8. สปฺปุริสสุตฺตวณฺณนา

[38] อฏฺฐเม อตฺถายาติ อตฺถตฺถายฯ หิตาย สุขายาติ หิตตฺถาย สุขตฺถายฯ ปุพฺพเปตานนฺติ ปรโลกคตานํ ญาตีนํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ จกฺกวตฺติราชาโน โพธิสตฺตา ปจฺเจกพุทฺธา ลพฺภนฺติ, พุทฺธกาเล พุทฺธา เจว พุทฺธสาวกา จฯ ยถาวุตฺตานญฺหิ เอเตสํ อตฺถาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติฯ พหุนฺนํ วต อตฺถาย, สปฺปญฺโญ ฆรมาวสนฺติ สปฺปญฺโญ ฆเร วสนฺโต พหูนํ วต อตฺถาย โหติฯ ปุพฺเพติ ปฐเมวฯ ปุพฺเพกตมนุสฺสรนฺติ มาตาปิตูนํ ปุพฺพการคุเณ อนุสฺสรนฺโตฯ สหธมฺเมนาติ สการเณน ปจฺจยปูชเนน ปูเชติฯ อปเจ พฺรหฺมจารโยติ พฺรหฺมจาริโน อปจยติ, นีจวุตฺติตํ เนสํ อาปชฺชติฯ เปสโลติ ปิยสีโลฯ

9. อภิสนฺทสุตฺตวณฺณนา

[39] นวเม ทานานีติ เจตนาทานานิฯ อคฺคญฺญานีติอาทีนํ อตฺโถ เหฏฺฐา วุตฺโตเยวฯ

10. ทุจฺจริตวิปากสุตฺตวณฺณนา

[40] ทสเม ปาณาติปาโตติ ปาณาติปาตเจตนาฯ สพฺพลหุโสติ สพฺพลหุโกฯ อปฺปายุกสํวตฺตนิโกติ เตน ปริตฺตเกน กมฺมวิปาเกน อปฺปายุโก โหติ, ทินฺนมตฺตาย วา ปฏิสนฺธิยา วิลียติ มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขนฺตมตฺเต วาฯ เอวรูโป หิ น อญฺญสฺส กสฺสจิ นิสฺสนฺโท, ปาณาติปาตสฺเสว คตมคฺโค เอโสติฯ โภคพฺยสนสํวตฺตนิโกติ ยถา กากณิกามตฺตมฺปิ หตฺเถ น ติฏฺฐติ, เอวํ โภคพฺยสนํ สํวตฺเตติฯ สปตฺตเวรสํวตฺตนิโก โหตีติ สห สปตฺเตหิ เวรํ สํวตฺเตติฯ ตสฺส หิ สปตฺตา จ พหุกา โหนฺติฯ โย จ นํ ปสฺสติ, ตสฺมิํ เวรเมว อุปฺปาเทติ น นิพฺพายติฯ เอวรูโป หิ ปรสฺส รกฺขิตโคปิตภณฺเฑ อปราธสฺส นิสฺสนฺโทฯ

อภูตพฺภกฺขานสํวตฺตนิโก โหตีติ อภูเตน อพฺภกฺขานํ สํวตฺเตติ, เยน เกนจิ กตํ ตสฺเสว อุปริ ปตติฯ มิตฺเตหิ เภทนสํวตฺตนิโกติ มิตฺเตหิ เภทํ สํวตฺเตติฯ ยํ ยํ มิตฺตํ กโรติ, โส โส ภิชฺชติเยวฯ อมนาปสทฺทสํวตฺตนิโกติ อมนาปสทฺทํ สํวตฺเตติฯ ยา สา วาจา กณฺฏกา กกฺกสา กฏุกา อภิสชฺชนี มมฺมจฺเฉทิกา, คตคตฏฺฐาเน ตเมว สุณาติ, มนาปสทฺทสวนํ นาม น ลภติฯ เอวรูโป ผรุสวาจาย คตมคฺโค นามฯ อนาเทยฺยวาจาสํวตฺตนิโกติ อคฺคเหตพฺพวจนตํ สํวตฺเตติ, ‘‘ตฺวํ กสฺมา กเถสิ, โก หิ ตว วจนํ คเหสฺสตี’’ติ วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติฯ อยํ สมฺผปฺปลาปสฺส คตมคฺโคฯ

อุมฺมตฺตกสํวตฺตนิโก โหตีติ อุมฺมตฺตกภาวํ สํวตฺเตติฯ เตน หิ มนุสฺโส อุมฺมตฺโต วา ขิตฺตจิตฺโต วา เอฬมูโค วา โหติฯ อยํ สุราปานสฺส นิสฺสนฺโทฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตนฺติฯ

ทานวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. อุโปสถวคฺโค

4. วาเสฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

[44] ปญฺจมสฺส จตุตฺเถ อิเม เจปิ, วาเสฏฺฐ, มหาสาลาติ ปุรโต ฐิเต ทฺเว สาลรุกฺเข ทสฺเสนฺโต ปริกปฺโปปมํ อาหฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อิเม ตาว มหาสาลา อเจตนาฯ สเจ เอเตปิ สเจตนา หุตฺวา อฏฺฐงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อุปวเสยฺยุํ, เอเตสมฺปิ โส อุโปสถวาโส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย อสฺสฯ ภูเต ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถีติฯ

6. อนุรุทฺธสุตฺตวณฺณนา

[46] ฉฏฺเฐ เยนายสฺมา อนุรุทฺโธติ ตา กิร เทวตา อตฺตโน สมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา ‘‘กิํ นุ โข นิสฺสาย อยํ สมฺปตฺติ อมฺเหหิ ลทฺธา’’ติ อาวชฺชมานา เถรํ ทิสฺวา ‘‘มยํ อมฺหากํ อยฺยสฺส ปุพฺเพ จกฺกวตฺติรชฺชํ กโรนฺตสฺส ปาทปริจาริกา หุตฺวา เตน ทินฺโนวาเท ฐตฺวา อิมํ สมฺปตฺติํ ลภิมฺห, คจฺฉาม เถรํ อาเนตฺวา อิมํ สมฺปตฺติํ อนุภวิสฺสามา’’ติ ทิวา เยนายสฺมา อนุรุทฺโธ เตนุปสงฺกมิํสุฯ ตีสุ ฐาเนสูติ ตีสุ การเณสุฯ ฐานโส ปฏิลภามาติ ขเณเนว ลภามฯ สรนฺติ วจนสทฺทํ วา คีตสทฺทํ วา อาภรณสทฺทํ วาฯ ปีตา อสฺสูติอาทีนิ นีลา ตาว ชาตา, ปีตา ภวิตุํ น สกฺขิสฺสนฺตีติอาทินา นเยน จินฺเตตฺวา วิตกฺเกติฯ ตาปิ ‘‘อิทานิ อยฺโย อมฺหากํ ปีตภาวํ อิจฺฉติ, อิทานิ โลหิตภาว’’นฺติ ตาทิสาว อเหสุํฯ

อจฺฉรํ วาเทสีติ ปาณิตลํ วาเทสิฯ ปญฺจงฺคิกสฺสาติ อาตตํ, วิตตํ, อาตตวิตตํ, ฆนํ, สุสิรนฺติ อิเมหิ ปญฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺสฯ