มหาสมฺมตราชา

[130] ‘‘อถ โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา สนฺนิปติํสุ, สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถุนิํสุ – ‘ปาปกา วต โภ ธมฺมา สตฺเตสุ ปาตุภูตา, ยตฺร หิ นาม อทินฺนาทานํ ปญฺญายิสฺสติ, ครหา ปญฺญายิสฺสติ, มุสาวาโท ปญฺญายิสฺสติ, ทณฺฑาทานํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยํนูน มยํ เอกํ สตฺตํ สมฺมนฺเนยฺยาม, โย โน สมฺมา ขียิตพฺพํ ขีเยยฺย, สมฺมา ครหิตพฺพํ ครเหยฺย, สมฺมา ปพฺพาเชตพฺพํ ปพฺพาเชยฺยฯ มยํ ปนสฺส สาลีนํ ภาคํ อนุปฺปทสฺสามา’ติฯ

‘‘อถ โข เต, วาเสฏฺฐ, สตฺตา โย เนสํ สตฺโต อภิรูปตโร จ ทสฺสนียตโร จ ปาสาทิกตโร จ มเหสกฺขตโร จ ตํ สตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘เอหิ, โภ สตฺต, สมฺมา ขียิตพฺพํ ขีย, สมฺมา ครหิตพฺพํ ครห, สมฺมา ปพฺพาเชตพฺพํ ปพฺพาเชหิฯ มยํ ปน เต สาลีนํ ภาคํ อนุปฺปทสฺสามา’ติฯ ‘เอวํ, โภ’ติ โข, วาเสฏฺฐ, โส สตฺโต เตสํ สตฺตานํ ปฏิสฺสุณิตฺวา สมฺมา ขียิตพฺพํ ขียิ, สมฺมา ครหิตพฺพํ ครหิ, สมฺมา ปพฺพาเชตพฺพํ ปพฺพาเชสิฯ เต ปนสฺส สาลีนํ ภาคํ อนุปฺปทํสุฯ

[131] ‘‘มหาชนสมฺมโตติ โข, วาเสฏฺฐ, ‘มหาสมฺมโต, มหาสมฺมโต’ ตฺเวว ปฐมํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ เขตฺตานํ อธิปตีติ โข, วาเสฏฺฐ, ‘ขตฺติโย, ขตฺติโย’ ตฺเวว ทุติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ ธมฺเมน ปเร รญฺเชตีติ โข, วาเสฏฺฐ, ‘ราชา, ราชา’ ตฺเวว ตติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เอวเมตสฺส ขตฺติยมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเญน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ เตสํเยว สตฺตานํ, อนญฺเญสํฯ สทิสานํเยว, โน อสทิสานํฯ ธมฺเมเนว, โน อธมฺเมนฯ ธมฺโม หิ, วาเสฏฺฐ, เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจฯ

พฺราหฺมณมณฺฑลํ

[132] ‘‘อถ โข เตสํ, วาเสฏฺฐ, สตฺตานํเยว [เตสํ เยว โข วาเสฏฺฐ สตฺตานํ (สี. ปี.)] เอกจฺจานํ เอตทโหสิ – ‘ปาปกา วต, โภ, ธมฺมา สตฺเตสุ ปาตุภูตา, ยตฺร หิ นาม อทินฺนาทานํ ปญฺญายิสฺสติ, ครหา ปญฺญายิสฺสติ, มุสาวาโท ปญฺญายิสฺสติ, ทณฺฑาทานํ ปญฺญายิสฺสติ, ปพฺพาชนํ ปญฺญายิสฺสติฯ ยํนูน มยํ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหยฺยามา’ติฯ เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหสุํ ฯ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหนฺตีติ โข, วาเสฏฺฐ, ‘พฺราหฺมณา, พฺราหฺมณา’ ตฺเวว ปฐมํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ เต อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏิโย กริตฺวา ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ วีตงฺคารา วีตธูมา ปนฺนมุสลา สายํ สายมาสาย ปาโต ปาตราสาย คามนิคมราชธานิโย โอสรนฺติ ฆาสเมสมานา [ฆาสเมสนา (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ เต ฆาสํ ปฏิลภิตฺวา ปุนเทว อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติฯ ตเมนํ มนุสฺสา ทิสฺวา เอวมาหํสุ – ‘อิเม โข, โภ, สตฺตา อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏิโย กริตฺวา ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ, วีตงฺคารา วีตธูมา ปนฺนมุสลา สายํ สายมาสาย ปาโต ปาตราสาย คามนิคมราชธานิโย โอสรนฺติ ฆาสเมสมานาฯ เต ฆาสํ ปฏิลภิตฺวา ปุนเทว อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺตี’ติ, ฌายนฺตีติ โข [ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ ฌายนฺตีติ โข (สี. ปี.), ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺตีติ โข (ก.)], วาเสฏฺฐ, ‘ฌายกา, ฌายกา’ ตฺเวว ทุติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ เตสํเยว โข, วาเสฏฺฐ, สตฺตานํ เอกจฺเจ สตฺตา อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏีสุ ตํ ฌานํ อนภิสมฺภุณมานา [อนภิสํภูนมานา (กตฺถจิ)] คามสามนฺตํ นิคมสามนฺตํ โอสริตฺวา คนฺเถ กโรนฺตา อจฺฉนฺติฯ ตเมนํ มนุสฺสา ทิสฺวา เอวมาหํสุ – ‘อิเม โข, โภ, สตฺตา อรญฺญายตเน ปณฺณกุฏีสุ ตํ ฌานํ อนภิสมฺภุณมานา คามสามนฺตํ นิคมสามนฺตํ โอสริตฺวา คนฺเถ กโรนฺตา อจฺฉนฺติ, น ทานิเม ฌายนฺตี’ติฯ น ทานิเม [น ทานิเม ฌายนฺตี น ทานิเม (สี. ปี. ก.)] ฌายนฺตีติ โข, วาเสฏฺฐ, ‘อชฺฌายกา อชฺฌายกา’ ตฺเวว ตติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํฯ หีนสมฺมตํ โข ปน, วาเสฏฺฐ, เตน สมเยน โหติ, ตเทตรหิ เสฏฺฐสมฺมตํฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เอวเมตสฺส พฺราหฺมณมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเญน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ เตสํเยว สตฺตานํ , อนญฺเญสํ สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว , โน อธมฺเมนฯ ธมฺโม หิ, วาเสฏฺฐ, เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจฯ