4. หิมวนฺตสุตฺตวณฺณนา

[24] จตุตฺเถ ปทาเลยฺยาติ ภินฺเทยฺยฯ ฉวายาติ ลามิกายฯ สมาธิสฺส สมาปตฺติกุสโล โหตีติ อาหารสปฺปายอุตุสปฺปายานิ ปริคฺคเหตฺวา สมาธิํ สมาปชฺชิตุํ กุสโล โหติ เฉโก สมตฺโถ ปฏิพโลฯ สมาธิสฺส ฐิติกุสโลติ สมาธิสฺส ฐิติยํ กุสโล, สมาธิํ ฐเปตุํ สกฺโกตีติ อตฺโถฯ สมาธิสฺส วุฏฺฐานกุสโลติ สมาธิสฺส วุฏฺฐาเน กุสโล, ยถาปริจฺเฉเทน วุฏฺฐาตุํ สกฺโกตีติ อตฺโถฯ สมาธิสฺส กลฺลิตกุสโลติ สมาธิสฺส กลฺลตาย กุสโล, สมาธิจิตฺตํ หาเสตุํ กลฺลํ กาตุํ สกฺโกตีติ อตฺโถฯ สมาธิสฺส โคจรกุสโลติ สมาธิสฺส อสปฺปาเย อนุปการเก ธมฺเม วชฺเชตฺวา สปฺปาเย อุปการเก เสวนฺโตปิ, ‘‘อยํ สมาธินิมิตฺตารมฺมโณ อยํ ลกฺขณารมฺมโณ’’ติ ชานนฺโตปิ สมาธิสฺส โคจรกุสโล นาม โหติฯ สมาธิสฺส อภินีหารกุสโลติ อุปริอุปริสมาปตฺติสมาปชฺชนตฺถาย ปฐมชฺฌานาทิสมาธิํ อภินีหริตุํ สกฺโกนฺโต สมาธิสฺส อภินีหารกุสโล นาม โหติฯ โส ปฐมชฺฌานา วุฏฺฐาย ทุติยํ สมาปชฺชติ, ทุติยชฺฌานา…เป.… ตติยชฺฌานา วุฏฺฐาย จตุตฺถํ สมาปชฺชตีติฯ

5. อนุสฺสติฏฺฐานสุตฺตวณฺณนา

[25] ปญฺจเม อนุสฺสติฏฺฐานานีติ อนุสฺสติการณานิฯ อิติปิ โส ภควาติอาทีนิ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.123 อาทโย) วิตฺถาริตาเนวฯ อิทมฺปิ โข, ภิกฺขเว, อารมฺมณํ กริตฺวาติ อิทํ พุทฺธานุสฺสติกมฺมฏฺฐานํ อารมฺมณํ กริตฺวาฯ วิสุชฺฌนฺตีติ ปรมวิสุทฺธิํ นิพฺพานํ ปาปุณนฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิมสฺมิํ ปน สุตฺเต ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานิ มิสฺสกานิ กถิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ

6. มหากจฺจานสุตฺตวณฺณนา

[26] ฉฏฺเฐ สมฺพาเธติ ปญฺจกามคุณสมฺพาเธฯ โอกาสาธิคโมติ เอตฺถ โอกาสา วุจฺจนฺติ ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานิ, เตสํ อธิคโมฯ วิสุทฺธิยาติ วิสุชฺฌนตฺถายฯ โสกปริเทวานํ สมติกฺกมายาติ โสกานญฺจ ปริเทวานญฺจ สมติกฺกมตฺถายฯ อตฺถงฺคมายาติ อตฺถํ คมนตฺถาย ฯ ญายสฺส อธิคมายาติ สหวิปสฺสนกสฺส มคฺคสฺส อธิคมนตฺถายฯ นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายาติ อปจฺจยปรินิพฺพานสฺส ปจฺจกฺขกิริยตฺถายฯ

สพฺพโสติ สพฺพากาเรนฯ อากาสสเมนาติ อลคฺคนฏฺเฐน เจว อปลิพุทฺธฏฺเฐน จ อากาสสทิเสนฯ วิปุเลนาติ น ปริตฺตเกนฯ มหคฺคเตนาติ มหนฺตภาวํ คเตน, มหนฺเตหิ วา อริยสาวเกหิ คเตน, ปฏิปนฺเนนาติ อตฺโถฯ อปฺปมาเณนาติ ผรณอปฺปมาณตาย อปฺปมาเณนฯ อเวเรนาติ อกุสลเวรปุคฺคลเวรรหิเตนฯ อพฺยาปชฺเฌนาติ โกธทุกฺขวชฺชิเตนฯ สพฺพเมตํ พุทฺธานุสฺสติจิตฺตเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ ปรโตปิ เอเสว นโยฯ วิสุทฺธิธมฺมาติ วิสุชฺฌนสภาวาฯ อิมสฺมิมฺปิ สุตฺเต ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานิ มิสฺสกาเนว กถิตานีติฯ

7. ปฐมสมยสุตฺตวณฺณนา

[27] สตฺตเม มโนภาวนียสฺสาติ เอตฺถ มนํ ภาเวติ วฑฺเฒตีติ มโนภาวนีโยฯ ทสฺสนายาติ ทสฺสนตฺถํฯ นิสฺสรณนฺติ นิคฺคมนํ วูปสมนํฯ ธมฺมํ เทเสตีติ กามราคปฺปชหนตฺถาย อสุภกมฺมฏฺฐานํ กเถติฯ ทุติยวาราทีสุ พฺยาปาทปฺปหานาย เมตฺตากมฺมฏฺฐานํ, ถินมิทฺธปฺปหานาย ถินมิทฺธวิโนทนกมฺมฏฺฐานํ, อาโลกสญฺญํ วา วีริยารมฺภวตฺถุอาทีนํ วา อญฺญตรํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปฺปหานาย สมถกมฺมฏฺฐานํ, วิจิกิจฺฉาปหานาย ติณฺณํ รตนานํ คุณกถํ กเถนฺโต ธมฺมํ เทเสตีติ เวทิตพฺโพฯ อาคมฺมาติ อารพฺภฯ มนสิกโรโตติ อารมฺมณวเสน จิตฺเต กโรนฺตสฺสฯ อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ อนนฺตราเยน อาสวานํ ขโย โหติฯ

8. ทุติยสมยสุตฺตวณฺณนา

[28] อฏฺฐเม มณฺฑลมาเฬติ โภชนสาลายฯ จาริตฺตกิลมโถติ ปิณฺฑปาตจริยาย อุปฺปนฺนกิลมโถฯ ภตฺตกิลมโถติ ภตฺตทรโถฯ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารปจฺจนฺเต ฉายายฯ ยเทวสฺส ทิวา สมาธินิมิตฺตํ มนสิกตํ โหตีติ ยํ เอว ตสฺส ตโต ปุริมทิวสภาเค สมถนิมิตฺตํ จิตฺเต กตํ โหติฯ ตเทวสฺส ตสฺมิํ สมเย สมุทาจรตีติ ตํเยว เอตสฺส ตสฺมิํ สมเย ทิวาวิหาเร นิสินฺนสฺส มโนทฺวาเร สญฺจรติฯ โอชฏฺฐายีติ โอชาย ฐิโต ปติฏฺฐิโตฯ ผาสุกสฺส โหตีติ ผาสุกํ อสฺส โหติฯ สมฺมุขาติ กเถนฺตสฺส สมฺมุขฏฺฐาเนฯ สุตนฺติ โสเตน สุตํฯ ปฏิคฺคหิตนฺติ จิตฺเตน ปฏิคฺคหิตํฯ