7. โจทนาสุตฺตวณฺณนา

[167] สตฺตเม โจทเกนาติ วตฺถุสนฺทสฺสนา อาปตฺติสนฺทสฺสนา สํวาสปฺปฏิกฺเขโป สามีจิปฺปฏิกฺเขโปติ จตูหิ โจทนาวตฺถูหิ โจทยมาเนนฯ กาเลน วกฺขามิ โน อกาเลนาติ เอตฺถ จุทิตกสฺส กาโล กถิโต, น โจทกสฺสฯ ปรํ โจเทนฺเตน หิ ปริสมชฺเฌ วา อุโปสถปวารณคฺเค วา อาสนสาลาโภชนสาลาทีสุ วา น โจเทตพฺโพ, ทิวาฏฺฐาเน นิสินฺนกาเล ‘‘กโรตายสฺมา โอกาสํ, อหํ อายสฺมนฺตํ วตฺตุกาโม’’ติ เอวํ โอกาสํ กาเรตฺวา โจเทตพฺโพฯ ปุคฺคลํ ปน อุปปริกฺขิตฺวา โย โลลปุคฺคโล อภูตํ วตฺวา ภิกฺขูนํ อยสํ อาโรเปติ, โส โอกาสกมฺมํ วินาปิ โจเทตพฺโพฯ ภูเตนาติ ตจฺเฉน สภาเวนฯ สณฺเหนาติ มฏฺเฐน มุทุเกนฯ อตฺถสํหิเตนาติ อตฺถกามตาย หิตกามตาย อุเปเตนฯ อวิปฺปฏิสาโร อุปทหาตพฺโพติ อมงฺกุภาโว อุปเนตพฺโพฯ อลํ เต อวิปฺปฏิสารายาติ ยุตฺตํ เต อมงฺกุภาวายฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ อฏฺฐมํ เหฏฺฐา วุตฺตนยตฺตา ปากฏเมวฯ

9. ขิปฺปนิสนฺติสุตฺตวณฺณนา

[169] นวเม ขิปฺปํ นิสามยติ อุปธาเรตีติ ขิปฺปนิสนฺติฯ สุคฺคหิตํ กตฺวา คณฺหาตีติ สุคฺคหิตคฺคาหีฯ อตฺถกุสโลติ อฏฺฐกถาย เฉโกฯ ธมฺมกุสโลติ ปาฬิยํ เฉโกฯ นิรุตฺติกุสโลติ นิรุตฺติวจเนสุ เฉโกฯ พฺยญฺชนกุสโลติ อกฺขรปฺปเภเท เฉโกฯ ปุพฺพาปรกุสโลติ อตฺถปุพฺพาปรํ, ธมฺมปุพฺพาปรํ, อกฺขรปุพฺพาปรํ, พฺยญฺชนปุพฺพาปรํ, อนุสนฺธิปุพฺพาปรนฺติ อิมสฺมิํ ปญฺจวิเธ ปุพฺพาปเร เฉโกฯ ตตฺถ อตฺถปุพฺพาปรกุสโลติ เหฏฺฐา อตฺเถน อุปริ อตฺถํ ชานาติ, อุปริ อตฺเถน เหฏฺฐา อตฺถํ ชานาติฯ กถํ? โส หิ เหฏฺฐา อตฺถํ ฐเปตฺวา อุปริ อตฺเถ วุตฺเต ‘‘เหฏฺฐา อตฺโถ อตฺถี’’ติ ชานาติฯ อุปริ อตฺถํ ฐเปตฺวา เหฏฺฐา อตฺเถ วุตฺเตปิ ‘‘อุปริ อตฺโถ อตฺถี’’ติ ชานาติฯ อุภโต ฐเปตฺวา มชฺเฌ อตฺเถ วุตฺเต ‘‘อุภโต อตฺโถ อตฺถี’’ติ ชานาติฯ มชฺเฌ อตฺถํ ฐเปตฺวา อุภโตภาเคสุ อตฺเถ วุตฺเต ‘‘มชฺเฌ อตฺโถ อตฺถี’’ติ ชานาติฯ ธมฺมปุพฺพาปราทีสุปิ เอเสว นโยฯ อนุสนฺธิปุพฺพาปเร ปน สีลํ อาทิํ กตฺวา อารทฺเธ สุตฺตนฺเต มตฺถเก ฉสุ อภิญฺญาสุ อาคตาสุ ‘‘ยถานุสนฺธิํ ยถานุปริจฺเฉทํ สุตฺตนฺโต คโต’’ติ ชานาติฯ ทิฏฺฐิวเสน อารทฺเธ อุปริ สจฺเจสุ อาคเตสุปิ ‘‘ยถานุสนฺธินา คโต’’ติ ชานาติฯ กลหภณฺฑนวเสน อารทฺเธ อุปริ สารณียธมฺเมสุ อาคเตสุปิ, ทฺวตฺติํสติรจฺฉานกถาวเสน อารทฺเธ อุปริ ทสกถาวตฺถูสุ (อ. นิ. 10.69; อุทา.31) อาคเตสุปิ ‘‘ยถานุสนฺธินา คโต’’ติ ชานาตีติฯ

10. ภทฺทชิสุตฺตวณฺณนา

[170] ทสเม อภิภูติ อภิภวิตฺวา ฐิโต เชฏฺฐโกฯ อนภิภูโตติ อญฺเญหิ อนภิภูโตฯ อญฺญทตฺถูติ เอกํสวจเน นิปาโตฯ ทสฺสนวเสน ทโส, สพฺพํ ปสฺสตีติ อธิปฺปาโยฯ วสวตฺตีติ สพฺพํ ชนํ วเส วตฺเตติฯ ยถา ปสฺสโตติ อิฏฺฐารมฺมณํ วา โหตุ อนิฏฺฐารมฺมณํ วา , เยนากาเรน ตํ ปสฺสนฺตสฺสฯ อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ อนนฺตราเยว อรหตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ ยถา สุณโตติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อถ วา ยํ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิรนฺตรเมว วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติ, ตํ ตสฺส อรหตฺตํ จกฺขุวิญฺญาณานนฺตรํ นาม โหติฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ – อิทํ ทสฺสนานํ อคฺคนฺติฯ ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ

ยถา สุขิตสฺสาติ เยน มคฺคสุเขน สุขิตสฺสฯ อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ สมนนฺตรเมว อรหตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิทํ สุขานํ อคฺคนฺติ อิทํ มคฺคสุขํ สุขานํ อุตฺตมํฯ ยถา สญฺญิสฺสาติ อิธาปิ มคฺคสญฺญาว อธิปฺเปตาฯ ยถา ภูตสฺสาติ ยสฺมิํ ภเว ยสฺมิํ อตฺตภาเว ฐิตสฺสฯ อนนฺตราติ อนนฺตราเยน อรหตฺตํ อุปฺปชฺชติฯ อิทํ ภวานํ อคฺคนฺติ อยํ ปจฺฉิโม อตฺตภาโว ภวานํ อคฺคํ นามฯ อถ วา ยถา ภูตสฺสาติ เยหิ ขนฺเธหิ มคฺคกฺขเณ ภูตสฺส วิชฺชมานสฺสฯ อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ มคฺคานนฺตรเมว ผลํ อุปฺปชฺชติฯ อิทํ ภวานํ อคฺคนฺติ อิทํ มคฺคกฺขเณ ขนฺธปญฺจกํ ภวานํ อคฺคํ นามาติฯ

อาฆาตวคฺโค ทุติโยฯ

(18) 3. อุปาสกวคฺโค

1-3. สารชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา

[171-173] ตติยสฺส ปฐมทุติยตติเยสุ อคาริยปฺปฏิปตฺติ กถิตาฯ โสตาปนฺนสกทาคามิโนปิ โหนฺตุ, วฏฺฏนฺติเยวฯ

4. เวรสุตฺตวณฺณนา

[174] จตุตฺเถ ภยานีติ จิตฺตุตฺราสภยานิฯ เวรานีติ อกุสลเวรานิปิ ปุคฺคลเวรานิปิ ฯ เจตสิกนฺติ จิตฺตนิสฺสิตํฯ ทุกฺขนฺติ กายปสาทวตฺถุกํ ทุกฺขํฯ โทมนสฺสนฺติ โทมนสฺสเวทนํฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต วิรติปหานํ กถิตํฯ