4. ทุติยหตฺถกสุตฺตวณฺณนา

[24] จตุตฺเถ ปญฺจมตฺเตหิ อุปาสกสเตหีติ โสตาปนฺนสกทาคามีนํเยว อริยสาวกอุปาสกานํ ปญฺจหิ สเตหิ ปริวุโต ภุตฺตปาตราโส คนฺธมาลวิเลเปนจุณฺณานิ คเหตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิฯ สงฺคหวตฺถูนีติ สงฺคณฺหนการณานิฯ เตหาหนฺติ เตหิ อหํฯ ตํ ทาเนน สงฺคณฺหามีติ นงฺคลพลิพทฺทภตฺตพีชาทีนิ เจว คนฺธมาลมูลาทีนิ จ ทตฺวา สงฺคณฺหามิฯ เปยฺยวชฺเชนาติ อมฺม, ตาต, ภาตร, ภคินีติอาทิเกน กณฺณสุเขน มุทุเกน ปิยวจเนน สงฺคณฺหามิฯ อตฺถจริยายาติ ‘‘อิมสฺส ทาเนน วา ปิยวจเนน วา กิจฺจํ นตฺถิ, อตฺถจริยาย สงฺคณฺหิตพฺพยุตฺตโก อย’’นฺติ ญตฺวา อุปฺปนฺนกิจฺจนิตฺถรณสงฺขาตาย อตฺถจริยาย สงฺคณฺหามิฯ สมานตฺตตายาติ ‘‘อิมสฺส ทานาทีหิ กิจฺจํ นตฺถิ, สมานตฺตตาย สงฺคณฺหิตพฺโพ อย’’นฺติ เอกโต ขาทนปิวนนิสชฺชาทีหิ อตฺตนา สมานํ กตฺวา สงฺคณฺหามิฯ ทลิทฺทสฺส โข โน ตถา โสตพฺพํ มญฺญนฺตีติ ทลิทฺทสฺส กิญฺจิ ทาตุํ วา กาตุํ วา อสกฺโกนฺตสฺส, ยถา ทลิทฺทสฺส โน ตถา โสตพฺพํ มญฺญนฺติ, มม ปน โสตพฺพํ มญฺญนฺติ, ทินฺโนวาเท ติฏฺฐนฺติ, น เม อนุสาสนิํ อติกฺกมิตพฺพํ มญฺญนฺติฯ โยนิ โข ตฺยายนฺติ อุปาโย โข เต อยํฯ อิเมสุ ปน ทฺวีสุปิ สุตฺเตสุ สตฺถารา สีลจาคปญฺญา มิสฺสกา กถิตาติ เวทิตพฺพาฯ

5-6. มหานามสุตฺตาทิวณฺณนา

[25-26] ปญฺจเม อตฺถูปปริกฺขิตา โหตีติ อตฺถานตฺถํ การณาการณํ อุปปริกฺขิตา โหติฯ ฉฏฺเฐ สทฺธาสีลจาคา มิสฺสกา กถิตาฯ

7. ปฐมพลสุตฺตวณฺณนา

[27] สตฺตเม อุชฺฌตฺติพลาติ อุชฺฌานพลาฯ พาลานญฺหิ ‘‘ยํ อสุโก อิทญฺจิทญฺจ อาห, มํ โส อาห, น อญฺญ’’นฺติ เอวํ อุชฺฌานเมว พลํฯ นิชฺฌตฺติพลาติ ‘‘น อิทํ เอวํ, เอวํ นาเมต’’นฺติ อตฺถานตฺถนิชฺฌาปนํเยว พลํฯ ปฏิสงฺขานพลาติ ปจฺจเวกฺขณพลาฯ ขนฺติพลาติ อธิวาสนพลาฯ

8. ทุติยพลสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม พลานีติ ญาณพลานิฯ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาตีติ อรหตฺตํ ปฏิชานาติฯ อนิจฺจโตติ หุตฺวา อภาวากาเรนฯ ยถาภูตนฺติ ยถาสภาวโตฯ สมฺมปฺปญฺญายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญายฯ องฺคารกาสูปมาติ สนฺตาปนฏฺเฐน องฺคารกาสุยา อุปมิตา อิเม กามาติฯ วิเวกนินฺนนฺติ ผลสมาปตฺติวเสน นิพฺพานนินฺนํฯ วิเวกฏฺฐนฺติ กิเลเสหิ วชฺชิตํ ทูรีภูตํ วาฯ เนกฺขมฺมาภิรตนฺติ ปพฺพชฺชาภิรตํฯ พฺยนฺติภูตนฺติ วิคตนฺตภูตํ เอกเทเสนาปิ อนลฺลีนํ วิสํยุตฺตํ วิสํสฏฺฐํฯ อาสวฏฺฐานิเยหีติ สมฺปโยควเสน อาสวานํ การณภูเตหิ, กิเลสธมฺเมหีติ อตฺโถฯ อถ วา พฺยนฺติภูตนฺติ วิคตวายนฺติ อตฺโถฯ กุโต? สพฺพโส อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ, สพฺเพหิ เตภูมกธมฺเมหีติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อริยมคฺโค โลกิยโลกุตฺตโร กถิโตฯ

9. อกฺขณสุตฺตวณฺณนา

[29] นวเม ขเณ กิจฺจานิ กโรตีติ ขณกิจฺโจ, โอกาสํ ลภิตฺวาว กิจฺจานิ กโรตีติ อตฺโถฯ ธมฺโมติ จตุสจฺจธมฺโมฯ โอปสมิโกติ กิเลสูปสมาวโหฯ ปรินิพฺพายิโกติ กิเลสปรินิพฺพานกโรฯ จตุมคฺคญาณสงฺขาตํ สมฺโพธิํ คจฺฉติ สมฺปาปุณาตีติ สมฺโพธคามีฯ ทีฆายุกํ เทวนิกายนฺติ อิทํ อสญฺญํ เทวนิกายํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อวิญฺญาตาเรสูติ อติวิย อวิญฺญูสุฯ

สุปฺปเวทิเตติ สุกถิเตฯ อนฺตรายิกาติ อนฺตรายกราฯ ขโณ เว มา อุปจฺจคาติ อยํ ลทฺโธ ขโณ มา อติกฺกมิฯ อิธ เจว นํ วิราเธตีติ สเจ โกจิ ปมตฺตจารี อิธ อิมํ ขณํ ลภิตฺวาปิ สทฺธมฺมสฺส นิยามตํ อริยมคฺคํ วิราเธติ น สมฺปาเทติฯ อตีตตฺโถติ หาปิตตฺโถฯ จิรตฺตํ อนุตปิสฺสตีติ จิรรตฺตํ โสจิสฺสติฯ ยถา หิ ‘‘อสุกฏฺฐาเน ภณฺฑํ สมุปฺปนฺน’’นฺติ สุตฺวา เอโก วาณิโช น คจฺเฉยฺย, อญฺเญ คนฺตฺวา คณฺเหยฺยุํ, เตสํ ตํ อฏฺฐคุณมฺปิ ทสคุณมฺปิ ภเวยฺยฯ