เมนู

จตุวณฺณสุทฺธิ

[115] ‘‘จตฺตาโรเม, วาเสฏฺฐ, วณฺณา – ขตฺติยา, พฺราหฺมณา, เวสฺสา, สุทฺทาฯ ขตฺติโยปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐีฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา สาวชฺชา สาวชฺชสงฺขาตา อเสวิตพฺพา อเสวิตพฺพสงฺขาตา นอลมริยา นอลมริยสงฺขาตา กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺญุครหิตา, ขตฺติเยปิ เต [โข วาเสฏฺฐ (ก.)] อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติฯ พฺราหฺมโณปิ โข, วาเสฏฺฐ…เป.… เวสฺโสปิ โข, วาเสฏฺฐ…เป.… สุทฺโทปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺฐีฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา…เป.… กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺญุครหิตา; สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติฯ

‘‘ขตฺติโยปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต, มุสาวาทา ปฏิวิรโต, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต, อนภิชฺฌาลุ อพฺยาปนฺนจิตฺโต, สมฺมาทิฏฺฐีฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺญุปฺปสตฺถา, ขตฺติเยปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติฯ พฺราหฺมโณปิ โข, วาเสฏฺฐ…เป.… เวสฺโสปิ โข, วาเสฏฺฐ…เป.… สุทฺโทปิ โข, วาเสฏฺฐ, อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… อนภิชฺฌาลุ , อพฺยาปนฺนจิตฺโต, สมฺมาทิฏฺฐีฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺญุปฺปสตฺถา; สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติฯ

[116] ‘‘อิเมสุ โข, วาเสฏฺฐ, จตูสุ วณฺเณสุ เอวํ อุภยโวกิณฺเณสุ วตฺตมาเนสุ กณฺหสุกฺเกสุ ธมฺเมสุ วิญฺญุครหิเตสุ เจว วิญฺญุปฺปสตฺเถสุ จ ยเทตฺถ พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ – ‘พฺราหฺมโณว เสฏฺโฐ วณฺโณ, หีนา อญฺเญ วณฺณา; พฺราหฺมโณว สุกฺโก วณฺโณ, กณฺหา อญฺเญ วณฺณา; พฺราหฺมณาว สุชฺฌนฺติ, โน อพฺราหฺมณา; พฺราหฺมณาว พฺรหฺมุโน ปุตฺตา โอรสา มุขโต ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทา’ติฯ ตํ เตสํ วิญฺญู นานุชานนฺติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อิเมสญฺหิ, วาเสฏฺฐ, จตุนฺนํ วณฺณานํ โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสํโยชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโต, โส เนสํ อคฺคมกฺขายติ ธมฺเมเนว, โน อธมฺเมนฯ ธมฺโม หิ, วาเสฏฺฐ, เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ

[117] ‘‘ตทมินาเปตํ, วาเสฏฺฐ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ, ยถา ธมฺโมว เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจฯ

‘‘ชานาติ โข [โข ปน (ก.)], วาเสฏฺฐ, ราชา ปเสนทิ โกสโล – ‘สมโณ โคตโม อนนฺตรา [อนุตฺตโร (พหูสุ)] สกฺยกุลา ปพฺพชิโต’ติฯ สกฺยา โข ปน, วาเสฏฺฐ, รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส อนุยุตฺตา [อนนฺตรา อนุยนฺตา (สฺยา.), อนนฺตรา อนุยุตฺตา (ก.)] ภวนฺติฯ กโรนฺติ โข, วาเสฏฺฐ, สกฺยา รญฺเญ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํฯ อิติ โข, วาเสฏฺฐ, ยํ กโรนฺติ สกฺยา รญฺเญ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ, กโรติ ตํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ, น นํ [นนุ (พหูสุ)] ‘สุชาโต สมโณ โคตโม, ทุชฺชาโตหมสฺมิฯ พลวา สมโณ โคตโม, ทุพฺพโลหมสฺมิฯ ปาสาทิโก สมโณ โคตโม, ทุพฺพณฺโณหมสฺมิฯ มเหสกฺโข สมโณ โคตโม, อปฺเปสกฺโขหมสฺมี’ติฯ อถ โข นํ ธมฺมํเยว สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุํ กโรนฺโต ธมฺมํ มาเนนฺโต ธมฺมํ ปูเชนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน เอวํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ กโรติ, อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺฐานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํฯ อิมินาปิ โข เอตํ, วาเสฏฺฐ, ปริยาเยน เวทิตพฺพํ, ยถา ธมฺโมว เสฏฺโฐ ชเนตสฺมิํ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจฯ

[118] ‘‘ตุมฺเห ขฺวตฺถ, วาเสฏฺฐ, นานาชจฺจา นานานามา นานาโคตฺตา นานากุลา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตาฯ ‘เก ตุมฺเห’ติ – ปุฏฺฐา สมานา ‘สมณา สกฺยปุตฺติยามฺหา’ติ – ปฏิชานาถฯ ยสฺส โข ปนสฺส, วาเสฏฺฐ, ตถาคเต สทฺธา นิวิฏฺฐา มูลชาตา ปติฏฺฐิตา ทฬฺหา อสํหาริยา สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมิํ, ตสฺเสตํ กลฺลํ วจนาย – ‘ภควโตมฺหิ ปุตฺโต โอรโส มุขโต ชาโต ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต ธมฺมทายาโท’ติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาคตสฺส เหตํ, วาเสฏฺฐ, อธิวจนํ ‘ธมฺมกาโย’ อิติปิ, ‘พฺรหฺมกาโย’ อิติปิ, ‘ธมฺมภูโต’ อิติปิ, ‘พฺรหฺมภูโต’ อิติปิฯ

[119] ‘‘โหติ โข โส, วาเสฏฺฐ, สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก สํวฏฺฏติฯ สํวฏฺฏมาเน โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา อาภสฺสรสํวตฺตนิกา โหนฺติฯ

เต ตตฺถ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺฐายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺฐนฺติฯ

‘‘โหติ โข โส, วาเสฏฺฐ, สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก วิวฏฺฏติฯ วิวฏฺฏมาเน โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา อาภสฺสรกายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉนฺติฯ เตธ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺฐายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺฐนฺติฯ

รสปถวิปาตุภาโว

[120] ‘‘เอโกทกีภูตํ โข ปน, วาเสฏฺฐ, เตน สมเยน โหติ อนฺธกาโร อนฺธการติมิสา ฯ น จนฺทิมสูริยา ปญฺญายนฺติ, น นกฺขตฺตานิ ตารกรูปานิ ปญฺญายนฺติ, น รตฺตินฺทิวา ปญฺญายนฺติ, น มาสฑฺฒมาสา ปญฺญายนฺติ, น อุตุสํวจฺฉรา ปญฺญายนฺติ , น อิตฺถิปุมา ปญฺญายนฺติ, สตฺตา สตฺตาตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉนฺติฯ อถ โข เตสํ, วาเสฏฺฐ, สตฺตานํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน รสปถวี อุทกสฺมิํ สมตนิ [สมตานิ (พหูสุ)]; เสยฺยถาปิ นาม ปยโส ตตฺตสฺส [ปยตตฺตสฺส (สฺยา.)] นิพฺพายมานสฺส อุปริ สนฺตานกํ โหติ, เอวเมว ปาตุรโหสิฯ สา อโหสิ วณฺณสมฺปนฺนา คนฺธสมฺปนฺนา รสสมฺปนฺนา, เสยฺยถาปิ นาม สมฺปนฺนํ วา สปฺปิ สมฺปนฺนํ วา นวนีตํ เอวํวณฺณา อโหสิฯ เสยฺยถาปิ นาม ขุทฺทมธุํ [ขุทฺทํ มธุํ (ก. สี.)] อเนฬกํ [อเนลกํ (สี. ปี.)], เอวมสฺสาทา อโหสิฯ อถ โข, วาเสฏฺฐ, อญฺญตโร สตฺโต โลลชาติโก – ‘อมฺโภ, กิเมวิทํ ภวิสฺสตี’ติ รสปถวิํ องฺคุลิยา สายิฯ ตสฺส รสปถวิํ องฺคุลิยา สายโต อจฺฉาเทสิ, ตณฺหา จสฺส โอกฺกมิฯ อญฺเญปิ โข, วาเสฏฺฐ, สตฺตา ตสฺส สตฺตสฺส ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชมานา รสปถวิํ องฺคุลิยา สายิํสุฯ เตสํ รสปถวิํ องฺคุลิยา สายตํ อจฺฉาเทสิ, ตณฺหา จ เตสํ โอกฺกมิฯ