เมนู

9-10. นิทานสุตฺตาทิวณฺณนา

[39-40] นวเม กมฺมานนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมานํฯ สมุทยายาติ ปิณฺฑกรณตฺถายฯ นิทานนฺติ ปจฺจโยฯ โลภเชนาติ โลภโต ชาเตนฯ ปญฺญายนฺตีติ ‘‘เอวรูเปน กมฺเมน นิพฺพตฺตา’’ติ น ทิสฺสนฺติฯ สุกฺกปกฺเข กมฺมานนฺติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํฯ อิติ อิมสฺมิํ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํฯ ทสเม นิจุลวเนติ มหามุจลินฺทวเนฯ สทฺธมฺโมติ สาสนสทฺธมฺโมฯ

11. ทารุกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา

[41] เอกาทสเม เจโตวสิปฺปตฺโตติ จิตฺตวสิภาวํ ปตฺโตฯ ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺยาติ ถทฺธาการํ ปถวีธาตูติ สลฺลกฺเขยฺยฯ ยํ นิสฺสายาติ ยํ วิชฺชมานํ ถทฺธาการํ ปถวีธาตุํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺย, สา เอตฺถ ปถวีธาตุ อตฺถีติฯ อิมินา นเยน เสสปทานิปิ เวทิตพฺพานิฯ ยเถว หิ ตสฺมิํ ถทฺธาการา ปถวีธาตุ อตฺถิ, เอวํ ยูสาการา อาโปธาตุ, อุณฺหาการา เตโชธาตุ, วิตฺถมฺภนาการา วาโยธาตุ, รตฺตวณฺณมฺหิ สาเร ปทุมปุปฺผวณฺณา สุภธาตุ, ปูติภูเต จุณฺเณ เจว เผคฺคุปปฏิกาสุ จ อมนุญฺญวณฺณา อสุภธาตุ, ตํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ อสุภนฺเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย สลฺลกฺเขยฺยาติฯ อิมสฺมิํ สุตฺเต มิสฺสกวิหาโร นาม กถิโตฯ

12. นาคิตสุตฺตวณฺณนา

[42] ทฺวาทสเม คามนฺตวิหารินฺติ คามนฺตเสนาสนวาสิํฯ สมาหิตํ นิสินฺนนฺติ ตสฺมิํ คามนฺตเสนาสเน สมาธิํ อปฺเปตฺวา นิสินฺนํฯ อิทานิมนฺติ อิทานิ อิมํฯ สมาธิมฺหา จาเวสฺสตีติ สมาธิโต อุฏฺฐาเปสฺสติฯ น อตฺตมโน โหมีติ น สกมโน โหมิฯ ปจลายมานนฺติ นิทฺทายมานํฯ เอกตฺตนฺติ เอกสภาวํ, เอกคฺคตาภูตํ อรญฺญสญฺญํเยว จิตฺเต กริสฺสตีติ อตฺโถฯ อนุรกฺขิสฺสตีติ อนุคฺคณฺหิสฺสติฯ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิโมเจสฺสตีติ อญฺญสฺมิํ กาเล อวิมุตฺตํ จิตฺตํ อิทานิ ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิโมจยิสฺสติฯ ริญฺจตีติ วชฺเชติ วิสฺสชฺเชติฯ ปฏิปณาเมตฺวาติ ปนุทิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวาฯ อุจฺจารปสฺสาวกมฺมายาติ อุจฺจารปสฺสาวกรณตฺถายฯ อิมินา เอตฺตเกน ฐาเนน สตฺถารา อรญฺญเสนาสนสฺส วณฺโณ กถิโตฯ สุตฺตสฺส ปน ปฐมโกฏฺฐาเส ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวาติฯ

เทวตาวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. ธมฺมิกวคฺโค

1. นาคสุตฺตวณฺณนา

[43] ปญฺจมสฺส ปฐเม อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธินฺติ อิทํ ‘‘อายามานนฺทา’’ติ เถรํ อามนฺเตตฺวา คตตฺตา วุตฺตํ, สตฺถา ปน อนูเนหิ ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ ปริวุโต ตตฺถ อคมาสีติ เวทิตพฺโพฯ เตนุปสงฺกมีติ เตเหว ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ ปริวุโต อุปสงฺกมิฯ ปริสิญฺจิตฺวาติ โวหารวจนเมตํ, นฺหายิตฺวาติ อตฺโถฯ ปุพฺพาปยมาโนติ รตฺตทุปฏฺฏํ นิวาเสตฺวา อุตฺตราสงฺคจีวรํ ทฺวีหิ หตฺเถหิ คเหตฺวา ปจฺฉิมโลกธาตุํ ปิฏฺฐิโต กตฺวา ปุรตฺถิมโลกธาตุํ อภิมุโข โวทกภาเวน คตฺตานิ ปุพฺพสทิสานิ กุรุมาโน อฏฺฐาสีติ อตฺโถฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ เตน เตน ฐาเนน โอตริตฺวา นฺหตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา สตฺถารํเยว ปริวาเรตฺวา อฏฺฐาสิฯ อิติ ตสฺมิํ สมเย อากาสโต ปตมานํ รตฺตสุวณฺณกุณฺฑลํ วิย สูริโย ปจฺฉิมโลกธาตุํ ปฏิปชฺชิ, ปริสุทฺธรชตมณฺฑโล วิย ปาจีนโลกธาตุโต จนฺโท อพฺภุคฺคญฺฉิ, มชฺฌฏฺฐาเนปิ ปญฺจภิกฺขุสตปริวาโร สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฉพฺพณฺณพุทฺธรสฺมิโย วิสฺสชฺเชตฺวา ปุพฺพโกฏฺฐกนทีตีเร โลกํ อลงฺกุรุมาโน อฏฺฐาสิฯ

เตน โข ปน สมเยน…เป.… เสโต นาม นาโคติ เสตวณฺณตาย เอวํ ลทฺธนาโม หตฺถินาโคฯ มหาตูริยตาฬิตวาทิเตนาติ มหนฺเตน ตูริยตาฬิตวาทิเตนฯ ตตฺถ ปฐมํ สงฺฆฏฺฏนํ ตาฬิตํ นาม โหติ, ตโต ปรํ วาทิตํฯ ชโนติ หตฺถิทสฺสนตฺถํ สนฺนิปติตมหาชโนฯ ทิสฺวา เอวมาหาติ องฺคปจฺจงฺคานิ ฆํสิตฺวา นฺหาเปตฺวา อุตฺตาเรตฺวา พหิตีเร ฐเปตฺวา คตฺตานิ โวทกานิ กตฺวา หตฺถาลงฺกาเรน อลงฺกตํ ตํ มหานาคํ ทิสฺวา อิทํ ‘‘อภิรูโป วต, โภ’’ติ ปสํสาวจนมาหฯ กายุปปนฺโนติ สรีรสมฺปตฺติยา อุปปนฺโน, ปริปุณฺณงฺคปจฺจงฺโคติ อตฺโถฯ อายสฺมา อุทายีติ ปฏิสมฺภิทาปฺปตฺโต กาฬุทายิตฺเถโรฯ เอตทโวจาติ ตํ มหาชนํ หตฺถิสฺส วณฺณํ ภณนฺตํ ทิสฺวา ‘‘อยํ ชโน อเหตุกปฏิสนฺธิยํ นิพฺพตฺตหตฺถิโน วณฺณํ กเถติ, น พุทฺธหตฺถิสฺสฯ