อถสฺส โส อตฺตโน ปสาทการณํ อาจิกฺขนฺโต เสยฺยถาปิ, โภ, ปุริโสติอาทิมาหฯ ตตฺถ อคฺครสปริติตฺโตติ โภชนรเสสุ ปายาโส สฺเนหรเสสุ โคสปฺปิ, กสาวรเสสุ ขุทฺทกมธุ อเนฬกํ, มธุรรเสสุ สกฺกราติ เอวมาทโย อคฺครสา นามฯ เตสุ เยน เกนจิ ปริติตฺโต อากณฺฐปฺปมาณํ ภุญฺชิตฺวา ฐิโตฯ อญฺเญสํ หีนานนฺติ อคฺครเสหิ อญฺเญสํ หีนรสานํฯ สุตฺตโสติ สุตฺตโต, สุตฺตภาเวนาติ อตฺโถฯ เสสุปิ เอเสว นโยฯ ตโต ตโตติ สุตฺตาทีสุ ตโต ตโตฯ อญฺเญสํ ปุถุสมณพฺราหฺมณาปฺปวาทานนฺติ เย อญฺเญสํ ปุถูนํ สมณพฺราหฺมณานํ ลทฺธิสงฺขาตปฺปวาทา, เตสํฯ น ปิเหตีติ น ปตฺเถติ, เต กถิยมาเน โสตุมฺปิ น อิจฺฉติฯ ชิฆจฺฉาทุพฺพลฺยปเรโตติ ชิฆจฺฉาย เจว ทุพฺพลภาเวน จ อนุคโตฯ มธุปิณฺฑิกนฺติ สาลิปิฏฺฐํ ภชฺชิตฺวา จตุมธุเรน โยเชตฺวา กตํ พทฺธสตฺตุปิณฺฑิกํ, มธุรปูวเมว วาฯ อธิคจฺเฉยฺยาติ ลเภยฺยฯ อเสจนกนฺติ มธุรภาวกรณตฺถาย อญฺเญน รเสน อนาสิตฺตกํ โอชวนฺตํ ปณีตรสํฯ

หริจนฺทนสฺสาติ สุวณฺณวณฺณจนฺทนสฺสฯ โลหิตจนฺทนสฺสาติ รตฺตวณฺณจนฺทนสฺสฯ สุรภิคนฺธนฺติ สุคนฺธํฯ ทรถาทโย วฏฺฏทรถา, วฏฺฏกิลมถา, วฏฺฏปริฬาหา เอวฯ อุทานํ อุทาเนสีติ อุทาหารํ อุทาหริฯ ยถา หิ ยํ เตลํ มานํ คเหตุํ น สกฺโกติ, วิสฺสนฺทิตฺวา คจฺฉติ, ตํ อวเสโกติ วุจฺจติฯ ยญฺจ ชลํ ตฬากํ คเหตุํ น สกฺโกติ, อชฺโฌตฺถริตฺวา คจฺฉติ, ตํ โอโฆติ วุจฺจติฯ เอวเมวํ ยํ ปีติวจนํ หทยํ คเหตุํ น สกฺโกติ, อธิกํ หุตฺวา อนฺโต อสณฺฐหิตฺวา พหิ นิกฺขมติ, ตํ อุทานนฺติ วุจฺจติฯ เอวรูปํ ปีติมยวจนํ นิจฺฉาเรสีติ อตฺโถฯ

5. ปิงฺคิยานีสุตฺตวณฺณนา

[195] ปญฺจเม นีลาติ อิทํ สพฺพสงฺคาหิกํฯ นีลวณฺณาติอาทิ ตสฺเสว วิภาคทสฺสนํฯ ตตฺถ น เตสํ ปกติวณฺโณ นีโล, นีลวิเลปนวิลิตฺตตฺตา ปเนตํ วุตฺตํฯ นีลวตฺถาติ ปฏทุกูลโกเสยฺยาทีนิปิ เตสํ นีลาเนว โหนฺติฯ นีลาลงฺการาติ นีลมณีหิ นีลปุปฺเผหิ อลงฺกตา, เตสํ หตฺถาลงฺการ-อสฺสาลงฺการ-รถาลงฺการ-สาณิวิตานกญฺจุกาปิ สพฺเพ นีลาเยว โหนฺติฯ อิมินา นเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ปทุมํ ยถาติ ยถา สตปตฺตํ รตฺตปทุมํฯ โกกนทนฺติ ตสฺเสว เววจนํฯ ปาโตติ ปเคว สุริยุคฺคมนกาเล ฯ สิยาติ ภเวยฺยฯ อวีตคนฺธนฺติ อวิคตคนฺธํฯ องฺคีรสนฺติ ภควโต องฺคมงฺเคหิ รสฺมิโย นิจฺฉรนฺติ, ตสฺมา องฺคีรโสติ วุจฺจติฯ ตปนฺตมาทิจฺจมิวนฺตลิกฺเขติ ทฺวิสหสฺสทีปปริวาเรสุ จตูสุ มหาทีเปสุ อาโลกกรณวเสน อนฺตลิกฺเข ตปนฺตํ อาทิจฺจํ วิย วิโรจมานํฯ องฺคีรสํ ปสฺสาติ อตฺตานเมว วา มหาชนํ วา สนฺธาย เอวํ วทติฯ

6. มหาสุปินสุตฺตวณฺณนา

[196] ฉฏฺเฐ มหาสุปินาติ มหนฺเตหิ ปุริเสหิ ปสฺสิตพฺพโต มหนฺตานญฺจ อตฺถานํ นิมิตฺตภาวโต มหาสุปินาฯ ปาตุรเหสุนฺติ ปากฏา อเหสุํฯ ตตฺถ สุปินํ ปสฺสนฺโต จตูหิ การเณหิ ปสฺสติ ธาตุกฺโขภโต วา อนุภูตปุพฺพโต วา เทวโตปสํหารโต วา ปุพฺพนิมิตฺตโต วาติฯ

ตตฺถ ปิตฺตาทีนํ โขภกรณปจฺจยปฺปโยเคน ขุภิตธาตุโก ธาตุกฺโขภโต สุปินํ ปสฺสติฯ ปสฺสนฺโต จ นานาวิธํ สุปินํ ปสฺสติ ปพฺพตา ปตนฺโต วิย, อากาเสน คจฺฉนฺโต วิย, วาฬมิคหตฺถิโจราทีหิ อนุพทฺโธ วิย จฯ อนุภูตปุพฺพโต ปสฺสนฺโต ปุพฺเพ อนุภูตปุพฺพํ อารมฺมณํ ปสฺสติฯ เทวโตปสํหารโต ปสฺสนฺตสฺส เทวตา อตฺถกามตาย วา อนตฺถกามตาย วา อตฺถาย วา อนตฺถาย วา นานาวิธานิ อารมฺมณานิ อุปสํหรนฺติฯ โส ตาสํ เทวตานํ อานุภาเวน ตานิ อารมฺมณานิ ปสฺสติฯ ปุพฺพนิมิตฺตโต ปสฺสนฺโต ปุญฺญาปุญฺญวเสน อุปฺปชฺชิตุกามสฺส อตฺถสฺส วา อนตฺถสฺส วา ปุพฺพนิมิตฺตภูตํ สุปินํ ปสฺสติ โพธิสตฺตมาตา วิย ปุตฺตปฏิลาภนิมิตฺตํ, โกสลราชา วิย โสฬส สุปิเน, อยเมว ภควา โพธิสตฺตภูโต อิเม ปญฺจ มหาสุปิเน วิย จาติฯ

ตตฺถ ยํ ธาตุกฺโขภโต อนุภูตปุพฺพโต จ สุปิเน ปสฺสติ, น ตํ สจฺจํ โหติฯ ยํ เทวโตปสํหารโต ปสฺสติ, ตํ สจฺจํ วา โหติ อลิกํ วาฯ กุทฺธา หิ เทวตา อุปาเยน วินาเสตุกามา วิปรีตมฺปิ กตฺวา ทสฺเสนฺติฯ