เมนู

4. อุปาลิวคฺโค

1. อุปาลิสุตฺตวณฺณนา

[31] จตุตฺถสฺส ปฐเม สงฺฆสุฏฺฐุตายาติอาทีสุ สงฺฆสุฏฺฐุตา นาม สงฺฆสฺส สุฏฺฐุภาโว, ‘‘สุฏฺฐุ เทวา’’ติ อาคตฏฺฐาเน วิย ‘‘สุฏฺฐุ, ภนฺเต’’ติ วจนสมฺปฏิจฺฉนภาโวฯ โย จ ตถาคตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉติ, ตสฺส ตํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย สํวตฺตติฯ ตสฺมา สงฺฆสฺส ‘‘สุฏฺฐุ, ภนฺเต’’ติ วจนสมฺปฏิจฺฉนตฺถํ ปญฺญตฺตํ, อสมฺปฏิจฺฉเน อาทีนวํ, สมฺปฏิจฺฉเน อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา, น พลกฺกาเรน อภิภวิตฺวาติ เอตมตฺถํ อาวิกโรนฺโต อาห – สงฺฆสุฏฺฐุตายาติฯ สงฺฆผาสุตายาติ สงฺฆสฺส ผาสุภาวาย, สหชีวิตาย สุขวิหารตฺถายาติ อตฺโถฯ

ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายาติ ทุมฺมงฺกูนาม ทุสฺสีลปุคฺคลา, เย มงฺกุตํ อาปาทิยมานาปิ ทุกฺเขน อาปชฺชนฺติ, วีติกฺกมํ กโรนฺตา วา กตฺวา วา น ลชฺชนฺติ, เตสํ นิคฺคหตฺถายฯ เต หิ สิกฺขาปเท อสติ ‘‘กิํ ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐํ, กิํ สุตํ, กิํ อมฺเหหิ กตํ, กตมสฺมิํ วตฺถุสฺมิํ กตมํ อาปตฺติํ โรเปตฺวา อมฺเห นิคฺคณฺหถา’’ติ สงฺฆํ วิเหเฐยฺยุํฯ สิกฺขาปเท ปน สติ เต สงฺโฆ สิกฺขาปทํ ทสฺเสตฺวา สห ธมฺเมน นิคฺคเหสฺสติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหายา’’ติฯ

เปสลานนฺติ ปิยสีลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหารตฺถายฯ ปิยสีลา หิ ภิกฺขู กตฺตพฺพากตฺตพฺพํ สาวชฺชานวชฺชํ เวลํ มริยาทญฺจ อชานนฺตา สิกฺขาตฺตยปาริปูริยา ฆฏมานา กิลมนฺติ, เต ปน สาวชฺชานวชฺชํ เวลํ มริยาทญฺจ ญตฺวา สิกฺขาปาริปูริยา ฆฏมานา น กิลมนฺติฯ เตน เตสํ สิกฺขาปทปญฺญาปนํ ผาสุวิหาราย สํวตฺตติเยวฯ โย วา ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคโห, สฺเวว เตสํ ผาสุวิหาโรฯ ทุสฺสีลปุคฺคเล นิสฺสาย หิ อุโปสถปฺปวารณา น ติฏฺฐนฺติ, สงฺฆกมฺมานิ นปฺปวตฺตนฺติ, สามคฺคี น โหติ, ภิกฺขู อเนกคฺคา อุทฺเทสาทีสุ อนุยุญฺชิตุํ น สกฺโกนฺติฯ ทุสฺสีเลสุ ปน นิคฺคหิเตสุ สพฺโพปิ อยํ อุปทฺทโว น โหติ, ตโต เปสลา ภิกฺขู ผาสุ วิหรนฺติฯ เอวํ ‘‘เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหารายา’’ติ เอตฺถ ทฺวิธา อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวรายาติ ทิฏฺฐธมฺมิกา อาสวา นาม อสํวเร ฐิเตน ตสฺมิํเยว อตฺตภาเว ปตฺตพฺพา ปาณิปฺปหารทณฺฑปฺปหารสตฺถปฺปหารหตฺถจฺเฉทปาทจฺเฉทอกิตฺติอยสวิปฺปฏิสาราทโย ทุกฺขวิเสโส, เตสํ สํวราย ปิทหนาย อาคมนมคฺคถกนายาติ อตฺโถฯ