ตถา จาห –

‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺธาย สมนฺนาคโต โหติ, สีเลน, สุเตน, จาเคน, ปญฺญาย สมนฺนาคโต โหติ, ตสฺส เอวํ โหติ ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ขตฺติยมหาสาลานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส ตํ จิตฺตํ ปทหติ, ตํ จิตฺตํ อธิฏฺฐาติ, ตํ จิตฺตํ ภาเวติฯ ตสฺส เต สงฺขารา จ วิหารา จ เอวํ ภาวิตา เอวํ พหุลีกตา ตตฺรูปปตฺติยา สํวตฺตนฺตี’’ติ (ม. นิ. 3.161) เอวมาทิฯ

ตสฺมา ตํ ตถา ตถา อากงฺขปริยายํ จิตฺตปทหนาธิฏฺฐานภาวนาปริกฺขารํ ปตฺถนํ ตสฺส สพฺพกามททตฺเต เหตุํ ทสฺเสนฺโต อาห –

‘‘ยํ ยเทวาภิปตฺเถนฺติ, สพฺพเมเตน ลพฺภตี’’ติฯ

เอกาทสมคาถาวณฺณนา

[11] อิทานิ ยํ ตํ สพฺพํ เอเตน ลพฺภติ, ตํ โอธิโส โอธิโส ทสฺเสนฺโต ‘‘สุวณฺณตา สุสรตา’’ติ เอวมาทิคาถาโย อาหฯ

ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว สุวณฺณตา นาม สุนฺทรจฺฉวิวณฺณตา กญฺจนสนฺนิภตฺตจตา, สาปิ เอเตน ปุญฺญนิธินา ลพฺภติฯ ยถาห –

‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ…เป.… ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อกฺโกธโน อโหสิ อนุปายาสพหุโล, พหุมฺปิ วุตฺโต สมาโน นาภิสชฺชิ น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชิ น ปติตฺถียิ, น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ, ทาตา จ อโหสิ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาวุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิก…เป.… โกเสยฺย…เป.… กมฺพลสุขุมานํฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา…เป.… อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติฯ สุวณฺณวณฺโณ โหติ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ’’ติ (ที. นิ. 3.218)ฯ

สุสรตา นาม พฺรหฺมสฺสรตา กรวีกภาณิตา, สาปิ เอเตน ลพฺภติฯ ยถาห –

‘‘ยมฺปิ , ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ…เป.… ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต อโหสิ, ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา…เป.… ตถารูปิํ วาจํ ภาสิตา อโหสิฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา…เป.… อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ทฺเว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติฯ ปหุตชิวฺโห จ โหติ พฺรหฺมสฺสโร จ กรวีกภาณี’’ติ (ที. นิ. 3.236)ฯ

สุสณฺฐานาติ สุฏฺฐุ สณฺฐานตา, สมจิตวฏฺฏิตยุตฺตฏฺฐาเนสุ องฺคปจฺจงฺคานํ สมจิตวฏฺฏิตภาเวน สนฺนิเวโสติ วุตฺตํ โหติฯ สาปิ เอเตน ลพฺภติฯ ยถาห –

‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ…เป.… ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนสฺส อตฺถกาโม อโหสิ หิตกาโม ผาสุกาโม โยคกฺเขมกาโม ‘กินฺติ เม สทฺธาย วฑฺเฒยฺยุํ, สีเลน สุเตน จาเคน ปญฺญาย ธนธญฺเญน เขตฺตวตฺถุนา ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ ปุตฺตทาเรหิ ทาสกมฺมกรโปริเสหิ ญาตีหิ มิตฺเตหิ พนฺธเวหิ วฑฺเฒยฺยุ’นฺติ, โส ตสฺส กมฺมสฺส…เป.… สมาโน อิมานิ ตีณิ มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ, สีหปุพฺพฑฺฒกาโย จ โหติ จิตนฺตรํโส จ สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จา’’ติ (ที. นิ. 3.224) เอวมาทิฯ

อิมินา นเยน อิโต ปเรสมฺปิ อิมินา ปุญฺญนิธินา ปฏิลาภสาธกานิ สุตฺตปทานิ ตโต ตโต อาเนตฺวา วตฺตพฺพานิฯ อติวิตฺถารภเยน ตุ สํขิตฺตํ, อิทานิ อวเสสปทานํ วณฺณนํ กริสฺสามิฯ

สุรูปตาติ เอตฺถ สกลสรีรํ รูปนฺติ เวทิตพฺพํ ‘‘อากาโส ปริวาริโต รูปํตฺเวว สงฺขํ คจฺฉตี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.306) วิย, ตสฺส รูปสฺส สุนฺทรตา สุรูปตา นาติทีฆตา นาติรสฺสตา นาติกิสตา นาติถูลตา นาติกาฬตา นจฺโจทาตตาติ วุตฺตํ โหติฯ อาธิปจฺจนฺติ อธิปติภาโว, ขตฺติยมหาสาลาทิภาเวน สามิกภาโวติ อตฺโถฯ

ปริวาโรติ อคาริกานํ สชนปริชนสมฺปตฺติ, อนคาริกานํ ปริสสมฺปตฺติ, อาธิปจฺจญฺจ ปริวาโร จ อาธิปจฺจปริวาโรฯ เอตฺถ จ สุวณฺณตาทีหิ สรีรสมฺปตฺติ, อาธิปจฺเจน โภคสมฺปตฺติ, ปริวาเรน สชนปริชนสมฺปตฺติ วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ สพฺพเมเตน ลพฺภตีติ ยํ ตํ ‘‘ยํ ยเทวาภิปตฺเถนฺติ, สพฺพเมเตน ลพฺภตี’’ติ วุตฺตํ, ตตฺถ อิทมฺปิ ตาว ปฐมํ โอธิโส วุตฺตสุวณฺณตาทิ สพฺพเมเตน ลพฺภตีติ เวทิตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ

ทฺวาทสมคาถาวณฺณนา

[12] เอวมิมาย คาถาย ปุญฺญานุภาเวน ลภิตพฺพํ รชฺชสมฺปตฺติโต โอรํ เทวมนุสฺสสมฺปตฺติํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ตทุภยรชฺชสมฺปตฺติํ ทสฺเสนฺโต ‘‘ปเทสรชฺช’’นฺติ อิมํ คาถมาหฯ

ตตฺถ ปเทสรชฺชนฺติ เอกทีปมฺปิ สกลํ อปาปุณิตฺวา ปถวิยา เอกเมกสฺมิํ ปเทเส รชฺชํฯ อิสฺสรภาโว อิสฺสริยํ, อิมินา ทีปจกฺกวตฺติรชฺชํ ทสฺเสติฯ จกฺกวตฺติสุขํ ปิยนฺติ อิฏฺฐํ กนฺตํ มนาปํ จกฺกวตฺติสุขํฯ อิมินา จาตุรนฺตจกฺกวตฺติรชฺชํ ทสฺเสติฯ เทเวสุ รชฺชํ เทวรชฺชํ, เอเตน มนฺธาตาทีนมฺปิ มนุสฺสานํ เทวรชฺชํ ทสฺสิตํ โหติฯ อปิ ทิพฺเพสูติ อิมินา เย เต ทิวิ ภวตฺตา ‘‘ทิพฺพา’’ติ วุจฺจนฺติ, เตสุ ทิพฺเพสุ กาเยสุ อุปฺปนฺนานมฺปิ เทวรชฺชํ ทสฺเสติฯ สพฺพเมเตน ลพฺภตีติ ยํ ตํ ‘‘ยํ ยเทวาภิปตฺเถนฺติ, สพฺพเมเตน ลพฺภตี’’ติ วุตฺตํ, ตตฺถ อิทมฺปิ ทุติยํ โอธิโส ปเทสรชฺชาทิ สพฺพเมเตน ลพฺภตีติ เวทิตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ

เตรสมคาถาวณฺณนา

[13] เอวมิมาย คาถาย ปุญฺญานุภาเวน ลภิตพฺพํ เทวมนุสฺสรชฺชสมฺปตฺติํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ทฺวีหิ คาถาหิ วุตฺตํ สมฺปตฺติํ สมาสโต ปุรกฺขตฺวา นิพฺพานสมฺปตฺติํ ทสฺเสนฺโต ‘‘มานุสฺสิกา จ สมฺปตฺตี’’ติ อิมํ คาถมาหฯ

ตสฺสายํ ปทวณฺณนา – มนุสฺสานํ อยนฺติ มานุสฺสี, มานุสฺสี เอว มานุสฺสิกาฯ สมฺปชฺชนํ สมฺปตฺติฯ เทวานํ โลโก เทวโลโกฯ ตสฺมิํ เทวโลเกฯ