ปมาทปาฐา เอเต ฯ อนฺเน จ ปานมฺหิ จ อนฺนปานมฺหิฯ ขชฺเช จ โภชฺเช จ ขชฺชโภชฺเช, เอเตน อสิตปีตขายิตสายิตวเสน จตุพฺพิธํ อาหารํ ทสฺเสติฯ อุปฏฺฐิเตติ อุปคมฺม ฐิเต, สชฺชิเต ปฏิยตฺเต สโมหิเตติ วุตฺตํ โหติฯ น เตสํ โกจิ สรติ, สตฺตานนฺติ เตสํ เปตฺติวิสเย อุปฺปนฺนานํ สตฺตานํ โกจิ มาตา วา ปิตา วา ปุตฺโต วา น สรติฯ กิํ การณา? กมฺมปจฺจยา, อตฺตนา กตสฺส อทานทานปฺปฏิเสธนาทิเภทสฺส กทริยกมฺมสฺส ปจฺจยาฯ ตญฺหิ เตสํ กมฺมํ ญาตีนํ สริตุํ น เทติฯ

ตติยคาถาวณฺณนา

[3] เอวํ ภควา อนปฺปเกปิ อนฺนปานาทิมฺหิ ปจฺจุปฏฺฐิเต ‘‘อปิ นาม อมฺเห อุทฺทิสฺส กิญฺจิ ทเทยฺยุ’’นฺติ ญาตี ปจฺจาสีสนฺตานํ วิจรตํ เตสํ เปตานํ เตหิ กตสฺส อติกฏุกวิปากกรสฺส กมฺมสฺส ปจฺจเยน กสฺสจิ ญาติโน อนุสฺสรณมตฺตาภาวํ ทสฺเสนฺโต –

‘‘ปหูเต อนฺนปานมฺหิ, ขชฺชโภชฺเช อุปฏฺฐิเต;

น เตสํ โกจิ สรติ, สตฺตานํ กมฺมปจฺจยา’’ติฯ –

วตฺวา ปุน รญฺโญ เปตฺติวิสยูปปนฺเน ญาตเก อุทฺทิสฺส ทินฺนํ ทานํ ปสํสนฺโต ‘‘เอวํ ททนฺติ ญาตีน’’นฺติ ตติยคาถมาหฯ

ตตฺถ เอวนฺติ อุปมาวจนํฯ ตสฺส ทฺวิธา สมฺพนฺโธ – เตสํ สตฺตานํ กมฺมปจฺจยา อสรนฺเตปิ กิสฺมิญฺจิ ททนฺติ, ญาตีนํ, เย เอวํ อนุกมฺปกา โหนฺตีติ จ ยถา ตยา, มหาราช, ทินฺนํ, เอวํ สุจิํ ปณีตํ กาเลน กปฺปิยํ ปานโภชนํ ททนฺติ ญาตีนํ, เย โหนฺติ อนุกมฺปกาติ จฯ ททนฺตีติ เทนฺติ อุทฺทิสนฺติ นิยฺยาเตนฺติฯ ญาตีนนฺติ มาติโต จ ปิติโต จ สมฺพนฺธานํฯ เยติ เย เกจิ ปุตฺตา วา ธีตโร วา ภาตโร วา โหนฺตีติ ภวนฺติฯ อนุกมฺปกาติ อตฺถกามา หิเตสิโนฯ สุจินฺติ วิมลํ ทสฺสเนยฺยํ มโนรมํ ธมฺมิกํ ธมฺมลทฺธํฯ ปณีตนฺติ อุตฺตมํ เสฏฺฐํฯ กาเลนาติ ญาติเปตานํ ติโรกุฏฺฏาทีสุ อาคนฺตฺวา ฐิตกาเลนฯ กปฺปิยนฺติ อนุจฺฉวิกํ ปติรูปํ อริยานํ ปริโภคารหํฯ ปานโภชนนฺติ ปานญฺจ โภชนญฺจฯ อิธ ปานโภชนมุเขน สพฺโพปิ เทยฺยธมฺโม อธิปฺเปโตฯ

จตุตฺถคาถาปุพฺพทฺธวณฺณนา

[4] เอวํ ภควา รญฺญา มาคเธน เปตภูตานํ ญาตีนํ อนุกมฺปาย ทินฺนํ ปานโภชนํ ปสํสนฺโต –

‘‘เอวํ ททนฺติ ญาตีนํ, เย โหนฺติ อนุกมฺปกา;

สุจิํ ปณีตํ กาเลน, กปฺปิยํ ปานโภชน’’นฺติฯ –

วตฺวา ปุน เยน ปกาเรน ทินฺนํ เตสํ โหติ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิทํ โว ญาตีนํ โหตู’’ติ จตุตฺถคาถาย ปุพฺพทฺธมาห ตํ ตติยคาถาย ปุพฺพทฺเธน สมฺพนฺธิตพฺพํ –

‘‘เอวํ ททนฺติ ญาตีนํ, เย โหนฺติ อนุกมฺปกา ;

อิทํ โว ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’’ติฯ

เตน ‘‘อิทํ โว ญาตีนํ โหตูติ เอวํ ททนฺติ, โน อญฺญถา’’ติ เอตฺถ อาการตฺเถน เอวํสทฺเทน ทาตพฺพาการนิทสฺสนํ กตํ โหติฯ

ตตฺถ อิทนฺติ เทยฺยธมฺมนิทสฺสนํฯ โวติ ‘‘กจฺจิ ปน โว อนุรุทฺธา สมคฺคา สมฺโมทมานา’’ติ จ (ม. นิ. 1.326; มหาว. 466), ‘‘เยหิ โว อริยา’’ติ จ เอวมาทีสุ วิย เกวลํ นิปาตมตฺตํ, น สามิวจนํฯ ญาตีนํ โหตูติ เปตฺติวิสเย อุปฺปนฺนานํ ญาตกานํ โหตุฯ สุขิตา โหนฺตุ ญาตโยติ เต เปตฺติวิสยูปปนฺนา ญาตโย อิทํ ปจฺจนุภวนฺตา สุขิตา โหนฺตูติฯ

จตุตฺถคาถาปรทฺธปญฺจมคาถาปุพฺพทฺธวณฺณนา

[4-5] เอวํ ภควา เยน ปกาเรน เปตฺติวิสยูปปนฺนานํ ญาตีนํ ทาตพฺพํ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิทํ โว ญาตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ ญาตโย’’ติ วตฺวา ปุน ยสฺมา ‘‘อิทํ โว ญาตีนํ โหตู’’ติ วุตฺเตปิ น อญฺเญน กตํ กมฺมํ อญฺญสฺส ผลทํ โหติ, เกวลนฺตุ ตถา อุทฺทิสฺส ทิยฺยมานํ ตํ วตฺถุ ญาตีนํ กุสลกมฺมสฺส ปจฺจโย โหติฯ ตสฺมา ยถา เตสํ ตสฺมิํเยว วตฺถุสฺมิํ ตงฺขเณ ผลนิพฺพตฺตกํ กุสลกมฺมํ โหติ, ตํ ทสฺเสนฺโต ‘‘เต จ ตตฺถา’’ติ จตุตฺถคาถาย ปจฺฉิมทฺธํ ‘‘ปหูเต อนฺนปานมฺหี’’ติ ปญฺจมคาถาย ปุพฺพทฺธญฺจ อาหฯ