เมนู

2. ปุริสคติสุตฺตวณฺณนา

[55] ทุติเย ปุริสคติโยติ ปุริสสฺส ญาณคติโยฯ อนุปาทาปรินิพฺพานนฺติ อปจฺจยนิพฺพานํฯ โน จสฺสาติ อตีเต อตฺตภาวนิพฺพตฺตกํ กมฺมํ โน เจ อภวิสฺสฯ โน จ เม สิยาติ เอตรหิ เม อยํ อตฺตภาโว น สิยาฯ น ภวิสฺสตีติ เอตรหิ เม อนาคตตฺตภาวนิพฺพตฺตกํ กมฺมํ น ภวิสฺสติฯ น จ เม ภวิสฺสตีติ อนาคเต เม อตฺตภาโว น ภวิสฺสติฯ ยทตฺถิ ยํ ภูตนฺติ ยํ อตฺถิ ยํ ภูตํ ปจฺจุปฺปนฺนกฺขนฺธปญฺจกํฯ ตํ ปชหามีติ อุเปกฺขํ ปฏิลภตีติ ตํ ตตฺถ ฉนฺทราคปฺปหาเนน ปชหามีติ วิปสฺสนุเปกฺขํ ปฏิลภติฯ ภเว น รชฺชตีติ อตีเต ขนฺธปญฺจเก ตณฺหาทิฏฺฐีหิ น รชฺชติฯ สมฺภเว น รชฺชตีติ อนาคเตปิ ตเถว น รชฺชติฯ อตฺถุตฺตริ ปทํ สนฺตนฺติ อุตฺตริ สนฺตํ นิพฺพานปทํ นาม อตฺถิฯ สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสตีติ ตํ สหวิปสฺสนาย มคฺคปญฺญาย สมฺมา ปสฺสติฯ น สพฺเพน สพฺพนฺติ เอกจฺจานํ กิเลสานํ อปฺปหีนตฺตา สจฺจปฏิจฺฉาทกสฺส ตมสฺส สพฺพโส อวิทฺธํสิตตฺตา น สพฺพากาเรน สพฺพํฯ หญฺญมาเนติ สณฺฑาเสน คเหตฺวา มุฏฺฐิกาย โกฏฺฏิยมาเนฯ อนฺตราปรินิพฺพายีติ อุปปตฺติสมนนฺตรโต ปฏฺฐาย อายุโน เวมชฺฌํ อนติกฺกมิตฺวา เอตฺถนฺตเร กิเลสปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโต โหติฯ อนุปหจฺจ ตลนฺติ อากาสตลํ อนุปหจฺจ อนติกฺกมิตฺวา , ภูมิํ อปฺปตฺวา อากาเสเยว นิพฺพาเยยฺยาติ อิมาหิ ตีหิ อุปมาหิ ตโย อนฺตราปรินิพฺพายี ทสฺสิตาฯ

อุปหจฺจปรินิพฺพายีติ อายุเวมชฺฌํ อติกฺกมิตฺวา ปจฺฉิมโกฏิํ อปฺปตฺวา ปรินิพฺพุโต โหติฯ อุปหจฺจ ตลนฺติ ชลมานา คนฺตฺวา อากาสตลํ อติกฺกมิตฺวา ปถวีตลํ วา อุปหนิตฺวา ปถวิยํ ปติตมตฺตาว นิพฺพาเยยฺยฯ อสงฺขาเรน อปฺปโยเคน กิเลเส เขเปตฺวา ปรินิพฺพายีติ อสงฺขารปรินิพฺพายีฯ สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน กิเลเส เขเปตฺวา ปรินิพฺพายีติ สสงฺขารปรินิพฺพายีฯ คจฺฉนฺติ นิรารกฺขํ อรญฺญํฯ ทายนฺติ สารกฺขํ อภยตฺถาย ทินฺนํ อรญฺญํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต อริยปุคฺคลาว กถิตาติฯ

3. ติสฺสพฺรหฺมาสุตฺตวณฺณนา

[56] ตติเย ภิกฺขุนิโยติ มหาปชาปติยา ปริวารา ปญฺจสตา ภิกฺขุนิโยฯ วิมุตฺตาติ ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิมุตฺตาฯ อนุปาทิเสสาติ อุปาทานเสสํ อฏฺฐเปตฺวา ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ อนวเสสาหิปิ วิมุตฺตาฯ สอุปาทิเสเส วา สอุปาทิเสโสติ สอุปาทานเสเส ปุคฺคเล ‘‘สอุปาทานเสโส อย’’นฺติฯ อิตรสฺมิมฺปิ เอเสว นโยฯ ติสฺโสติ เถรสฺส สทฺธิวิหาริกพฺรหฺมาฯ อนุโลมิกานีติ ปฏิปตฺติยา อนุโลมานิ วิวิตฺตานิ อนฺติมปริยนฺติมานิฯ อินฺทฺริยานีติ สทฺธาทีนิ วิปสฺสนินฺทฺริยานิฯ สมนฺนานยมาโนติ สมนฺนาหาเร ฐปยมาโนฯ น หิ ปน เตติ อิทํ กสฺมา อารภิ? สตฺตมสฺส ปุคฺคลสฺส ทสฺสนตฺถํฯ สตฺตโม หิ สทฺธานุสาริปุคฺคโล น ทสฺสิโตฯ อถ ภควา พลววิปสฺสกวเสน ตํ ทสฺเสนฺโต เอวมาหฯ ตตฺถ สพฺพนิมิตฺตานนฺติ สพฺเพสํ นิจฺจนิมิตฺตาทีนํฯ อนิมิตฺตนฺติ พลววิปสฺสนาสมาธิํฯ

4. สีหเสนาปติสุตฺตวณฺณนา

[57] จตุตฺเถ มจฺฉรีติ ปญฺจมจฺเฉรยุตฺโตฯ กทริโยติ ถทฺธมจฺฉริโย, ปเรสํ ทิยฺยมานมฺปิ วาเรติฯ อนุปฺปทานรโตติ ปุนปฺปุนํ ทานํ ททมาโนว รมติฯ อนุกมฺปนฺตาติ ‘‘โก อชฺช อมฺเหหิ อนุคฺคเหตพฺโพ, กสฺส เทยฺยธมฺมํ วา ปฏิคฺคณฺเหยฺยาม, ธมฺมํ วา เทเสยฺยามา’’ติ เอวํ จิตฺเตน อนุกมฺปมานาฯ