3-9. มรณสฺสติสุตฺตทฺวยาทิวณฺณนา

[73-79] ตติเย ภาเวถ โนติ ภาเวถ นุฯ สาสนนฺติ อนุสิฏฺฐิฯ อาสวานํ ขยายาติ อรหตฺตผลตฺถายฯ จตุตฺเถ ปติหิตายาติ ปฏิปนฺนายฯ โส มมสฺส อนฺตราโยติ โส มม ชีวิตนฺตราโยปิ, ปุถุชฺชนกาลกิริยํ กโรนฺตสฺส สคฺคนฺตราโยปิ มคฺคนฺตราโยปิ อสฺสฯ สตฺถกา วา เม วาตาติ สตฺถํ วิย องฺคมงฺคานิ กนฺตนฺตีติ สตฺถกาฯ ปญฺจมาทีนิ วุตฺตนยาเนวฯ นวเม สํสคฺคารามตาติ ปญฺจวิเธ สํสคฺเค อารามตาฯ

10. กุสีตารมฺภวตฺถุสุตฺตวณฺณนา

[80] ทสเม กุสีตวตฺถูนีติ กุสีตสฺส อลสสฺส วตฺถูนิ ปติฏฺฐา, โกสชฺชการณานีติ อตฺโถฯ กมฺมํ กตฺตพฺพํ โหตีติ จีวรวิจารณาทิกมฺมํ กตฺตพฺพํ โหติฯ น วีริยํ อารภตีติ ทุวิธมฺปิ วีริยํ นารภติฯ อปฺปตฺตสฺสาติ ฌานวิปสฺสนามคฺคผลธมฺมสฺส อปฺปตฺตสฺส ปตฺติยาฯ อนธิคตสฺสาติ ตสฺเสว อนธิคตสฺส อธิคมตฺถายฯ อสจฺฉิกตสฺสาติ ตเทว อสจฺฉิกตสฺส สจฺฉิกรณตฺถายฯ อิทํ ปฐมนฺติ อิทํ ‘‘หนฺทาหํ นิปชฺชามี’’ติ เอวํ โอสีทนํ ปฐมํ กุสีตวตฺถุฯ อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ มาสาจิตกํ มญฺเญติ เอตฺถ ปน มาสาจิตํ นาม ตินฺตมาโสฯ ยถา ตินฺตมาโส ครุโก โหติ, เอวํ ครุโกติ อธิปฺปาโย ฯ คิลานา วุฏฺฐิโต โหตีติ คิลาโน หุตฺวา ปจฺฉา วุฏฺฐิโต โหติฯ อารมฺภวตฺถูนีติ วีริยการณานิฯ เตสมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

ยมกวคฺโค อฏฺฐโมฯ

(9) 4. สติวคฺโค

1-2. สติสมฺปชญฺญสุตฺตวณฺณนา

[81-82] นวมสฺส ปฐมํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ ทุติเย สทฺโธติ ทุวิธาย สทฺธาย สมนฺนาคโตฯ โน จุปสงฺกมิตาติ น อุปฏฺฐหติฯ โน จ ปริปุจฺฉิตาติ อตฺถานตฺถํ การณาการณํ ปริปุจฺฉิตา น โหติฯ สมนฺนาคโตติ สามิอตฺเถ ปจฺจตฺตํ, สมนฺนาคตสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ เอกนฺตปฏิภานา ตถาคตํ ธมฺมเทสนา โหตีติ ตถาคตสฺส เอกนฺตปฏิภานา ธมฺมเทสนา โหติ, เอกนฺเตเนว ปฏิภาติ อุปฏฺฐาตีติ อตฺโถฯ

3. มูลกสุตฺตวณฺณนา

[83] ตติเย สพฺเพ ธมฺมาติ ปญฺจกฺขนฺธาฯ ฉนฺทมูลกาติ อชฺฌาสยจฺฉนฺโท กตฺตุกมฺยตาฉนฺโท ตํ มูลํ เอเตสนฺติ ฉนฺทมูลกาฯ มนสิการโต สมฺภวนฺตีติ มนสิการสมฺภวาฯ ผสฺสโต สมุเทนฺติ ราสี ภวนฺตีติ ผสฺสสมุทยาฯ เวทนาย สโมสรนฺตีติ เวทนาสโมสรณาฯ สมาธิ เอเตสํ ปมุโขติ สมาธิปฺปมุขาฯ เชฏฺฐกฏฺเฐน สติ อธิปติ เอเตสนฺติ สตาธิปเตยฺยา, สติเชฏฺฐกาติ อตฺโถฯ ปญฺญา อุตฺตรา เอเตสนฺติ ปญฺญุตฺตราฯ วิมุตฺติ เอว สาโร เอเตสนฺติ วิมุตฺติสาราฯ เอตฺถ จ ฉนฺทมูลกาทโย จตฺตาโรปิ โลกิยา กถิตา, เสสา โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาติฯ

4. โจรสุตฺตวณฺณนา

[84] จตุตฺเถ มหาโจโรติ รชฺชนฺตเร ทุพฺภิตุํ สมตฺโถ มหาโจโรฯ ปริยาปชฺชตีติ ปริยาทานํ คจฺฉติฯ น จิรฏฺฐิติโก โหตีติ อทฺธานํ ปาเลนฺโต ฐาตุํ น สกฺโกติฯ อปฺปหรนฺตสฺส ปหรตีติ อตฺตโน อเวริเน อปฺปหรนฺเต คุณสมฺปนฺเน จ มหลฺลเก จ ตรุณทารเก จ อปฺปหริตพฺพยุตฺตเก ปหรติฯ อนวเสสํ อาทิยตีติ นิสฺเสสํ คณฺหาติฯ พฺยตฺตโจรานญฺหิ อิทํ วตฺตํ – ปรสฺส ทฺวีสุ สาฏเกสุ เอโก คเหตพฺโพ, เอกสฺมิํ สนฺเต ทุพฺพลํ ทตฺวา ถิโร คเหตพฺโพฯ ปุฏภตฺตตณฺฑุลาทีสุ เอกํ โกฏฺฐาสํ ทตฺวา เอโก คเหตพฺโพติฯ อจฺจาสนฺเน กมฺมํ กโรตีติ คามนิคมราชธานีนํ อาสนฺนฏฺฐาเน โจริกกมฺมํ กโรติฯ น จ นิธานกุสโล โหตีติ ยํ ลทฺธํ, ตํ ทกฺขิเณยฺเย นิทหิตุํ เฉโก น โหติ, ปรโลกมคฺคํ น โสเธติฯ