เมนู

ตตฺถ ‘‘สุขวินิจฺฉยํ ชญฺญา, สุขวินิจฺฉยํ ญตฺวา อชฺฌตฺตํ สุขมนุยุญฺเชยฺยา’’ติ (ม. นิ. 3.323) อยํ ญาณวินิจฺฉโย ฯ ‘‘วินิจฺฉยาติ ทฺเว วินิจฺฉยา ตณฺหาวินิจฺฉโย จ ทิฏฺฐิวินิจฺฉโย จา’’ติ (มหานิ. 102) เอวํ อาคตานิ อฏฺฐสตตณฺหาวิจริตานิ ตณฺหาวินิจฺฉโยฯ ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย ทิฏฺฐิวินิจฺฉโยฯ ‘‘ฉนฺโท โข, เทวานมินฺท, วิตกฺกนิทาโน’’ติ (ที. นิ. 2.358) อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต อิธ วินิจฺฉโยติ วุตฺโต วิตกฺโกเยว อาคโตฯ ลาภํ ลภิตฺวา หิ อิฏฺฐานิฏฺฐํ สุนฺทราสุนฺทรํ วิตกฺเกเนว วินิจฺฉินนฺติ ‘‘เอตฺตกํ เม รูปารมฺมณตฺถาย ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ สทฺธารมฺมณตฺถาย, เอตฺตกํ มยฺหํ ภวิสฺสติ, เอตฺตกํ ปรสฺส, เอตฺตกํ ปริภุญฺชิสฺสามิ, เอตฺตกํ นิทหิสฺสามี’’ติฯ เตน วุตฺตํ – ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโยติฯ

ฉนฺทราโคติ เอวํ อกุสลวิตกฺเกน วิตกฺกิเต วตฺถุสฺมิํ ทุพฺพลราโค จ พลวราโค จ อุปฺปชฺชติฯ อิทญฺหิ อิธ ฉนฺโทติ ทุพฺพลราคสฺสาธิวจนํฯ อชฺโฌสานนฺติ อหํ มมนฺติ พลวสนฺนิฏฺฐานํฯ ปริคฺคโหติ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน ปริคฺคหกรณํฯ มจฺฉริยนฺติ ปเรหิ สาธารณภาวสฺส อสหนตาฯ เตเนวสฺส โปราณา เอวํ วจนตฺถํ วทนฺติ – ‘‘อิทํ อจฺฉริยํ มยฺหเมว โหตุ, มา อญฺญสฺส อจฺฉริยํ โหตูติ ปวตฺตตฺตา มจฺฉริยนฺติ วุจฺจตี’’ติฯ อารกฺโขติ ทฺวารปิทหนมญฺชูสาโคปนาทิวเสน สุฏฺฐุ รกฺขนํฯ อธิกโรตีติ อธิกรณํ, การณสฺเสตํ นามํฯ อารกฺขาธิกรณนฺติ ภาวนปุํสกํ, อารกฺขาเหตูติ อตฺโถฯ ทณฺฑาทานาทีสุ ปรนิเสธนตฺถํ ทณฺฑสฺส อาทานํ ทณฺฑาทานํฯ เอกโต ธาราทิโน สตฺถสฺส อาทานํ สตฺถาทานํฯ กลโหติ กายกลโหปิ วาจากลโหปิฯ ปุริโม วิคฺคโห, ปจฺฉิโม วิวาโท (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.103)ฯ ตุวํตุวนฺติ อคารววเสน ตุวํตุวํวจนํ

4. สตฺตาวาสสุตฺตวณฺณนา

[24] จตุตฺเถ สตฺตาวาสาติ สตฺตานํ อาวาสา, วสนฏฺฐานานีติ อตฺโถฯ ตตฺถ สุทฺธาวาสาปิ สตฺตาวาโสว, อสพฺพกาลิกตฺตา ปน น คหิตาฯ สุทฺธาวาสา หิ พุทฺธานํ ขนฺธาวารฏฺฐานสทิสา, อสงฺเขยฺยกปฺเป พุทฺเธสุ อนิพฺพตฺเตสุ ตํ ฐานํ สุญฺญํ โหติฯ อิติ อสพฺพกาลิกตฺตา น คหิตาฯ เสสเมตฺถ วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

5. ปญฺญาสุตฺตวณฺณนา

[25] ปญฺจเม ยโตติ ยสฺมิํ กาเลฯ สุปริจิตํ โหตีติ สุฏฺฐุ อุปจิตํ สุวฑฺฒิตํ โหติฯ กลฺลํ วจนายาติ ยุตฺตํ วตฺตุํฯ วีตราคนฺติ วิคตราคํฯ อสราคธมฺมนฺติ น สรชฺชนสภาวํฯ อนาวตฺติธมฺมนฺติ อนาวตฺตนสภาวํ อนิพฺพตฺตารหํ, อปฺปฏิสนฺธิกภาเวเนว นิรุชฺฌนสภาวนฺติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ขีณาสโวว กถิโตฯ

6. สิลายูปสุตฺตวณฺณนา

[26] ฉฏฺเฐ จนฺทิกาปุตฺโตติ มาตุ นามวเสน ปญฺญาโต จนฺทิกาปุตฺตตฺเถโรฯ เจตสา จิตฺตํ โหตีติ จิตฺตวารปริยาเยน จิตฺตวารปริยาโย จิโต วฑฺฒิโต โหติฯ เจตสา จิตฺตํ สุปริจิตนฺติ จิตฺตวารปริยาเยน จิตฺตวารปริยาโย อุปรูปริ สุจิโต สุวฑฺฒิโต โหติฯ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺตีติ ตานิ อารมฺมณานิ ตสฺส ขีณาสวสฺส จิตฺตุปฺปาทํ คเหตฺวา เขเปตฺวา ฐาตุํ น สกฺโกนฺติฯ อมิสฺสีกตนฺติ ตานิ อารมฺมณานิ อนลฺลีนตฺตา เตหิ อมิสฺสีกตํฯ อาเนญฺชปฺปตฺตนฺติ อนิญฺชนภาวํ นิปฺผนฺทนภาวํ ปตฺตํฯ

สิลายูโปติ สิลาถมฺโภฯ โสฬสกุกฺกุโกติ ทีฆโต โสฬสหตฺโถฯ เหฏฺฐาเนมงฺคมาติ อาวาฏสฺส เหฏฺฐาคตาฯ อุปริ เนมสฺสาติ อุปริ อาวาฏสฺสฯ สุนิขาตตฺตาติ อยมุสเลหิ โกฏฺเฏตฺวา โกฏฺเฏตฺวา สุฏฺฐุ นิขาตตฺตาฯ เอวเมว โขติ เอตฺถ สิลายูโป วิย ขีณาสโว ทฏฺฐพฺโพ, มหาวาตา วิย ฉสุ ทฺวาเรสุ อุปฺปชฺชนกา กิเลสา, จตูหิ ทิสาหิ อาคนฺตฺวา วาตานํ สิลายูปํ จาเลตุํ อสมตฺถภาโว วิย ฉสุ ทฺวาเรสุ อุปฺปชฺชนกกิเลสานํ ขีณาสวสฺส จิตฺตํ จาเลตุํ อสมตฺถภาโว เวทิตพฺโพฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺเต ขีณาสโวว กถิโตฯ