9. อาฏานาฏิยสุตฺตํ

ปฐมภาณวาโร

[275] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเตฯ อถ โข จตฺตาโร มหาราชา [มหาราชาโน (ก.)] มหติยา จ ยกฺขเสนาย มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย มหติยา จ นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ ฐเปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ ปพฺพตํ โอภาเสตฺวา [คิชฺฌกูฏํ โอภาเสตฺวา (สี. สฺยา. ปี.)] เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เตปิ โข ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ, อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุ, สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ, อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ, อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ, อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ

[276] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สนฺติ หิ, ภนฺเต, อุฬารา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนาฯ สนฺติ หิ, ภนฺเต, อุฬารา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนาฯ สนฺติ หิ , ภนฺเต, มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนาฯ สนฺติ หิ, ภนฺเต, มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนาฯ สนฺติ หิ, ภนฺเต, นีจา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนาฯ สนฺติ หิ, ภนฺเต, นีจา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนาฯ เยภุยฺเยน โข ปน, ภนฺเต, ยกฺขา อปฺปสนฺนาเยว ภควโตฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ภควา หิ, ภนฺเต, ปาณาติปาตา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ, อทินฺนาทานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ, มุสาวาทา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ, สุราเมรยมชฺชปฺปมาทฏฺฐานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติฯ เยภุยฺเยน โข ปน, ภนฺเต, ยกฺขา อปฺปฏิวิรตาเยว ปาณาติปาตา, อปฺปฏิวิรตา อทินฺนาทานา, อปฺปฏิวิรตา กาเมสุมิจฺฉาจารา, อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทา, อปฺปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปฺปมาทฏฺฐานา ฯ เตสํ ตํ โหติ อปฺปิยํ อมนาปํฯ

สนฺติ หิ, ภนฺเต, ภควโต สาวกา อรญฺญวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหสฺเสยฺยกานิ [มนุสฺสราหเสยฺยกานิ (สี. สฺยา. ปี.)] ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิฯ ตตฺถ สนฺติ อุฬารา ยกฺขา นิวาสิโน, เย อิมสฺมิํ ภควโต ปาวจเน อปฺปสนฺนาฯ เตสํ ปสาทาย อุคฺคณฺหาตุ, ภนฺเต, ภควา อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหิํสาย ผาสุวิหารายา’’ติฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนฯ

อถ โข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อภาสิ –

[277] ‘‘วิปสฺสิสฺส จ [อิเม จการา โปราณโปตฺถเกสุ นตฺถิ] นมตฺถุ, จกฺขุมนฺตสฺส สิรีมโตฯ

สิขิสฺสปิ จ [อิเม จการา โปราณโปตฺถเกสุ นตฺถิ] นมตฺถุ, สพฺพภูตานุกมฺปิโนฯ

‘‘เวสฺสภุสฺส จ [อิเม จการา โปราณโปตฺถเกสุ นตฺถิ] นมตฺถุ, นฺหาตกสฺส ตปสฺสิโน;

นมตฺถุ กกุสนฺธสฺส, มารเสนาปมทฺทิโนฯ

‘‘โกณาคมนสฺส นมตฺถุ, พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต;

กสฺสปสฺส จ [อิเม จการา โปราณโปตฺถเกสุ นตฺถิ] นมตฺถุ, วิปฺปมุตฺตสฺส สพฺพธิฯ

‘‘องฺคีรสสฺส นมตฺถุ, สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต;

โย อิมํ ธมฺมํ เทเสสิ [ธมฺมมเทเสสิ (สี. สฺยา. ปี.), ธมฺมํ เทเสติ (?)], สพฺพทุกฺขาปนูทนํฯ

‘‘เย จาปิ นิพฺพุตา โลเก, ยถาภูตํ วิปสฺสิสุํ;

เต ชนา อปิสุณาถ [อปิสุณา (สี. สฺยา. ปี.)], มหนฺตา วีตสารทาฯ

‘‘หิตํ เทวมนุสฺสานํ, ยํ นมสฺสนฺติ โคตมํ;

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

[278] ‘‘ยโต อุคฺคจฺฉติ สูริโย [สุริโย (สี. สฺยา. ปี.)], อาทิจฺโจ มณฺฑลี มหาฯ

ยสฺส จุคฺคจฺฉมานสฺส, สํวรีปิ นิรุชฺฌติ;

ยสฺส จุคฺคเต สูริเย, ‘ทิวโส’ติ ปวุจฺจติฯ

‘‘รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร, สมุทฺโท สริโตทโก;

เอวํ ตํ ตตฺถ ชานนฺติ, ‘สมุทฺโท สริโตทโก’ฯ

‘‘อิโต ‘สา ปุริมา ทิสา’, อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน;

ยํ ทิสํ อภิปาเลติ, มหาราชา ยสสฺสิ โสฯ

‘‘คนฺธพฺพานํ อธิปติ [อาธิปติ (สี. สฺยา. ปี.) เอวมุปริปิ], ‘ธตรฏฺโฐ’ติ นามโส;

รมตี นจฺจคีเตหิ, คนฺธพฺเพหิ ปุรกฺขโตฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, เอกนามาติ เม สุตํ;

อสีติ ทส เอโก จ, อินฺทนามา มหพฺพลาฯ

เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน, พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ;

ทูรโตว นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;

กุสเลน สเมกฺขสิ, อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ;

สุตํ เนตํ อภิณฺหโส, ตสฺมา เอวํ วเทมเสฯ

‘‘‘ชินํ วนฺทถ โคตมํ, ชินํ วนฺทาม โคตมํ;

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ, พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ’ฯ

[279] ‘‘เยน เปตา ปวุจฺจนฺติ, ปิสุณา ปิฏฺฐิมํสิกาฯ

ปาณาติปาติโน ลุทฺทา [ลุทฺธา (ปี. ก.)], โจรา เนกติกา ชนาฯ

‘‘อิโต ‘สา ทกฺขิณา ทิสา’, อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน;

ยํ ทิสํ อภิปาเลติ, มหาราชา ยสสฺสิ โสฯ

‘‘กุมฺภณฺฑานํ อธิปติ, ‘วิรูฬฺโห’ อิติ นามโส;

รมตี นจฺจคีเตหิ, กุมฺภณฺเฑหิ ปุรกฺขโตฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, เอกนามาติ เม สุตํ;

อสีติ ทส เอโก จ, อินฺทนามา มหพฺพลาฯ

เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน, พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ;

ทูรโตว นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;

กุสเลน สเมกฺขสิ, อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ;

สุตํ เนตํ อภิณฺหโส, ตสฺมา เอวํ วเทมเสฯ

‘‘‘ชินํ วนฺทถ โคตมํ, ชินํ วนฺทาม โคตมํ;

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ, พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ’ฯ

[280] ‘‘ยตฺถ โจคฺคจฺฉติ สูริโย, อาทิจฺโจ มณฺฑลี มหาฯ

ยสฺส โจคฺคจฺฉมานสฺส, ทิวโสปิ นิรุชฺฌติ;

ยสฺส โจคฺคเต สูริเย, ‘สํวรี’ติ ปวุจฺจติฯ

‘‘รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร, สมุทฺโท สริโตทโก;

เอวํ ตํ ตตฺถ ชานนฺติ, ‘สมุทฺโท สริโตทโก’ฯ

‘‘อิโต ‘สา ปจฺฉิมา ทิสา’, อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน;

ยํ ทิสํ อภิปาเลติ, มหาราชา ยสสฺสิ โสฯ

‘‘นาคานญฺจ อธิปติ, ‘วิรูปกฺโข’ติ นามโส;

รมตี นจฺจคีเตหิ, นาเคเหว ปุรกฺขโตฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, เอกนามาติ เม สุตํ;

อสีติ ทส เอโก จ, อินฺทนามา มหพฺพลาฯ

เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน, พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ;

ทูรโตว นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;

กุสเลน สเมกฺขสิ, อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ;

สุตํ เนตํ อภิณฺหโส, ตสฺมา เอวํ วเทมเสฯ

‘‘‘ชินํ วนฺทถ โคตมํ, ชินํ วนฺทาม โคตมํ;

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ, พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ’ฯ

[281] ‘‘เยน อุตฺตรกุรุวฺโห [อุตฺตรกุรู รมฺมา (สี. สฺยา. ปี.)], มหาเนรุ สุทสฺสโนฯ

มนุสฺสา ตตฺถ ชายนฺติ, อมมา อปริคฺคหาฯ

‘‘น เต พีชํ ปวปนฺติ, นปิ นียนฺติ นงฺคลา;

อกฏฺฐปากิมํ สาลิํ, ปริภุญฺชนฺติ มานุสาฯ

‘‘อกณํ อถุสํ สุทฺธํ, สุคนฺธํ ตณฺฑุลปฺผลํ;

ตุณฺฑิกีเร ปจิตฺวาน, ตโต ภุญฺชนฺติ โภชนํฯ

‘‘คาวิํ เอกขุรํ กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํ;

ปสุํ เอกขุรํ กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํฯ

‘‘อิตฺถิํ วา วาหนํ [อิตฺถี-วาหนํ (สี. ปี.), อิตฺถีํ วาหนํ (สฺยา.)] กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํ;

ปุริสํ วาหนํ กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํฯ

‘‘กุมาริํ วาหนํ กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํ;

กุมารํ วาหนํ กตฺวา, อนุยนฺติ ทิโสทิสํฯ

‘‘เต ยาเน อภิรุหิตฺวา,

สพฺพา ทิสา อนุปริยายนฺติ [อนุปริยนฺติ (สฺยา.)];

ปจารา ตสฺส ราชิโนฯ

‘‘หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, ทิพฺพํ ยานํ อุปฏฺฐิตํ;

ปาสาทา สิวิกา เจว, มหาราชสฺส ยสสฺสิโนฯ

‘‘ตสฺส จ นครา อหุ,

อนฺตลิกฺเข สุมาปิตา;

อาฏานาฏา กุสินาฏา ปรกุสินาฏา,

นาฏสุริยา [นาฏปุริยา (สี. ปี.), นาฏปริยา (สฺยา.)] ปรกุสิฏนาฏาฯ

‘‘อุตฺตเรน กสิวนฺโต [กปิวนฺโต (สี. สฺยา. ปี)],

ชโนฆมปเรน จ;

นวนวุติโย อมฺพรอมฺพรวติโย,

อาฬกมนฺทา นาม ราชธานีฯ

‘‘กุเวรสฺส โข ปน, มาริส, มหาราชสฺส วิสาณา นาม ราชธานี;

ตสฺมา กุเวโร มหาราชา, ‘เวสฺสวโณ’ติ ปวุจฺจติฯ

‘‘ปจฺเจสนฺโต ปกาเสนฺติ, ตโตลา ตตฺตลา ตโตตลา;

โอชสิ เตชสิ ตโตชสี, สูโร ราชา อริฏฺโฐ เนมิฯ

‘‘รหโทปิ ตตฺถ ธรณี นาม, ยโต เมฆา ปวสฺสนฺติ;

วสฺสา ยโต ปตายนฺติ, สภาปิ ตตฺถ สาลวตี [ภคลวตี (สี. สฺยา. ปี.)] นามฯ

‘‘ยตฺถ ยกฺขา ปยิรุปาสนฺติ, ตตฺถ นิจฺจผลา รุกฺขา;

นานา ทิชคณา ยุตา, มยูรโกญฺจาภิรุทา;

โกกิลาทีหิ วคฺคุหิฯ

‘‘ชีวญฺชีวกสทฺเทตฺถ, อโถ โอฏฺฐวจิตฺตกา;

กุกฺกุฏกา [กุกุตฺถกา (สี. ปี.)] กุฬีรกา, วเน โปกฺขรสาตกาฯ

‘‘สุกสาฬิกสทฺเทตฺถ, ทณฺฑมาณวกานิ จ;

โสภติ สพฺพกาลํ สา, กุเวรนฬินี สทาฯ

‘‘อิโต ‘สา อุตฺตรา ทิสา’, อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน;

ยํ ทิสํ อภิปาเลติ, มหาราชา ยสสฺสิ โสฯ

‘‘ยกฺขานญฺจ อธิปติ, ‘กุเวโร’ อิติ นามโส;

รมตี นจฺจคีเตหิ, ยกฺเขเหว ปุรกฺขโตฯ

‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, เอกนามาติ เม สุตํ;

อสีติ ทส เอโก จ, อินฺทนามา มหพฺพลาฯ

‘‘เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน, พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ;

ทูรโตว นมสฺสนฺติ, มหนฺตํ วีตสารทํฯ

‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;

กุสเลน สเมกฺขสิ, อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ;

สุตํ เนตํ อภิณฺหโส, ตสฺมา เอวํ วเทมเสฯ

‘‘‘ชินํ วนฺทถ โคตมํ, ชินํ วนฺทาม โคตมํ;

วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ, พุทฺธํ วนฺทาม โคตม’’’นฺติฯ

‘‘อยํ โข สา, มาริส, อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหิํสาย ผาสุวิหารายฯ

[282] ‘‘ยสฺส กสฺสจิ, มาริส, ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อุปาสกสฺส วา อุปาสิกาย วา อยํ อาฏานาฏิยา รกฺขา สุคฺคหิตา ภวิสฺสติ สมตฺตา ปริยาปุตา [ปริยาปุฏา (ก.)]ฯ ตํ เจ อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา ยกฺขโปตโก วา ยกฺขโปติกา วา ยกฺขมหามตฺโต วา ยกฺขปาริสชฺโช วา ยกฺขปจาโร วา, คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา คนฺธพฺพโปตโก วา คนฺธพฺพโปติกา วา คนฺธพฺพมหามตฺโต วา คนฺธพฺพปาริสชฺโช วา คนฺธพฺพปจาโร วา, กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา กุมฺภณฺฑโปตโก วา กุมฺภณฺฑโปติกา วา กุมฺภณฺฑมหามตฺโต วา กุมฺภณฺฑปาริสชฺโช วา กุมฺภณฺฑปจาโร วา, นาโค วา นาคี วา นาคโปตโก วา นาคโปติกา วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร วา, ปทุฏฺฐจิตฺโต ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนิํ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย, ฐิตํ วา อุปติฏฺเฐยฺย, นิสินฺนํ วา อุปนิสีเทยฺย, นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺยฯ น เม โส, มาริส, อมนุสฺโส ลเภยฺย คาเมสุ วา นิคเมสุ วา สกฺการํ วา ครุการํ วาฯ น เม โส, มาริส, อมนุสฺโส ลเภยฺย อาฬกมนฺทาย นาม ราชธานิยา วตฺถุํ วา วาสํ วาฯ น เม โส, มาริส, อมนุสฺโส ลเภยฺย ยกฺขานํ สมิติํ คนฺตุํฯ อปิสฺสุ นํ, มาริส, อมนุสฺสา อนาวยฺหมฺปิ นํ กเรยฺยุํ อวิวยฺหํฯ อปิสฺสุ นํ, มาริส, อมนุสฺสา อตฺตาหิปิ ปริปุณฺณาหิ ปริภาสาหิ ปริภาเสยฺยุํฯ อปิสฺสุ นํ, มาริส, อมนุสฺสา ริตฺตํปิสฺส ปตฺตํ สีเส นิกฺกุชฺเชยฺยุํฯ อปิสฺสุ นํ, มาริส, อมนุสฺสา สตฺตธาปิสฺส มุทฺธํ ผาเลยฺยุํฯ

‘‘สนฺติ หิ, มาริส, อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา [รุทฺทา (สี. ปี.)] รภสา, เต เนว มหาราชานํ อาทิยนฺติ, น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ, น มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติฯ เต โข เต, มาริส, อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติฯ เสยฺยถาปิ, มาริส, รญฺโญ มาคธสฺส วิชิเต มหาโจราฯ เต เนว รญฺโญ มาคธสฺส อาทิยนฺติ, น รญฺโญ มาคธสฺส ปุริสกานํ อาทิยนฺติ, น รญฺโญ มาคธสฺส ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติฯ เต โข เต, มาริส, มหาโจรา รญฺโญ มาคธสฺส อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติฯ เอวเมว โข, มาริส, สนฺติ อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา รภสา, เต เนว มหาราชานํ อาทิยนฺติ, น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ, น มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติฯ

เต โข เต, มาริส, อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติฯ โย หิ โกจิ, มาริส, อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา…เป.… คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา … กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา… นาโค วา นาคี วา นาคโปตโก วา นาคโปติกา วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร วา ปทุฏฺฐจิตฺโต ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนิํ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย, ฐิตํ วา อุปติฏฺเฐยฺย, นิสินฺนํ วา อุปนิสีเทยฺย, นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺยฯ อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ อุชฺฌาเปตพฺพํ วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ – ‘อยํ ยกฺโข คณฺหาติ, อยํ ยกฺโข อาวิสติ, อยํ ยกฺโข เหเฐติ, อยํ ยกฺโข วิเหเฐติ, อยํ ยกฺโข หิํสติ, อยํ ยกฺโข วิหิํสติ, อยํ ยกฺโข น มุญฺจตี’ติฯ

[283] ‘‘กตเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ?

‘‘อินฺโท โสโม วรุโณ จ, ภารทฺวาโช ปชาปติ;

จนฺทโน กามเสฏฺโฐ จ, กินฺนุฆณฺฑุ นิฆณฺฑุ จฯ

‘‘ปนาโท โอปมญฺโญ จ, เทวสูโต จ มาตลิ;

จิตฺตเสโน จ คนฺธพฺโพ, นโฬ ราชา ชเนสโภ [ชโนสโภ (สฺยา.)]ฯ

‘‘สาตาคิโร เหมวโต, ปุณฺณโก กรติโย คุโฬ;

สิวโก มุจลินฺโท จ, เวสฺสามิตฺโต ยุคนฺธโรฯ

‘‘โคปาโล สุปฺปโรโธ จ [สุปฺปเคโธ จ (สี. สฺยา. ปี.)], หิริ เนตฺติ [หิรี เนตฺตี (สี. ปี.)] จ มนฺทิโย;

ปญฺจาลจณฺโฑ อาฬวโก, ปชฺชุนฺโน สุมโน สุมุโข;

ทธิมุโข มณิ มาณิวโร [มณิ มานิจโร (สฺยา. ปี.)] ทีโฆ, อโถ เสรีสโก สหฯ

‘‘อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ อุชฺฌาเปตพฺพํ วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ – ‘อยํ ยกฺโข คณฺหาติ, อยํ ยกฺโข อาวิสติ, อยํ ยกฺโข เหเฐติ, อยํ ยกฺโข วิเหเฐติ, อยํ ยกฺโข หิํสติ, อยํ ยกฺโข วิหิํสติ, อยํ ยกฺโข น มุญฺจตี’ติฯ

‘‘อยํ โข สา, มาริส, อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหิํสาย ผาสุวิหารายฯ หนฺท จ ทานิ มยํ, มาริส, คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียา’’ติฯ ‘‘ยสฺสทานิ ตุมฺเห มหาราชาโน กาลํ มญฺญถา’’ติฯ

[284] อถ โข จตฺตาโร มหาราชา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิํสุฯ เตปิ โข ยกฺขา อุฏฺฐายาสนา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุ, สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิํสุ ฯ อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา ตตฺเถวนฺตรธายิํสูติฯ

ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

ทุติยภาณวาโร

[285] อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อิมํ, ภิกฺขเว, รตฺติํ จตฺตาโร มหาราชา มหติยา จ ยกฺขเสนาย มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย มหติยา จ นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ ฐเปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ ปพฺพตํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เตปิ โข, ภิกฺขเว, ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ มยา สทฺธิํ สมฺโมทิํสุ, สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ เยนาหํ เตนญฺชลิํ ปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ