4. เขตฺตสุตฺตวณฺณนา

[34] จตุตฺเถ น มหปฺผลํ โหตีติ ธญฺญผเลน มหปฺผลํ น โหติฯ น มหสฺสาทนฺติ ยมฺปิสฺส ผลํ โหติ, ตสฺส อสฺสาโท น มหา โหติ มนฺทสฺสาทํ น มธุรํฯ น ผาติเสยฺยนฺติ เสยฺยาปิสฺส น โหติ วุฑฺฒิ, ตสฺส มหนฺตํ วีหิถมฺภสนฺนิเวสํ น โหตีติ อตฺโถฯ อุนฺนามนินฺนามีติ ถลนินฺนวเสน วิสมตลํฯ ตตฺถ ถเล อุทกํ น สณฺฐาติ, นินฺเน อติพหุ ติฏฺฐติฯ ปาสาณสกฺขริกนฺติ ปตฺถริตฺวา ฐิตปิฏฺฐิปาสาเณหิ จ ขุทฺทกปาสาเณหิ จ สกฺขราหิ จ สมนฺนาคตํฯ อูสรนฺติ อุพฺภินฺนโลณํฯ น จ คมฺภีรสิตนฺติ ถทฺธภูมิตาย คมฺภีรานุคตํ, นงฺคลมคฺคํ กตฺวา กสิตุํ น สกฺกา โหติ, อุตฺตานนงฺคลมคฺคเมว โหติฯ น อายสมฺปนฺนนฺติ น อุทกาคมนสมฺปนฺนํฯ น อปายสมฺปนฺนนฺติ ปจฺฉาภาเค อุทกนิคฺคมนมคฺคสมฺปนฺนํ น โหติฯ น มาติกาสมฺปนฺนนฺติ น ขุทฺทกมหนฺตีหิ อุทกมาติกาหิ สมฺปนฺนํ โหติ ฯ น มริยาทสมฺปนฺนนฺติ น เกทารมริยาทาหิ สมฺปนฺนํฯ น มหปฺผลนฺติอาทีนิ สพฺพานิ วิปากผลวเสเนว เวทิตพฺพานิฯ

สมฺปนฺเนติ ปริปุณฺเณ สมฺปตฺติยุตฺเตฯ ปวุตฺตา พีชสมฺปทาติ สมฺปนฺนํ พีชํ โรปิตํฯ เทเว สมฺปาทยนฺตมฺหีติ เทเว สมฺมา วสฺสนฺเตฯ อนีติสมฺปทา โหตีติ กีฏกิมิอาทิปาณกอีติยา อภาโว เอกา สมฺปทา โหติฯ วิรูฬฺหีติ วฑฺฒิ ทุติยา สมฺปทา โหติฯ เวปุลฺลนฺติ วิปุลภาโว ตติยา สมฺปทา โหติฯ ผลนฺติ ปริปุณฺณผลํ จตุตฺถี สมฺปทา โหติฯ สมฺปนฺนสีเลสูติ ปริปุณฺณสีเลสุฯ โภชนสมฺปทาติ สมฺปนฺนํ วิวิธโภชนํฯ สมฺปทานนฺติ ติวิธํ กุสลสมฺปทํฯ อุปเนตีติ สา โภชนสมฺปทา อุปนยติฯ กสฺมา? สมฺปนฺนญฺหิสฺส ตํ กตํ, ยสฺมาสฺส ตํ กตกมฺมํ สมฺปนฺนํ ปริปุณฺณนฺติ อตฺโถฯ สมฺปนฺนตฺถูธาติ สมฺปนฺโน อตฺถุ อิธฯ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโนติ ตีหิ วิชฺชาหิ จ ปญฺจทสหิ จรณธมฺเมหิ จ สมนฺนาคโตฯ ลทฺธาติ เอวรูโป ปุคฺคโล จิตฺตสฺส สมฺปทํ อเวกลฺลปริปุณฺณภาวํ ลภิตฺวาฯ กโรติ กมฺมสมฺปทนฺติ ปริปุณฺณกมฺมํ กโรติฯ ลภติ จตฺถสมฺปทนฺติ อตฺถญฺจ ปริปุณฺณํ ลภติฯ ทิฏฺฐิสมฺปทนฺติ วิปสฺสนาทิฏฺฐิํฯ มคฺคสมฺปทนฺติ โสตาปตฺติมคฺคํฯ ยาติ สมฺปนฺนมานโสติ ปริปุณฺณจิตฺโต หุตฺวา อรหตฺตํ ยาติฯ สา โหติ สพฺพสมฺปทาติ สา สพฺพทุกฺเขหิ วิมุตฺติ สพฺพสมฺปทา นาม โหตีติฯ

5. ทานูปปตฺติสุตฺตวณฺณนา

[35] ปญฺจเม ทานูปปตฺติโยติ ทานปจฺจยา อุปปตฺติโยฯ ทหตีติ ฐเปติฯ อธิฏฺฐาตีติ ตสฺเสว เววจนํฯ ภาเวตีติ วฑฺเฒติฯ หีเน วิมุตฺตนฺติ หีเนสุ ปญฺจสุ กามคุเณสุ วิมุตฺตํฯ อุตฺตริ อภาวิตนฺติ ตโต อุตฺตริมคฺคผลตฺถาย อภาวิตํฯ ตตฺรูปปตฺติยา สํวตฺตตีติ ยํ ฐานํ ปตฺเถตฺวา กุสลํ กตํ, ตตฺถ นิพฺพตฺตนตฺถาย สํวตฺตติฯ วีตราคสฺสาติ มคฺเคน วา สมุจฺฉินฺนราคสฺส สมาปตฺติยา วา วิกฺขมฺภิตราคสฺสฯ ทานมตฺเตเนว หิ พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติตุํ น สกฺกา, ทานํ ปน สมาธิวิปสฺสนาจิตฺตสฺส อลงฺการปริวารํ โหติฯ ตโต ทาเนน มุทุจิตฺโต พฺรหฺมวิหาเร ภาเวตฺวา พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺตติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘วีตราคสฺส โน สราคสฺสา’’ติฯ