เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

ขุทฺทกปาฐ-อฏฺฐกถา

คนฺถารมฺภกถา

พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ;

ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ;

สงฺฆํ สรณํ คจฺฉามีติ

อยํ สรณคมนนิทฺเทโส ขุทฺทกานํ อาทิฯ

อิมสฺส ทานิ อตฺถํ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํ อิทํ วุจฺจติ –

อุตฺตมํ วนฺทเนยฺยานํ, วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํ;

ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ, เกสญฺจิ อตฺถวณฺณนํฯ

ขุทฺทกานํ คมฺภีรตฺตา, กิญฺจาปิ อติทุกฺกรา;

วณฺณนา มาทิเสเนสา, อโพธนฺเตน สาสนํฯ

อชฺชาปิ ตุ อพฺโพจฺฉินฺโน, ปุพฺพาจริยนิจฺฉโย;

ตเถว จ ฐิตํ ยสฺมา, นวงฺคํ สตฺถุสาสนํฯ

ตสฺมาหํ กาตุมิจฺฉามิ, อตฺถสํวณฺณนํ อิมํ;

สาสนญฺเจว นิสฺสาย, โปราณญฺจ วินิจฺฉยํฯ

สทฺธมฺมพหุมาเนน, นาตฺตุกฺกํสนกมฺยตา;

นาญฺเญสํ วมฺภนตฺถาย, ตํ สุณาถ สมาหิตาติฯ

ขุทฺทกววตฺถานํ

ตตฺถ ‘‘ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ, เกสญฺจิ อตฺถวณฺณน’’นฺติ วุตฺตตฺตา ขุทฺทกานิ ตาว ววตฺถเปตฺวา ปจฺฉา อตฺถวณฺณนํ กริสฺสามิฯ ขุทฺทกานิ นาม ขุทฺทกนิกายสฺส เอกเทโส, ขุทฺทกนิกาโย นาม ปญฺจนฺนํ นิกายานํ เอกเทโสฯ ปญฺจ นิกายา นาม –

ทีฆมชฺฌิมสํยุตฺต, องฺคุตฺตริกขุทฺทกา;

นิกายา ปญฺจ คมฺภีรา, ธมฺมโต อตฺถโต จิเมฯ

ตตฺถ พฺรหฺมชาลสุตฺตาทีนิ จตุตฺติํส สุตฺตานิ ทีฆนิกาโยฯ มูลปริยายสุตฺตาทีนิ ทิยฑฺฒสตํ ทฺเว จ สุตฺตานิ มชฺฌิมนิกาโยฯ โอฆตรณสุตฺตาทีนิ สตฺต สุตฺตสหสฺสานิ สตฺต จ สุตฺตสตานิ ทฺวาสฏฺฐิ จ สุตฺตานิ สํยุตฺตนิกาโยฯ จิตฺตปริยาทานสุตฺตาทีนิ นว สุตฺตสหสฺสานิ ปญฺจ จ สุตฺตสตานิ สตฺตปญฺญาสญฺจ สุตฺตานิ องฺคุตฺตรนิกาโยฯ ขุทฺทกปาโฐ, ธมฺมปทํ, อุทานํ, อิติวุตฺตกํ, สุตฺตนิปาโต, วิมานวตฺถุ, เปตวตฺถุ, เถรคาถา, เถรีคาถา, ชาตกํ, นิทฺเทโส, ปฏิสมฺภิทา , อปทานํ, พุทฺธวํโส, จริยาปิฏกํ, วินยาภิธมฺมปิฏกานิ, ฐเปตฺวา วา จตฺตาโร นิกาเย อวเสสํ พุทฺธวจนํ ขุทฺทกนิกาโย

กสฺมา ปเนส ขุทฺทกนิกาโยติ วุจฺจติ? พหูนํ ขุทฺทกานํ ธมฺมกฺขนฺธานํ สมูหโต นิวาสโต จฯ สมูหนิวาสา หิ ‘‘นิกาโย’’ติ วุจฺจนฺติฯ ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกนิกายมฺปิ สมนุปสฺสามิ เอวํ จิตฺตํ, ยถยิทํ, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตา ปาณา (สํ. นิ. 3.100)ฯ โปณิกนิกาโย, จิกฺขลฺลิกนิกาโย’’ติ เอวมาทีนิ เจตฺถ สาธกานิ สาสนโต โลกโต จฯ อยมสฺส ขุทฺทกนิกายสฺส เอกเทโสฯ อิมานิ สุตฺตนฺตปิฏกปริยาปนฺนานิ อตฺถโต วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุญฺจ อธิปฺเปตานิ ขุทฺทกานิ, เตสมฺปิ ขุทฺทกานํ สรณสิกฺขาปททฺวตฺติํสาการกุมารปญฺหมงฺคลสุตฺต- รตนสุตฺตติโรกุฏฺฏนิธิกณฺฑเมตฺตสุตฺตานํ วเสน นวปฺปเภโท ขุทฺทกปาโฐ อาทิ อาจริยปรมฺปราย วาจนามคฺคํ อาโรปิตวเสน น ภควตา วุตฺตวเสนฯ ภควตา หิ วุตฺตวเสน –

‘‘อเนกชาติสํสารํ, สนฺธาวิสฺสํ อนิพฺพิสํ;

คหการํ คเวสนฺโต, ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํฯ