3. อสฺสาชานียสุตฺตวณฺณนา

[13] ตติเย องฺเคหีติ คุณงฺเคหิฯ ตสฺสํ ทิสายํ ชาโต โหตีติ ตสฺสํ สินฺธุนทีตีรทิสายํ ชาโต โหติฯ อญฺเญปิ ภทฺรา อสฺสาชานียา ตตฺเถว ชายนฺติฯ อลฺลํ วา สุกฺขํ วาติ อลฺลติณํ วา สุกฺขติณํ วาฯ นาญฺเญ อสฺเส อุพฺเพเชตาติ อญฺเญ อสฺเส น อุพฺเพเชติ น ปหรติ น ฑํสติ น กลหํ กโรติฯ สาเฐยฺยานีติ สฐภาโวฯ กูเฏยฺยานีติ กูฏภาโวฯ ชิมฺเหยฺยานีติ ชิมฺหภาโวฯ วงฺเกยฺยานีติ วงฺกภาวาฯ อิจฺจสฺส จตูหิปิ ปเทหิ อสิกฺขิตภาโวว กถิโต ฯ วาหีติ วหนสภาโว ทินฺโนวาทปฏิกโรฯ ยาว ชีวิตมรณปริยาทานาติ ยาว ชีวิตสฺส มรเณน ปริโยสานาฯ สกฺกจฺจํ ปริภุญฺชตีติ อมตํ วิย ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุญฺชติฯ ปุริสถาเมนาติอาทีสุ ญาณถามาทโย กถิตาฯ สณฺฐานนฺติ โอสกฺกนํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิฯ

4. อสฺสขฬุงฺกสุตฺตวณฺณนา

[14] จตุตฺเถ ‘‘เปหี’’ติ วุตฺโตติ ‘‘คจฺฉา’’ติ วุตฺโตฯ ปิฏฺฐิโต รถํ ปวตฺเตตีติ ขนฺธฏฺฐิเกน ยุคํ อุปฺปีฬิตฺวา ปจฺฉิมภาเคน รถํ ปวฏฺเฏนฺโต โอสกฺกติฯ ปจฺฉา ลงฺฆติ, กุพฺพรํ หนตีติ ทฺเว ปจฺฉิมปาเท อุกฺขิปิตฺวา เตหิ ปหริตฺวา รถกุพฺพรํ ภินฺทติฯ ติทณฺฑํ ภญฺชตีติ รถสฺส ปุรโต ตโย ทณฺฑกา โหนฺติ, เต ภญฺชติฯ รถีสาย สตฺถิํ อุสฺสชฺชิตฺวาติ สีสํ นาเมตฺวา ยุคํ ภูมิยํ ปาเตตฺวา สตฺถินา รถีสํ ปหริตฺวาฯ อชฺโฌมทฺทตีติ ทฺวีหิ ปุริมปาเทหิ อีสํ มทฺทนฺโต ติฏฺฐติฯ อุพฺพฏุมํ รถํ กโรตีติ ถลํ วา กณฺฑกฏฺฐานํ วา รถํ อาโรเปติฯ อนาทิยิตฺวาติ อมนสิกตฺวา อคณิตฺวาฯ มุขาธานนฺติ มุขฐปนตฺถาย ทินฺนํ อยสงฺขลิกํฯ ขีลฏฺฐายีติ จตฺตาโร ปาเท ถมฺเภ วิย นิจฺจลํ ฐเปตฺวา ขีลฏฺฐานสทิเสน ฐาเนน ติฏฺฐติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ

5. มลสุตฺตวณฺณนา

[15] ปญฺจเม อสชฺฌายมลาติ อุคฺคหิตมนฺตานํ อสชฺฌายกรณํ มลํ นาม โหติฯ อนุฏฺฐานมลา ฆราติ อุฏฺฐานวีริยาภาโว ฆรานํ มลํ นามฯ วณฺณสฺสาติ สรีรวณฺณสฺสฯ รกฺขโตติ ยํกิญฺจิ อตฺตโน สนฺตกํ รกฺขนฺตสฺสฯ อวิชฺชา ปรมํ มลนฺติ ตโต เสสากุสลธมฺมมลโต อฏฺฐสุ ฐาเนสุ อญฺญาณภูตา วฏฺฏมูลสงฺขาตา พหลนฺธการอวิชฺชา ปรมํ มลํฯ ตโต หิ มลตรํ นาม นตฺถิฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํฯ

6. ทูเตยฺยสุตฺตวณฺณนา

[16] ฉฏฺเฐ ทูเตยฺยนฺติ ทูตกมฺมํฯ คนฺตุมรหตีติ ตํ ทูเตยฺยสงฺขาตํ สาสนํ ธาเรตฺวา หริตุํ อรหติฯ โสตาติ โย ตํ อสฺส สาสนํ เทติ , ตสฺส โสตาฯ สาเวตาติ ตํ อุคฺคณฺหิตฺวา ‘‘อิทํ นาม ตุมฺเหหิ วุตฺต’’นฺติ ปฏิสาเวตาฯ อุคฺคเหตาติ สุคฺคหิตํ กตฺวา อุคฺคเหตาฯ ธาเรตาติ สุธาริตํ กตฺวา ธาเรตาฯ วิญฺญาติ อตฺถานตฺถสฺส อตฺถํ ชานิตาฯ วิญฺญาเปตาติ ปรํ วิชานาเปตาฯ สหิตา สหิตสฺสาติ อิทํ สหิตํ, อิทํ อสหิตนฺติ เอวํ สหิตาสหิตสฺส กุสโล, อุปคตานุปคเตสุ เฉโก สาสนํ อาโรเจนฺโต สหิตํ สลฺลกฺเขตฺวา อาโรเจติฯ น พฺยถตีติ เวธติ น ฉมฺภติฯ อสนฺทิทฺธนฺติ นิสฺสนฺเทหํ วิคตสํสยํฯ ปุจฺฉิโตติ ปญฺหตฺถาย ปุจฺฉิโตฯ

7-8. พนฺธนสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[17-18] สตฺตเม รุณฺเณนาติ รุทิเตนฯ อากปฺเปนาติ นิวาสนปารุปนาทินา วิธาเนนฯ วนภงฺเคนาติ วนโต ภญฺชิตฺวา อาหเฏน ปุปฺผผลาทิปณฺณากาเรนฯ อฏฺฐเมปิ เอเสว นโยฯ

9. ปหาราทสุตฺตวณฺณนา

[19] นวเม ปหาราโทติ เอวํนามโกฯ อสุรินฺโทติ อสุรเชฏฺฐโกฯ อสุเรสุ หิ เวปจิตฺติ ราหุ ปหาราโทติ อิเม ตโย เชฏฺฐกาฯ เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ ทสพลสฺส อภิสมฺพุทฺธทิวสโต ปฏฺฐาย ‘‘อชฺช คมิสฺสามิ สฺเว คมิสฺสามี’’ติ เอกาทส วสฺสานิ อติกฺกมิตฺวา ทฺวาทสเม วสฺเส สตฺถุ เวรญฺชายํ วสนกาเล ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวา ‘‘มม ‘อชฺช สฺเว’ติ ทฺวาทส วสฺสานิ ชาตานิ, หนฺทาหํ อิทาเนว คจฺฉามี’’ติ ตงฺขณํเยว อสุรคณปริวุโต อสุรภวนา นิกฺขมิตฺวา ทิวา ทิวสฺส เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, เอกมนฺตํ อฏฺฐาสีติ โส กิร ‘‘ตถาคตํ ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา เอว ธมฺมํ สุณิสฺสามี’’ติ อาคโต, ตถาคตสฺส ปน ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย พุทฺธคารเวน ปุจฺฉิตุํ อสกฺโกนฺโต อปิ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ ตโต สตฺถา จินฺเตสิ – ‘‘อยํ ปหาราโท มยิ อกเถนฺเต ปฐมตรํ กเถตุํ น สกฺขิสฺสติ, จิณฺณวสิฏฺฐาเนเยว นํ กถาสมุฏฺฐาปนตฺถํ เอกํ ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามี’’ติ ฯ