เมนู

3. กายสุตฺตวณฺณนา

[23] ตติเย อาปนฺโน โหติ กญฺจิเทว เทสนฺติ กญฺจิ อาปตฺติโกฏฺฐาสํ อาปนฺโน โหติฯ อนุวิจฺจาติ อนุปวิสิตฺวา ปริโยคาเหตฺวาฯ กายทุจฺจริตนฺติ ติวิธํ กายทุจฺจริตํฯ วจีทุจฺจริตนฺติ จตุพฺพิธํ วจีทุจฺจริตํฯ ปาปิกา อิสฺสาติ ลามิกา อุสูยาฯ ปญฺญาย ทิสฺวาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย ปสฺสิตฺวา ปสฺสิตฺวา ปหาตพฺพาฯ อิชฺฌตีติ สมิชฺฌติฯ อุปวาสสฺสาติ นิสฺสาย อุปสงฺกมิตฺวา วสนฺตสฺสฯ อภิภุยฺยาติ อชฺโฌตฺถริตฺวา มทฺทิตฺวาฯ อิรียตีติ วตฺตติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต สหวิปสฺสนาย มคฺโค กถิโตฯ

4. มหาจุนฺทสุตฺตวณฺณนา

[24] จตุตฺเถ ชานามิมํ ธมฺมนฺติ อิมินา ญาณวาทสฺส วทนากาโร วุตฺโตฯ ภาวิตกาโยมฺหีติอาทีหิ ภาวนาวาทสฺสฯ ตติยวาเร ทฺเวปิ วาทา เอกโต วุตฺตา, ตโยปิ เจเต อรหตฺตเมว ปฏิชานนฺติฯ อฑฺฒวาทํ วเทยฺยาติ อฑฺโฒหมสฺมีติ วาทํ วเทยฺยฯ อุปนีหาตุนฺติ นีหริตฺวา ทาตุํฯ

5. กสิณสุตฺตวณฺณนา

[25] ปญฺจเม สกลฏฺเฐน กสิณานิ, ตทารมฺมณานํ ธมฺมานํ เขตฺตฏฺเฐน อธิฏฺฐานฏฺเฐน วา อายตนานีติ กสิณายตนานิฯ อุทฺธนฺติ อุปริ คคณตลาภิมุขํฯ อโธติ เหฏฺฐา ภูมิตลาภิมุขํฯ ติริยนฺติ เขตฺตมณฺฑลํ วิย สมนฺตา ปริจฺฉินฺทิตฺวาฯ เอกจฺโจ หิ อุทฺธเมว กสิณํ วฑฺเฒติ, เอกจฺโจ อโธ, เอกจฺโจ สมนฺตโตฯ เตน เตน วา การเณน เอวํ ปสาเรติ อาโลกมิว รูปทสฺสนกาโมฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘ปถวีกสิณเมโก สญฺชานาติ อุทฺธํ อโธ ติริย’’นฺติฯ อทฺวยนฺติ อิทํ ปน เอกสฺส อญฺญภาวานุปคมนตฺถํ วุตฺตํฯ ยถา หิ อุทกํ ปวิฏฺฐสฺส สพฺพทิสาสุ อุทกเมว โหติ น อญฺญํ, เอวเมว ปถวีกสิณํ ปถวีกสิณเมว โหติฯ นตฺถิ ตสฺส อญฺญกสิณสมฺเภโทติฯ เอเสว นโย สพฺพตฺถฯ อปฺปมาณนฺติ อิทํ ตสฺส ตสฺส ผรณอปฺปมาณวเสน วุตฺตํฯ ตญฺหิ เจตสา ผรนฺโต สกลเมว ผรติ, ‘‘อยมสฺส อาทิ, อิทํ มชฺฌ’’นฺติ ปมาณํ น คณฺหาติฯ วิญฺญาณกสิณนฺติ เจตฺถ กสิณุคฺฆาฏิมากาเส ปวตฺตวิญฺญาณํฯ ตตฺถ กสิณวเสน กสิณุคฺฆาฏิมากาเส, กสิณุคฺฆาฏิมากาสวเสน ตตฺถ ปวตฺตวิญฺญาเณ อุทฺธํอโธติริยตา เวทิตพฺพาฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, กมฺมฏฺฐานภาวนานเยน ปเนตานิ ปถวีกสิณาทีนิ วิตฺถารโต วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.51 อาทโย) วุตฺตาเนวฯ

6. กาฬีสุตฺตวณฺณนา

[26] ฉฏฺเฐ กุมาริปญฺเหสูติ กุมารีนํ มารธีตานํ ปุจฺฉาสุฯ อตฺถสฺส ปตฺติํ หทยสฺส สนฺตินฺติ ทฺวีหิปิ ปเทหิ อรหตฺตเมว กถิตํฯ เสนนฺติ ราคาทิกิเลสเสนํฯ ปิยสาตรูปนฺติ ปิยชาติเกสุ จ สาตชาติเกสุ จ วตฺถูสุ อุปฺปชฺชนโต เอวํลทฺธนามํฯ เอโกหํ ฌายํ สุขมนุโพธินฺติ เอวํ กิเลสเสนํ ชินิตฺวา อหํ เอกโกว ฌายนฺโต สุขํ อนุพุชฺฌิํ สจฺฉิอกาสิํฯ สกฺขินฺติ สกฺขิภาวปฺปตฺตํ ธมฺมสกฺขิํฯ น สมฺปชฺชติ เกนจิ เมติ มยฺหํ เกนจิ สทฺธิํ มิตฺตธมฺโม นาม นตฺถิฯ ปถวีกสิณสมาปตฺติปรมา โข, ภคินิ, เอเก สมณพฺราหฺมณา อตฺโถติ อภินิพฺพตฺเตสุนฺติ ปถวีกสิณสมาปตฺติปรโม อุตฺตโม อตฺโถติ คเหตฺวา อภินิพฺพตฺเตสุํฯ ยาวตา โข, ภคินิ, ปถวีกสิณสมาปตฺติปรมตาติ ยตฺตกา ปถวีกสิณสมาปตฺติยา อุตฺตมโกฏิฯ ตทภิญฺญาสิ ภควาติ ตํ ภควา อภิญฺญาปญฺญาย อภิญฺญาสิฯ อสฺสาทมทฺทสาติ สมุทยสจฺจํ อทฺทสฯ อาทีนวมทฺทสาติ ทุกฺขสจฺจํ อทฺทสฯ นิสฺสรณมทฺทสาติ นิโรธสจฺจํ อทฺทสฯ มคฺคามคฺคญาณทสฺสนมทฺทสาติ มคฺคสจฺจํ อทฺทสฯ อตฺถสฺส ปตฺตีติ เอเตสํ จตุนฺนํ สจฺจานํ ทิฏฺฐตฺตา อรหตฺตสงฺขาตสฺส อตฺถสฺส ปตฺติ, สพฺพทรถปริฬาหวูปสนฺตตาย หทยสฺส สนฺตีติฯ

7. ปฐมมหาปญฺหสุตฺตวณฺณนา

[27] สตฺตเม อภิชานาถาติ อภิชานิตฺวา ปจฺจกฺขํ กตฺวา วิหรถฯ อภิญฺญายาติ อภิชานิตฺวาฯ อิธาติ อิมายฯ ธมฺมเทสนาย วา ธมฺมเทสนนฺติ ยทิทํ สมณสฺส โคตมสฺส ธมฺมเทสนาย สทฺธิํ อมฺหากํ ธมฺมเทสนํ, อมฺหากํ วา ธมฺมเทสนาย สทฺธิํ สมณสฺส โคตมสฺส ธมฺมเทสนํ อารพฺภ นานากรณํ วุจฺเจถ, ตํ กิํ นามาติ วทนฺติฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ อิติ เต มชฺเฌ ภินฺนสุวณฺณํ วิย สาสเนน สทฺธิํ อตฺตโน ลทฺธิํ วจนมตฺเตน สมธุรํ ฐปยิํสุฯ เนว อภินนฺทิํสูติ ‘‘เอวเมต’’นฺติ น สมฺปฏิจฺฉิํสุฯ นปฺปฏิกฺโกสิํสูติ ‘‘น อิทํ เอว’’นฺติ นปฺปฏิเสเธสุํฯ กสฺมา? เต กิร ‘‘ติตฺถิยา นาม อนฺธสทิสา ชานิตฺวา วา อชานิตฺวา วา กเถยฺยุ’’นฺติ นาภินนฺทิํสุฯ