อุชฺชุภูเตสูติ กายวาจาจิตฺเตหิ อุชุเกสุฯ ฉนฺทสาติ เปเมนฯ จตฺตนฺติอาทีสุ ปริจฺจาควเสน จตฺตํฯ มุตฺตจาคตาย มุตฺตํฯ อนเปกฺขจิตฺตตาย จิตฺเตน น อุคฺคหิตนฺติ อนุคฺคหีตํฯ เขตฺตูปเมติ วิรุหนฏฺเฐน เขตฺตสทิเสฯ

อญฺญตรํ มโนมยนฺติ สุทฺธาวาเสสุ เอกํ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ เทวกายํฯ ยถาธิปฺปาโยติ ยถาชฺฌาสโยฯ อิมินา กิํ ปุจฺฉติ? ตสฺส กิร มนุสฺสกาเล อรหตฺตตฺถาย อชฺฌาสโย อโหสิ, ตํ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติฯ เทวปุตฺโตปิ อรหตฺตํ ปตฺตตาย ตคฺฆ เม ภควา ยถาธิปฺปาโยติ อาหฯ ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชตีติ ตีสุ วา กุลสมฺปตฺตีสุ ฉสุ วา กามสคฺเคสุ ยตฺถ ยตฺถ อุปฺปชฺชติ, ตตฺถ ตตฺถ ทีฆายุ ยสวา โหตีติฯ ปญฺจมํ จตุกฺกนิปาเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ฉฏฺฐสตฺตมานิ อุตฺตานตฺถาเนวฯ

8. อลพฺภนียฐานสุตฺตวณฺณนา

[48] อฏฺฐเม อลพฺภนียานีติ อลทฺธพฺพานิ, น สกฺกา ลภิตุํฯ ฐานานีติ การณานิฯ ชราธมฺมํ มา ชีรีติ ยํ มยฺหํ ชราสภาวํ, ตํ มา ชีรตุฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ นจฺฉาเทยฺยาติ น รุจฺเจยฺยฯ อพฺพุหีติ นีหริฯ

ยโตติ ยสฺมิํ กาเลฯ อาปทาสูติ อุปทฺทเวสุฯ น เวธตีติ น กมฺปติ นานุโสจติฯ อตฺถวินิจฺฉยญฺญูติ การณตฺถวินิจฺฉเย กุสโลฯ ปุราณนฺติ นิพฺพิการตาย โปราณกเมวฯ ชปฺเปนาติ วณฺณภณเนนฯ มนฺเตนาติ มหานุภาวมนฺตปริวตฺตเนนฯ สุภาสิเตนาติ สุภาสิตกถเนนฯ อนุปฺปทาเนนาติ สตสฺส วา สหสฺสสฺส วา ทาเนนฯ ปเวณิยา วาติ กุลวํเสน วา, ‘‘อิทํ อมฺหากํ ปเวณิยา อาจิณฺณํ, อิทํ อนาจิณฺณ’’นฺติ เอวํ ปเวณิกถเนนาติ อตฺโถฯ ยถา ยถา ยตฺถ ลเภถ อตฺถนฺติ เอเตสุ ชปฺปาทีสุ เยน เยน ยตฺถ ยตฺถ ฐาเน ชราธมฺมาทีนํ อชีรณตาทิอตฺถํ ลเภยฺยฯ ตถา ตถา ตตฺถ ปรกฺกเมยฺยาติ เตน เตน ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเน ปรกฺกมํ กเรยฺยฯ กมฺมํ ทฬฺหนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมํ มยา ถิรํ กตฺวา อายูหิตํ, สฺวาหํ อิทานิ กินฺติ กโรมีติ เอวํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อธิวาเสยฺยาติฯ

9. โกสลสุตฺตวณฺณนา

[49] นวเม อุปกณฺณเกติ กณฺณมูเลฯ ทุมฺมโนติ ทุฏฺฐุมโนฯ ปตฺตกฺขนฺโธติ ปติตกฺขนฺโธฯ ปชฺฌายนฺโตติ จินฺตยนฺโตฯ อปฺปฏิภาโนติ นิปฺปฏิภาโน หุตฺวาฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

10. นารทสุตฺตวณฺณนา

[50] ทสเม อชฺโฌมุจฺฉิโตติ อธิโอมุจฺฉิโต คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหณสภาวาย อติเรกมุจฺฉาย ตณฺหาย สมนฺนาคโตฯ มหจฺจา ราชานุภาเวนาติ มหตา ราชานุภาเวน, อฏฺฐารสหิ เสนีหิ ปริวาริโต มหติยา ราชิทฺธิยา ปายาสีติ อตฺโถฯ ตคฺฆาติ เอกํสตฺเถ นิปาโต , เอกํเสเนว โสกสลฺลหรโณติ อตฺโถฯ อิติ ราชา อิมํ โอวาทํ สุตฺวา ตสฺมิํ ฐิโต ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรตฺวา สคฺคปรายโณ อโหสิฯ

มุณฺฑราชวคฺโค ปญฺจโมฯ

ปฐมปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ทุติยปณฺณาสกํ