พระวินัยปิฎก มหาวรรค [1.มหาขันธกะ] 21. พาลอัพยัตตวัตถุ
21. พาลอัพยัตตวัตถุ
ว่าด้วยภิกษุโง่ไม่ฉลาด

เรื่องอาจารย์โง่เขลา
[82] สมัยนั้น ภิกษุทั้งหลายคิดว่า “เรามีพรรษาครบ 10 เรามีพรรษา
ครบ 10” แต่เป็นผู้โง่เขลา ไม่ฉลาด ให้นิสสัย ปรากฏว่า อาจารย์เป็นผู้โง่เขลา
อันเตวาสิกเป็นบัณฑิตก็มี อาจารย์เป็นผู้ไม่ฉลาด อันเตวาสิกเป็นผู้ฉลาดก็มี อาจารย์
มีสุตะน้อย อันเตวาสิกเป็นพหูสูตก็มี อาจารย์มีปัญญาทราม อันเตวาสิกมีปัญญาดีก็มี
บรรดาภิกษุผู้มีความมักน้อย ฯลฯ พากันตำหนิ ประณาม โพนทะนาว่า
“ไฉน ภิกษุทั้งหลายจึงได้อ้างว่า ‘เรามีพรรษาครบ 10 เรามีพรรษาครบ 10’ แต่
เป็นผู้โง่เขลา ไม่ฉลาด ให้นิสสัยปรากฏว่า อาจารย์เป็นผู้โง่เขลา อันเตวาสิกเป็น
บัณฑิตก็มี อาจารย์เป็นผู้ไม่ฉลาด อันเตวาสิกเป็นผู้ฉลาดก็มี อาจารย์มีสุตะน้อย
อันเตวาสิกเป็นพหูสูตก็มี อาจารย์มีปัญญาทราม อันเตวาสิกมีปัญญาดีก็มี” จึงนำ
เรื่องนี้ไปกราบทูลพระผู้มีพระภาคให้ทรงทราบ

ทรงสอบถาม
พระผู้มีพระภาคทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า “ภิกษุทั้งหลาย ทราบว่าพวก
ภิกษุได้อ้างว่า ‘เรามีพรรษาครบ 10 เรามีพรรษาครบ 10’ แต่เป็นผู้โง่เขลา ไม่ฉลาด
ให้นิสสัย ปรากฏว่า อาจารย์เป็นผู้โง่เขลา ... อันเตวาสิกมีปัญญาดีก็มี จริงหรือ”
ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า “จริง พระพุทธเจ้าข้า”
พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงตำหนิว่า “ฯลฯ ภิกษุทั้งหลาย ภิกษุผู้โง่เขลา
ไม่ฉลาด ไม่พึงให้นิสสัย รูปใดให้ ต้องอาบัติทุกกฏ ภิกษุทั้งหลาย เราอนุญาต
ให้ภิกษุผู้ฉลาดสามารถ มีพรรษาครบ 10 หรือมีพรรษาเกิน 10 ให้นิสสัยได้”
พาลอัพยัตตวัตถุ จบ

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 4 หน้า :121 }

พระวินัยปิฎก มหาวรรค [1.มหาขันธกะ] 22. นิสสยปฏิปัสสัทธิกถา
22. นิสสยปฏิปัสสัทธิกถา
ว่าด้วยการระงับนิสสัย

เรื่องนิสสัยระงับจากอุปัชฌาย์และอาจารย์
[83] สมัยนั้น เมื่ออุปัชฌาย์และอาจารย์หลีกไปก็ดี สึกเสียก็ดี มรณภาพ
ก็ดี ไปเข้ารีตเดียรถีย์ก็ดี ภิกษุทั้งหลายไม่รู้ว่านิสสัยระงับ จึงนำเรื่องนี้ไปกราบทูล
พระผู้มีพระภาคให้ทรงทราบ
พระผู้มีพระภาครับสั่งว่า “ภิกษุทั้งหลาย นิสสัยระงับจากอุปัชฌาย์ 5 ประการ
เหล่านี้ คือ

1. อุปัชฌาย์หลีกไป 2. อุปัชฌาย์สึก
3. อุปัชฌาย์มรณภาพ 4. อุปัชฌาย์ไปเข้ารีตเดียรถีย์
5. อุปัชฌาย์สั่งบังคับ

ภิกษุทั้งหลาย นิสสัยระงับจากอุปัชฌาย์ 5 ประการเหล่านี้
ภิกษุทั้งหลาย นิสสัยระงับจากอาจารย์ 6 ประการเหล่านี้ คือ

1. อาจารย์หลีกไป 2. อาจารย์สึก
3. อาจารย์มรณภาพ 4. อาจารย์ไปเข้ารีตเดียรถีย์
5. อาจารย์สั่งบังคับ 6. สัทธิวิหาริก์ไปเข้าร่วมกับ
อุปัชฌาย์1

ภิกษุทั้งหลาย นิสสัยระงับจากอาจารย์ 6 ประการเหล่านี้
นิสสยปฏิปัสสัทธิกถา จบ

เชิงอรรถ :
1 ไปเข้าร่วมกับอุปัชฌาย์ คือเมื่อสัทธิวิหาริกได้พบเห็นอุปัชฌาย์เที่ยวบิณฑบาต ได้ยินอุปัชฌาย์แสดง
ธรรมจำเสียงอุปัชฌาย์ได้นิสสัยระงับจากอาจารย์ (วิ.อ. 3/83/47)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 4 หน้า :122 }