พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ [5.ปาจิตติยกัณฑ์] 9.รตนวรรค 2.รตนสิกขาบท นิทานวัตถุ
9. รตนวรรค
2. รตนสิกขาบท
ว่าด้วยการเก็บรัตนะที่เจ้าของลืมไว้
เรื่องพระรูปหนึ่ง
[502] สมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของอนาถบิณฑิกเศรษฐี เขตกรุงสาวัตถี ครั้งนั้น ภิกษุรูปหนึ่งสรงนํ้าในแม่นํ้า
อจิรวดี พราหมณ์คนหนึ่งวางถุงทรัพย์ 500 กหาปณะไว้บนบกแล้วลงอาบนํ้าใน
แม่นํ้าอจิรวดี แล้วลืมถุงทรัพย์ได้ไปแล้ว ทีนั้น ภิกษุนั้นได้เก็บไว้ด้วยคิดว่า ถุงทรัพย์
ของพราหมณ์นี้อย่าสูญหายไป ฝ่ายพราหมณ์พอนึกขึ้นได้ก็รีบวิ่งมาถึงแล้ว ได้
กล่าวกับภิกษุนั้นดังนี้ว่า ท่านผู้เจริญ ท่านเห็นถุงทรัพย์ของกระผมบ้างไหม
ภิกษุนั้นได้คืนให้พร้อมกล่าวว่า เชิญท่านรับไปเถิด พราหมณ์
ครั้งนั้น พราหมณ์นั้นได้เกิดความคิดดังนี้ว่า ด้วยอุบายอย่างไร เราจึงไม่
ต้องให้ค่าไถ่แก่ภิกษุนี้ จึงยึดตัวแล้วกล่าวว่า ท่าน ทรัพย์ของกระผมไม่ใช่ 500
กหาปณะ แต่มี 1,000 กหาปณะต่างหาก แล้วปล่อยตัวไป
ครั้นภิกษุนั้นไปถึงอารามแล้วจึงบอกเรื่องนี้ให้ภิกษุทั้งหลายทราบ
บรรดาภิกษุผู้มักน้อย ฯลฯ พากันตำหนิ ประณาม โพนทะนาว่า ไฉนภิกษุ
จึงเก็บรัตนะไว้เล่า ครั้นภิกษุทั้งหลายตำหนิภิกษุนั้นโดยประการต่าง ๆ แล้วจึงนำ
เรื่องนี้ไปกราบทูลพระผู้มีพระภาคให้ทรงทราบ
ทรงประชุมสงฆ์บัญญัติสิกขาบท
ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาครับสั่งให้ประชุมสงฆ์เพราะเรื่องนี้เป็นต้นเหตุ ทรง
สอบถามภิกษุนั้นว่า ภิกษุ ทราบว่า เธอเก็บรัตนะไว้จริงหรือ ภิกษุนั้นทูลรับว่า
จริง พระพุทธเจ้าข้า พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงตำหนิว่า ฯลฯ โมฆบุรุษ ไฉน
