เมนู

อติมีฬฺหโชติ อติมีฬฺเห มหาคูถราสิมฺหิ ชาโตฯ ตสฺส สาติ ตสฺส เอสาฯ น ทวตฺถาติ น กีฬนตฺถาฯ น รตตฺถาติ น กามรติอตฺถาฯ เมถุนํ อุปฺปาเทตฺวาติ ธีตรํ วา ปุตฺตํ วา อุปฺปาเทตฺวา ‘‘อิทานิ ปเวณิ ฆฏียิสฺสตี’’ติ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชติฯ สุคติํ สคฺคํ โลกนฺติ พฺรหฺมโลกเมว สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ เทวสโม โหตีติ ทิพฺพวิหาเรหิ สมนฺนาคตตฺตา เทวสโม นาม โหติฯ

ตเมว ปุตฺตสฺสาทํ นิกามยมาโนติ ยฺวาสฺส ธีตรํ วา ปุตฺตํ วา ชาตํ ทิสฺวา ปุตฺตเปมํ ปุตฺตสฺสาโท อุปฺปชฺชติ, ตํ ปตฺถยมาโน อิจฺฉมาโนฯ กุฏุมฺพํ อชฺฌาวสตีติ กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา กุฏุมฺพมชฺเฌ วสติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

3. สงฺคารวสุตฺตวณฺณนา

[193] ตติเย ปเควาติ ปฐมญฺเญวฯ กามราคปริยุฏฺฐิเตนาติ กามราคคฺคหิเตนฯ กามราคปเรเตนาติ กามราคานุคเตนฯ นิสฺสรณนฺติ ติวิธํ กามราคสฺส นิสฺสรณํ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, ตทงฺคนิสฺสรณํ, สมุจฺเฉทนิสฺสรณนฺติฯ ตตฺถ อสุเภ ปฐมชฺฌานํ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ นาม, วิปสฺสนา ตทงฺคนิสฺสรณํ นาม, อรหตฺตมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ นามฯ ตํ ติวิธมฺปิ นปฺปชานาตีติ อตฺโถฯ อตฺตตฺถมฺปีติอาทีสุ อรหตฺตสงฺขาโต อตฺตโน อตฺโถ อตฺตตฺโถ นาม, ปจฺจยทายกานํ อตฺโถ ปรตฺโถ นาม, สฺเวว ทุวิโธ อุภยตฺโถ นามฯ อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

อยํ ปน วิเสโส – พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณนฺติอาทีสุ หิ ทฺเวว นิสฺสรณานิ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณญฺจ สมุจฺเฉทนิสฺสรณญฺจฯ ตตฺถ พฺยาปาทสฺส ตาว เมตฺตาย ปฐมชฺฌานํ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ นาม, อนาคามิมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ, ถินมิทฺธสฺส อาโลกสญฺญา วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ , อรหตฺตมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํฯ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส โย โกจิ สมโถ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, อุทฺธจฺจสฺส ปเนตฺถ อรหตฺตมคฺโค, กุกฺกุจฺจสฺส อนาคามิมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํฯ วิจิกิจฺฉาย ธมฺมววตฺถานํ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, ปฐมมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํฯ

ยา ปเนตฺถ เสยฺยถาปิ, พฺราหฺมณ, อุทปตฺโต สํสฏฺโฐ ลาขาย วาติอาทิกา อุปมา วุตฺตา, ตาสุ อุทปตฺโตติ อุทกภริตา ปาติฯ

สํสฏฺโฐติ วณฺณเภทกรณวเสน สํสฏฺโฐฯ อุกฺกุธิโตติ กุธิโตฯ อุสฺสทกชาโตติ อุสุมกชาโตฯ เสวาลปณกปริโยนทฺโธติ ติลพีชกาทิเภเทน เสวาเลน วา นีลมณฺฑูกปิฏฺฐิวณฺเณน วา อุทกปิฏฺฐิํ ฉาเทตฺวา นิพฺพตฺเตน ปณเกน ปริโยนทฺโธฯ วาเตริโตติ วาเตน เอริโต กมฺปิโตฯ อาวิโลติ อปฺปสนฺโนฯ ลุฬิโตติ อสนฺนิสินฺโนฯ กลลีภูโตติ กทฺทมีภูโตฯ อนฺธกาเร นิกฺขิตฺโตติ โกฏฺฐกนฺตราทิเภเท อนาโลกฏฺฐาเน ฐปิโตฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ภควา ตีหิ ภเวหิ เทสนํ นิวฏฺเฏตฺวา อรหตฺตนิกูเฏน นิฏฺฐเปสิ, พฺราหฺมโณ ปน สรณมตฺเต ปติฏฺฐิโตติฯ

4. การณปาลีสุตฺตวณฺณนา

[194] จตุตฺเถ การณปาลีติ ปาโลติ ตสฺส นามํ, ราชกุลานํ ปน กมฺมนฺเต กาเรตีติ การณปาลี นาม ชาโตฯ กมฺมนฺตํ กาเรตีติ ปาโตว อุฏฺฐาย ทฺวารฏฺฏาลกปากาเร อกเต กาเรติ, ชิณฺเณ ปฏิชคฺคาเปติฯ ปิงฺคิยานิํ พฺราหฺมณนฺติ เอวํนามกํ อนาคามิผเล ปติฏฺฐิตํ อริยสาวกํ พฺราหฺมณํฯ โส กิร ปาโตว อุฏฺฐาย คนฺธมาลาทีนิ คาหาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา นครํ อาคจฺฉติ, อิทํ พฺราหฺมณสฺส เทวสิกํ วตฺตนฺติฯ ตํ โส เอวํ วตฺตํ กตฺวา อาคจฺฉนฺตํ อทฺทสฯ เอตทโวจาติ ‘‘อยํ พฺราหฺมโณ ปญฺญวา ญาณุตฺตโร, กหํ นุ โข ปาโตว คนฺตฺวา อาคจฺฉตี’’ติ จินฺเตตฺวา อนุกฺกเมน สนฺติกํ อาคตํ สญฺชานิตฺวา ‘‘หนฺท กุโต นู’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ

ตตฺถ ทิวา ทิวสฺสาติ ทิวสสฺสาปิ ทิวา, มชฺฌนฺหิกกาเลติ อตฺโถฯ ปณฺฑิโต มญฺเญติ ภวํ ปิงฺคิยานี สมณํ โคตมํ ปณฺฑิโตติ มญฺญติ, อุทาหุ โนติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ โก จาหํ, โภติ, โภ, สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยชานเน อหํ โก นาม? โก จ สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยํ ชานิสฺสามีติ กุโต จาหํ สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺญาเวยฺยตฺติยํ ชานิสฺสามิ, เกน นาม การเณน ชานิสฺสามีติ เอวํ สพฺพถาปิ อตฺตโน อชานนภาวํ ทีเปติฯ