจจาธิกรณ์มี 1
การรื้อฟื้นอธิกรณ์ 4 อย่างนี้ มี 10 อย่างเหล่านี้
ถาม : เมื่อรื้อฟื้นวิวาทาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะเท่าไร เมื่อรื้อฟื้นอนุวาทาธิกรณ์
ย่อมรื้อฟื้นสมถะเท่าไร เมื่อรื้อฟื้นอาปัตตาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะเท่าไร เมื่อ
รื้อฟื้นกิจจาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะเท่าไร
ตอบ : เมื่อรื้อฟื้นวิวาทาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะ 2 อย่าง เมื่อรื้อฟื้น
อนุวาทาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะ 4 อย่าง เมื่อรื้อฟื้นอาปัตตาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้น
สมถะ 3 อย่าง เมื่อรื้อฟื้นกิจจาธิกรณ์ ย่อมรื้อฟื้นสมถะอย่างเดียว
ว่าด้วยการรื้อฟื้นอธิกรณ์ เป็นต้น
[341] ถาม : การรื้อฟื้นมีเท่าไร ด้วยอาการเท่าไร จึงนับว่ารื้อฟื้น บุคคล
ประกอบด้วยองค์เท่าไร จึงรื้อฟื้นอธิกรณ์ได้ บุคคลกี่จำพวก เมื่อรื้อฟื้นอธิกรณ์
ย่อมต้องอาบัติ
