10. สีหนาทสุตฺตวณฺณนา

[64] ทสเม อาสภํ ฐานนฺติ เสฏฺฐํ นิจฺจลฏฺฐานํฯ สีหนาทนฺติ อภีตนาทํ ปมุขนาทํฯ พฺรหฺมจกฺกนฺติ เสฏฺฐญาณจกฺกํ ปฏิเวธญาณญฺเจว เทสนาญาณญฺจฯ ฐานญฺจ ฐานโตติ การณญฺจ การณโตฯ ยมฺปีติ เยน ญาเณนฯ อิทมฺปิ ตถาคตสฺสาติ อิทมฺปิ ฐานาฏฺฐานญาณํ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ นาม โหติฯ เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ กมฺมสมาทานานนฺติ สมาทิยิตฺวา กตานํ กุสลากุสลกมฺมานํ, กมฺมเมว วา กมฺมสมาทานํฯ ฐานโส เหตุโสติ ปจฺจยโต เจว เหตุโต จฯ ตตฺถ คติอุปธิกาลปโยคา วิปากสฺส ฐานํ, กมฺมํ เหตุฯ ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนนฺติ จตุนฺนํ ฌานานํ อฏฺฐนฺนํ วิโมกฺขานํ ติณฺณํ สมาธีนํ นวนฺนํ อนุปุพฺพสมาปตฺตีนญฺจฯ สํกิเลสนฺติ หานภาคิยํ ธมฺมํฯ โวทานนฺติ วิเสสภาคิยํ ธมฺมํฯ วุฏฺฐานนฺติ ‘‘โวทานมฺปิ วุฏฺฐานํ, ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐานมฺปิ วุฏฺฐาน’’นฺติ (วิภ. 828) เอวํ วุตฺตํ ปคุณชฺฌานญฺเจว ภวงฺคนผลสมาปตฺติโย จฯ เหฏฺฐิมํ เหฏฺฐิมญฺหิ ปคุณชฺฌานํ อุปริมสฺส อุปริมสฺส ปทฏฺฐานํ โหติ, ตสฺมา ‘‘โวทานมฺปิ วุฏฺฐาน’’นฺติ วุตฺตํฯ ภวงฺเคน ปน สพฺพชฺฌาเนหิ วุฏฺฐานํ โหติ, ผลสมาปตฺติยา นิโรธสมาปตฺติโต วุฏฺฐานํ โหติฯ ตํ สนฺธาย ‘‘ตมฺหา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐานมฺปิ วุฏฺฐาน’’นฺติ วุตฺตํฯ อเนกวิหิตนฺติอาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 2.402) วณฺณิตานิฯ อาสวกฺขยญาณํ เหฏฺฐา วุตฺตตฺถเมวฯ ปุริมสฺสาปิ ญาณตฺตยสฺส วิตฺถารกถํ อิจฺฉนฺเตน มชฺฌิมฏฺฐกถาย มหาสีหนาทวณฺณนา (ม. นิ. อฏฺฐ. 1.146 อาทโย) โอโลเกตพฺพาฯ สมาหิตสฺสาติ เอกคฺคจิตฺตสฺสฯ สมาธิ มคฺโคติ สมาธิ เอเตสํ ญาณานํ อธิคมาย อุปาโยฯ อสมาธีติ อเนกคฺคภาโวฯ กุมฺมคฺโคติ มิจฺฉามคฺโคฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต ตถาคตสฺส ญาณพลํ กถิตนฺติฯ

มหาวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

7. เทวตาวคฺโค

1-3. อนาคามิผลสุตฺตาทิวณฺณนา

[65-67] สตฺตมสฺส ปฐเม อสฺสทฺธิยนฺติ อสฺสทฺธภาวํฯ ทุปฺปญฺญตนฺติ นิปฺปญฺญภาวํฯ ทุติเย ปมาทนฺติ สติวิปฺปวาสํฯ ตติเย อาภิสมาจาริกนฺติ อุตฺตมสมาจารภูตํ วตฺตวเสน ปณฺณตฺติสีลํฯ เสขธมฺมนฺติ เสขปณฺณตฺติสีลํฯ สีลานีติ จตฺตาริ มหาสีลานิฯ

4. สงฺคณิการามสุตฺตวณฺณนา

[68] จตุตฺเถ สงฺคณิการาโมติ คณสงฺคณิการาโมฯ สุตฺตนฺติกคณาทีสุ ปน คเณสุ อตฺตโน วา ปริสาสงฺขาเต คเณ รมตีติ คณาราโมฯ ปวิเวเกติ กายวิเวเกฯ จิตฺตสฺส นิมิตฺตนฺติ สมาธิวิปสฺสนาจิตฺตสฺส นิมิตฺตํ สมาธิวิปสฺสนาการํฯ สมฺมาทิฏฺฐินฺติ วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺฐิํฯ สมาธินฺติ มคฺคสมาธิญฺเจว ผลสมาธิญฺจฯ สํโยชนานีติ ทส สํโยชนานิฯ นิพฺพานนฺติ อปจฺจยปรินิพฺพานํฯ

5. เทวตาสุตฺตวณฺณนา

[69] ปญฺจเม โสวจสฺสตาติ สุพฺพจภาโวฯ กลฺยาณมิตฺตตาติ สุจิมิตฺตตาฯ สตฺถุคารโวติ สตฺถริ คารวยุตฺโตฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

6. สมาธิสุตฺตวณฺณนา

[70] ฉฏฺเฐ น สนฺเตนาติ ปจฺจนีกกิเลเสหิ อวูปสนฺเตนฯ น ปณีเตนาติ น อตปฺปเกนฯ น ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺเธนาติ กิเลสปฺปฏิปฺปสฺสทฺธิยา อลทฺเธน อปฺปตฺเตนฯ น เอโกทิภาวาธิคเตนาติ น เอกคฺคภาวํ อุปคเตนฯ

7. สกฺขิภพฺพสุตฺตวณฺณนา

[71] สตฺตเม ตตฺร ตตฺราติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วิเสเสฯ สกฺขิภพฺพตนฺติ ปจฺจกฺขภาวํฯ อายตเนติ การเณฯ หานภาคิยาทโย วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.39) สํวณฺณิตาฯ อสกฺกจฺจการีติ น สุกตการี, น อาทรการีฯ อสปฺปายการีติ น สปฺปายการี, น อุปการภูตธมฺมการีฯ

8. พลสุตฺตวณฺณนา

[72] อฏฺฐเม พลตนฺติ พลภาวํ ถามภาวํฯ อสาตจฺจการีติ น สตตการีฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

9-10. ตชฺฌานสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[73-74] นวเม น ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺโฐ โหตีติ วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ อาทีนโว น ยถาสภาวโต ฌานปญฺญาย สุทิฏฺโฐ โหติฯ ทสมํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

เทวตาวคฺโค สตฺตโมฯ

8. อรหตฺตวคฺโค

1. ทุกฺขสุตฺตวณฺณนา

[75] อฏฺฐมสฺส ปฐเม สวิฆาตนฺติ สอุปฆาตํ โสปทฺทวํฯ สปริฬาหนฺติ กายิกเจตสิเกน ปริฬาเหน สปริฬาหํฯ ปาฏิกงฺขาติ อิจฺฉิตพฺพา อวสฺสํภาวินีฯ