เมนู

8. ทุติยพลสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม พลานีติ ญาณพลานิฯ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาตีติ อรหตฺตํ ปฏิชานาติฯ อนิจฺจโตติ หุตฺวา อภาวากาเรนฯ ยถาภูตนฺติ ยถาสภาวโตฯ สมฺมปฺปญฺญายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายฯ องฺคารกาสูปมาติ สนฺตาปนฏฺเฐน องฺคารกาสุยา อุปมิตา อิเม กามาติฯ วิเวกนินฺนนฺติ ผลสมาปตฺติวเสน นิพฺพานนินฺนํฯ วิเวกฏฺฐนฺติ กิเลเสหิ วชฺชิตํ ทูรีภูตํ วาฯ เนกฺขมฺมาภิรตนฺติ ปพฺพชฺชาภิรตํฯ พฺยนฺติภูตนฺติ วิคตนฺตภูตํ เอกเทเสนาปิ อนลฺลีนํ วิสํยุตฺตํ วิสํสฏฺฐํฯ อาสวฏฺฐานิเยหีติ สมฺปโยควเสน อาสวานํ การณภูเตหิ, กิเลสธมฺเมหีติ อตฺโถฯ อถ วา พฺยนฺติภูตนฺติ วิคตวายนฺติ อตฺโถฯ กุโต? สพฺพโส อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ, สพฺเพหิ เตภูมกธมฺเมหีติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อริยมคฺโค โลกิยโลกุตฺตโร กถิโตฯ

9. อกฺขณสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม ขเณ กิจฺจานิ กโรตีติ ขณกิจฺโจ, โอกาสํ ลภิตฺวาว กิจฺจานิ กโรตีติ อตฺโถฯ ธมฺโมติ จตุสจฺจธมฺโมฯ โอปสมิโกติ กิเลสูปสมาวโหฯ ปรินิพฺพายิโกติ กิเลสปรินิพฺพานกโรฯ จตุมคฺคญาณสงฺขาตํ สมฺโพธิํ คจฺฉติ สมฺปาปุณาตีติ สมฺโพธคามีฯ ทีฆายุกํ เทวนิกายนฺติ อิทํ อสญฺญํ เทวนิกายํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อวิญฺญาตาเรสูติ อติวิย อวิญฺญูสุฯ

สุปฺปเวทิเตติ สุกถิเตฯ อนฺตรายิกาติ อนฺตรายกราฯ ขโณ เว มา อุปจฺจคาติ อยํ ลทฺโธ ขโณ มา อติกฺกมิฯ อิธ เจว นํ วิราเธตีติ สเจ โกจิ ปมตฺตจารี อิธ อิมํ ขณํ ลภิตฺวาปิ สทฺธมฺมสฺส นิยามตํ อริยมคฺคํ วิราเธติ น สมฺปาเทติฯ อตีตตฺโถติ หาปิตตฺโถฯ จิรตฺตํ อนุตปิสฺสตีติ จิรรตฺตํ โสจิสฺสติฯ ยถา หิ ‘‘อสุกฏฺฐาเน ภณฺฑํ สมุปฺปนฺน’’นฺติ สุตฺวา เอโก วาณิโช น คจฺเฉยฺย, อญฺเญ คนฺตฺวา คณฺเหยฺยุํ, เตสํ ตํ อฏฺฐคุณมฺปิ ทสคุณมฺปิ ภเวยฺยฯ

อถ อิตโร ‘‘มม อตฺโถ อติกฺกนฺโต’’ติ อนุตเปยฺย, เอวํ โย อิธ ขณํ ลภิตฺวา อปฺปฏิปชฺชนฺโต สทฺธมฺมสฺส นิยามตํ วิราเธติ, โส อยํ วาณิโชว อตีตตฺโถ จิรํ อนุตปิสฺสติ โสจิสฺสติฯ กิญฺจ ภิยฺโย อวิชฺชานิวุโตติ ตถาฯ ปจฺจวิทุนฺติ ปฏิวิชฺฌิํสุฯ สํวราติ สีลสํวราฯ มารเธยฺยปรานุเคติ มารเธยฺยสงฺขาตํ สํสารํ อนุคเตฯ ปารงฺคตาติ นิพฺพานํ คตาฯ เย ปตฺตา อาสวกฺขยนฺติ เย อรหตฺตํ ปตฺตาฯ เอวมิธ คาถาสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํฯ

10. อนุรุทฺธมหาวิตกฺกสุตฺตวณฺณนา

[30] ทสเม เจตีสูติ เจตินามกานํ ราชูนํ นิวาสฏฺฐานตฺตา เอวํลทฺธโวหาเร รฏฺเฐฯ ปาจีนวํสทาเยติ ทสพลสฺส วสนฏฺฐานโต ปาจีนทิสาย ฐิเต วํสทาเย นีโลภาเสหิ เวฬูหิ สญฺฉนฺเน อรญฺเญฯ เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทีติ เถโร กิร ปพฺพชิตฺวา ปฐมอนฺโตวสฺสมฺหิเยว สมาปตฺติลาภี หุตฺวา สหสฺสโลกธาตุทสฺสนสมตฺถํ ทิพฺพจกฺขุญาณํ อุปฺปาเทสิฯ โส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เอวมาห – ‘‘อิธาหํ, อาวุโส สาริปุตฺต, ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สหสฺสโลกํ โอโลเกมิฯ อารทฺธํ โข ปน เม วีริยํ อสลฺลีนํ, อุปฏฺฐิตา สติ อสมฺมุฏฺฐา, ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ, สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํฯ อถ จ ปน เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ น วิมุจฺจตี’’ติฯ อถ นํ เถโร อาห – ‘‘ยํ โข เต, อาวุโส อนุรุทฺธ, เอวํ โหติ ‘อหํ ทิพฺเพน จกฺขุนา…เป.… โอโลเกมี’ติ, อิทํ เต มานสฺมิํฯ ยมฺปิ เต, อาวุโส, อนุรุทฺธ เอวํ โหติ ‘อารทฺธํ โข ปน เม วีริยํ…เป.… เอกคฺค’นฺติ, อิทํ เต อุทฺธจฺจสฺมิํฯ ยมฺปิ เต, อาวุโส อนุรุทฺธ, เอวํ โหติ ‘อถ จ ปน เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ น วิมุจฺจตี’ติ, อิทํ เต กุกฺกุจฺจสฺมิํฯ สาธุ วตายสฺมา อนุรุทฺโธ อิเม ตโย ธมฺเม ปหาย อิเม ตโย ธมฺเม อมนสิกริตฺวา อมตาย ธาตุยา จิตฺตํ อุปสํหรตู’’ติ เอวมสฺส เถโร กมฺมฏฺฐานํ กเถสิฯ โส กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สตฺถารํ อาปุจฺฉิตฺวา เจติรฏฺฐํ คนฺตฺวา สมณธมฺมํ กโรนฺโต อฏฺฐมาสํ จงฺกเมน วีตินาเมสิฯ โส ปธานเวคนิมฺมถิตตฺตา กิลนฺตกาโย เอกสฺส เวฬุคุมฺพสฺส เหฏฺฐา นิสีทิฯ อถสฺสายํ เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ, เอส มหาปุริสวิตกฺโก อุปฺปชฺชีติ อตฺโถฯ