เมนู

3. ฉฬภิชาติสุตฺตวณฺณนา

[57] ตติเย ฉฬภิชาติโยติ ฉ ชาติโยฯ ตตฺริทนฺติ ตตฺรายํฯ ลุทฺทาติ ทารุณาฯ ภิกฺขู กณฺฏกวุตฺติกาติ สมณา นาเมเตฯ เอกสาฏกาติ เอเกเนว ปิโลติกขณฺเฑน ปุรโต ปฏิจฺฉาทนกาฯ อกามกสฺส พิลํ โอลคฺเคยฺยุนฺติ สตฺเถ คจฺฉมาเน โคณมฺหิ มเต โคมํสมูลํ อุปฺปาทนตฺถาย วิภชิตฺวา ขาทมานา เอกสฺส โคมํสํ อนิจฺฉนฺตสฺเสว โกฏฺฐาสํ กตฺวา ‘‘อยญฺจ เต ขาทิตพฺโพ, มูลญฺจ ทาตพฺพ’’นฺติ ตํ โกฏฺฐาสสงฺขาตํ พิลํ โอลคฺเคยฺยุํ, พลกฺกาเรน หตฺเถ ฐเปยฺยุนฺติ อตฺโถฯ อเขตฺตญฺญุนาติ อภิชาติปญฺญตฺติยา เขตฺตํ อชานนฺเตนฯ ตํ สุณาหีติ ตํ มม ปญฺญตฺติํ สุณาหิฯ กณฺหาภิชาติโกติ กาฬกชาติโกฯ กณฺหํ ธมฺมํ อภิชายตีติ กณฺหสภาโว หุตฺวา ชายติ นิพฺพตฺตติ, กณฺหาภิชาติยํ วา ชายติฯ นิพฺพานํ อภิชายตีติ นิพฺพานํ ปาปุณาติ, อริยภูมิสงฺขาตาย วา นิพฺพานชาติยา ชายติฯ

4. อาสวสุตฺตวณฺณนา

[58] จตุตฺเถ สํวรา ปหาตพฺพาติ สํวเรน ปหาตพฺพาฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ อิธาติ อิมสฺมิํ สาสเนฯ ปฏิสงฺขาติ ปฏิสญฺชานิตฺวา, ปจฺจเวกฺขิตฺวาติ อตฺโถฯ โยนิโสติ อุปาเยน ปเถนฯ เอตฺถ จ อสํวเร อาทีนวปฏิสงฺขา โยนิโส ปฏิสงฺขาติ เวทิตพฺพาฯ สา จายํ ‘‘วรํ, ภิกฺขเว, ตตฺตาย อโยสลากาย อาทิตฺตาย สมฺปชฺชลิตาย สโชติภูตาย จกฺขุนฺทฺริยํ สมฺปลิมฏฺฐํ, น ตฺเวว จกฺขุวิญฺเญยฺเยสุ รูเปสุ อนุพฺยญฺชนโส นิมิตฺตคฺคาโห’’ติอาทินา อาทิตฺตปริยาเยน (สํ. นิ. 4.235) เวทิตพฺพาฯ จกฺขุนฺทฺริยสํวรสํวุโต วิหรตีติ เอตฺถ จกฺขุเมว อินฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริยํ, สํวรณโต สํวโร, ปิทหนโต ถกนโตติ วุตฺตํ โหติฯ สติยา เอตํ อธิวจนํฯ จกฺขุนฺทฺริเย สํวโร จกฺขุนฺทฺริยสํวโรฯ ชวเน อุปฺปชฺชมาโนปิ เหส ตสฺมิํ ทฺวาเร กิเลสานํ อุปฺปตฺติวารณโต จกฺขุนฺทฺริยสํวโรติ วุจฺจติฯ สํวุโตติ เตน สํวเรน อุเปโตฯ ตถา หิ ‘‘ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต’’ติ อิมสฺส วิภงฺเค ‘‘อิมินา ปาติโมกฺขสํวเรน อุเปโต โหติ…เป.… สมนฺนาคโต’’ติ วุตฺตํฯ อถ วา สํวรีติ สํวุโต, ถเกสิ ปิทหีติ วุตฺตํ โหติฯ จกฺขุนฺทฺริยสํวรสํวุโตติ จกฺขุนฺทฺริยสํวรสงฺขาตํ สติกวาฏํ จกฺขุทฺวาเร ฆรทฺวาเร กวาฏํ วิย สํวริ ถเกสิ ปิทหีติ วุตฺตํ โหติฯ อยเมเวตฺถ อตฺโถ สุนฺทรตโรฯ ตถา หิ ‘‘จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ อสํวุตสฺส วิหรโต, สํวุตสฺส วิหรโต’’ติ เอเตสุ ปเทสุ อยเมวตฺโถ ทิสฺสตีติฯ

ยํ หิสฺสาติอาทิมฺหิ ยํ จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ อสฺส ภิกฺขุโน อสํวุตสฺส อถเกตฺวา อปิทหิตฺวา วิหรนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ เยการสฺส วา เอส ยนฺติ อาเทโส, เย อสฺสาติ อตฺโถฯ อาสวา วิฆาตปริฬาหาติ จตฺตาโร อาสวา จ อญฺเญ จ วิฆาตกรา กิเลสปริฬาหา วิปากปริฬาหา วาฯ