พระวินัยปิฎก มหาวรรค [5. จัมมขันธกะ] 158. มหากัจจานปัญจวรปริทัสสนา
ท่านพระโสณะกราบทูลว่า ข้าพระองค์เห็นโทษในกามนานแล้ว แต่ผู้ครองเรือน
วุ่นวาย1 มีกิจมาก มีธุระมาก พระพุทธเจ้าข้า
ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคทรงทราบเรื่องนี้แล้ว จึงทรงเปล่งพระอุทานว่า
อารยชนเห็นโทษในโลก รู้ธรรมที่ไม่มีอุปธิ
จึงไม่ยินดีในบาป เพราะคนบริสุทธิ์2 ย่อมไม่ยินดีในบาป3
ลำดับนั้น ท่านพระโสณะคิดว่า พระผู้มีพระภาคกำลังทรงชื่นชมเรา เวลานี้
ควรกราบทูลคำสั่งของพระอุปัชฌาย์ จึงลุกจากอาสนะ ห่มอุตตราสงค์เฉวียงบ่า
ข้างหนึ่ง หมอบลงแทบพระบาทของพระผู้มีพระภาคด้วยเศียรเกล้า กราบทูลพระผู้
มีพระภาคดังนี้ว่า ท่านพระมหากัจจานะผู้เป็นพระอุปัชฌาย์ของข้าพระองค์ ขอกราบ
ถวายอภิวาทแทบพระบาทของพระพระผู้มีพระภาคด้วยเศียรเกล้า สั่งให้กราบทูลว่า
1. พระพุทธเจ้าข้า อวันตีทักขิณาบถ มีภิกษุน้อย ข้าพระองค์จัดหา
ภิกษุสงฆ์จากที่นั้น ๆ ให้ครบองค์ประชุม คือ 10 รูป ได้ยาก
ลำบาก เวลาล่วงไปถึง 3 ปี จึงได้อุปสมบท ถ้ากระไร พระผู้มี
พระภาค พึงทรงอนุญาตให้อุปสมบทด้วยคณะสงฆ์น้อยรูปกว่านี้ได้
เฉพาะในอวันตีทักขิณาบถ
2. พระพุทธเจ้าข้า พื้นดินในอวันตีทักขิณาบถ มีสีดำมาก แข็ง มี
รอยระแหงกีบโค ถ้ากระไร พระผู้มีพระภาคพึงทรงอนุญาตรองเท้า
หลายชั้น เฉพาะในอวันตีทักขิณาบถ
3. พระพุทธเจ้าข้า พวกมนุษย์ในอวันตีทักขิณาบถนิยมการอาบน้ำ
ถือว่าน้ำจะทำให้สะอาด ถ้ากระไร พระผู้มีพระภาคพึงทรงอนุญาต
การอาบน้ำได้เป็นนิตย์ เฉพาะในอวันตีทักขิณาบถ
เชิงอรรถ :
1 วุ่นวายอยู่กับกรณียกิจน้อยใหญ่ (ขุ.อุ.อ. 46/335)
2 คือเป็นผู้มีความประพฤติทางกายเป็นต้นบริสุทธิ์สม่ำเสมอ (ขุ.อุ.อ. 46/336)
3 ขุ.อุ. 25/46/175
พระวินัยปิฎก มหาวรรค [5. จัมมขันธกะ] 158. มหากัจจานปัญจวรปริทัสสนา
4. พระพุทธเจ้าข้า ในอวันตีทักขิณาบถ มีหนังที่เป็นเครื่องลาด คือ
หนังแกะ หนังแพะ หนังมฤค เหมือนกับที่มัชฌิมชนบทมีหญ้าตีนกา หญ้า
หางนกยูง หญ้าหนวดแมว หญ้าหางช้าง ถ้ากระไร
พระผู้มีพระภาคพึงทรงอนุญาตหนังที่เป็นเครื่องลาด คือ หนังแกะ
หนังแพะ และหนังมฤค เฉพาะในอวันตีทักขิณาบถ
5. พระพุทธเจ้าข้า เวลานี้ มนุษย์ทั้งหลายถวายจีวรฝากภิกษุทั้งหลาย
ผู้อยู่นอกสีมาด้วยกล่าวว่า พวกเราขอถวายจีวรผืนนี้แก่ภิกษุชื่อนี้
ภิกษุผู้รับฝากเหล่านั้นมาบอกว่า พวกมนุษย์ชื่อนี้ถวายจีวรแก่ท่าน
ภิกษุที่จะได้รับจีวรเหล่านั้นยำเกรงอยู่ จึงไม่ยินดีด้วยคิดว่า ของ
ที่เป็นนิสสัคคีย์อย่าได้มีแก่พวกเราเลย ถ้ากระไร พระผู้มีพระภาค
พึงตรัสบอกเหตุในเรื่องจีวร
เรื่องประทานพร 5 อย่างแก่พระโสณะ
[259] ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคทรงแสดงธรรมีกถาเพราะเรื่องนี้เป็นต้นเหตุ
แล้วรับสั่งกับภิกษุทั้งหลายว่า
1. ภิกษุทั้งหลาย อวันตีทักขิณาบถ มีภิกษุน้อย ภิกษุทั้งหลาย
เราอนุญาตการอุปสมบทด้วยคณะมีจำนวน 5 รูปรวมทั้งพระ
วินัยธร ในปัจจันตชนบททั้งหมด
กำหนดเขตปัจจันตชนบทและมัชฌิมชนบท
บรรดาชนบทเหล่านั้น ปัจจันตชนบทกำหนดเขตไว้ ดังนี้
ทางทิศตะวันออกมีนิคมกชังคละ เป็นขอบเขต ถัดเข้ามาถึงมหาสาลนคร
พ้นเขตนั้นไปเป็นปัจจันตชนบท ด้านในเป็นมัชฌิมชนบท
ทางทิศเหนือมีแม่น้ำสัลลวดี เป็นขอบเขต พ้นเขตนั้นออกไปเป็นปัจจันตชนบท
ด้านในเป็นมัชฌิมชนบท
