เมนู

ตตฺถ อสาธารณมญฺเญสนฺติ อสาธารโณ อญฺเญสํ, กาโร ปทสนฺธิกโร ‘‘อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา’’ติอาทีสุ วิยฯ น โจเรหิ อาหรโณ อโจราหรโณ, โจเรหิ อาทาตพฺโพ น โหตีติ อตฺโถฯ นิธาตพฺโพติ นิธิฯ เอวํ ทฺวีหิ ปเทหิ ปุญฺญนิธิคุณํ สํวณฺเณตฺวา ตโต ทฺวีหิ ตตฺถ อุสฺสาหํ ชเนติ ‘‘กยิราถ ธีโร ปุญฺญานิ, โย นิธิ อนุคามิโก’’ติฯ ตสฺสตฺโถ – ยสฺมา ปุญฺญานิ นาม อสาธารโณ อญฺเญสํ, อโจราหรโณ จ นิธิ โหติฯ น เกวลญฺจ อสาธารโณ อโจราหรโณ จ นิธิ, อถ โข ปน ‘‘เอโส นิธิ สุนิหิโต, อเชยฺโย อนุคามิโก’’ติ เอตฺถ วุตฺโต โย นิธิ อนุคามิโกฯ โส จ ยสฺมา ปุญฺญานิเยว, ตสฺมา กยิราถ กเรยฺย ธีโร พุทฺธิสมฺปนฺโน ธิติสมฺปนฺโน จ ปุคฺคโล ปุญฺญานีติฯ

ทสมคาถาวณฺณนา

เอวํ ภควา คุณสํวณฺณเนน ปุญฺญนิธิมฺหิ เทวมนุสฺสานํ อุสฺสาหํ ชเนตฺวา อิทานิ เย อุสฺสหิตฺวา ปุญฺญนิธิกิริยาย สมฺปาเทนฺติ, เตสํ โส ยํ ผลํ เทติ, ตํ สงฺเขปโต ทสฺเสนฺโต อาห –

[10]

‘‘เอส เทวมนุสฺสานํ, สพฺพกามทโท นิธี’’ติฯ

อิทานิ ยสฺมา ปตฺถนาย ปฏิพนฺธิตสฺส สพฺพกามททตฺตํ, น วินา ปตฺถนํ โหติฯ ยถาห –

‘‘อากงฺเขยฺย เจ คหปตโย ธมฺมจารี สมจารี ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ขตฺติยมหาสาลานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติ, ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยํ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ขตฺติยมหาสาลานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺยฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ โส ธมฺมจารี สมจารี’’ (ม. นิ. 1.442)ฯ

เอวํ ‘‘อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถา หิ โส ธมฺมจารี สมจารี’’ติ (ม. นิ. 1.442)ฯ

ตถา จาห –

‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺธาย สมนฺนาคโต โหติ, สีเลน, สุเตน, จาเคน, ปญฺญาย สมนฺนาคโต โหติ, ตสฺส เอวํ โหติ ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ขตฺติยมหาสาลานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส ตํ จิตฺตํ ปทหติ, ตํ จิตฺตํ อธิฏฺฐาติ, ตํ จิตฺตํ ภาเวติฯ ตสฺส เต สงฺขารา จ วิหารา จ เอวํ ภาวิตา เอวํ พหุลีกตา ตตฺรูปปตฺติยา สํวตฺตนฺตี’’ติ (ม. นิ. 3.161) เอวมาทิฯ

ตสฺมา ตํ ตถา ตถา อากงฺขปริยายํ จิตฺตปทหนาธิฏฺฐานภาวนาปริกฺขารํ ปตฺถนํ ตสฺส สพฺพกามททตฺเต เหตุํ ทสฺเสนฺโต อาห –

‘‘ยํ ยเทวาภิปตฺเถนฺติ, สพฺพเมเตน ลพฺภตี’’ติฯ

เอกาทสมคาถาวณฺณนา

[11] อิทานิ ยํ ตํ สพฺพํ เอเตน ลพฺภติ, ตํ โอธิโส โอธิโส ทสฺเสนฺโต ‘‘สุวณฺณตา สุสรตา’’ติ เอวมาทิคาถาโย อาหฯ

ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว สุวณฺณตา นาม สุนฺทรจฺฉวิวณฺณตา กญฺจนสนฺนิภตฺตจตา, สาปิ เอเตน ปุญฺญนิธินา ลพฺภติฯ ยถาห –

‘‘ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ตถาคโต ปุริมํ ชาติํ…เป.… ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อกฺโกธโน อโหสิ อนุปายาสพหุโล, พหุมฺปิ วุตฺโต สมาโน นาภิสชฺชิ น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชิ น ปติตฺถียิ, น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ, ทาตา จ อโหสิ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาวุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิก…เป.… โกเสยฺย…เป.… กมฺพลสุขุมานํฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา…เป.… อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติฯ สุวณฺณวณฺโณ โหติ กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ’’ติ (ที. นิ. 3.218)ฯ

สุสรตา นาม พฺรหฺมสฺสรตา กรวีกภาณิตา, สาปิ เอเตน ลพฺภติฯ ยถาห –