อิเม โข เต, จุนฺท, ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา, เย โว มยา พฺยากตา, ยถา เต พฺยากาตพฺพา ฯ ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา, กิํ โว อหํ เต ตถา พฺยากริสฺสามีติ [พฺยากริสฺสามีติ (สี. ก.)]?

อปรนฺตสหคตทิฏฺฐินิสฺสยา

[194] ‘‘กตเม จ เต, จุนฺท, อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา, เย โว มยา พฺยากตา, ยถา เต พฺยากาตพฺพาฯ (ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา, กิํ โว อหํ เต ตถา พฺยากริสฺสามี) [( ) เอตฺถนฺตเร ปาโฐ สพฺพตฺถปิ ปริปุณฺโณ ทิสฺสติ]? สนฺติ, จุนฺท, เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ สนฺติ ปน, จุนฺท, เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘อรูปี อตฺตา โหติ…เป.… รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ… เนวรูปี นารูปี อตฺตา โหติ… สญฺญี อตฺตา โหติ… อสญฺญี อตฺตา โหติ… เนวสญฺญีนาสญฺญี อตฺตา โหติ… อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ ตตฺร, จุนฺท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ – ‘อตฺถิ นุ โข อิทํ, อาวุโส, วุจฺจติ – ‘‘รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา’’’ติ? ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ – ‘อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ ตํ เตสํ นานุชานามิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ, จุนฺท, สนฺเตเก สตฺตาฯ อิมายปิ โข อหํ, จุนฺท, ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตนา สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโยฯ อถ โข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติฯ

[195] ‘‘ตตฺร, จุนฺท, เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน – ‘อรูปี อตฺตา โหติ…เป.… รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ… เนวรูปีนารูปี อตฺตา โหติ… สญฺญี อตฺตา โหติ… อสญฺญี อตฺตา โหติ… เนวสญฺญีนาสญฺญี อตฺตา โหติ… อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา, อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ – ‘อตฺถิ นุ โข อิทํ, อาวุโส, วุจฺจติ – ‘‘อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา’’’ติ? ยญฺจ โข เต, จุนฺท, เอวมาหํสุ – ‘อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญ’นฺติฯ ตํ เตสํ นานุชานามิฯ ตํ กิสฺส เหตุ? อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ, จุนฺท, สนฺเตเก สตฺตาฯ

อิมายปิ โข อหํ, จุนฺท, ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตนา สมสมํ สมนุปสฺสามิ, กุโต ภิยฺโยฯ อถ โข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติฯ อิเม โข เต, จุนฺท, อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา, เย โว มยา พฺยากตา , ยถา เต พฺยากาตพฺพาฯ ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา, กิํ โว อหํ เต ตถา พฺยากริสฺสามีติ [พฺยากริสฺสามีติ (สี. ก.)]?

[196] ‘‘อิเมสญฺจ, จุนฺท, ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตาฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, จุนฺท, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี…เป.… จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี… ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา, วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํฯ อิเมสญฺจ จุนฺท, ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมายฯ เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา’’ติฯ

[197] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปวาโณ ภควโต ปิฏฺฐิโต ฐิโต โหติ ภควนฺตํ พีชยมาโนฯ อถ โข อายสฺมา อุปวาโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต! ปาสาทิโก วตายํ, ภนฺเต, ธมฺมปริยาโย; สุปาสาทิโก วตายํ ภนฺเต, ธมฺมปริยาโย, โก นามายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโย’’ติ? ‘‘ตสฺมาติห ตฺวํ, อุปวาณ, อิมํ ธมฺมปริยายํ ‘ปาสาทิโก’ ตฺเวว นํ ธาเรหี’’ติฯ อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมโน อายสฺมา อุปวาโณ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ

ปาสาทิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํฯ

7. ลกฺขณสุตฺตํ

ทฺวตฺติํสมหาปุริสลกฺขณานิ

[198] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทฺทนฺเต’’ติ [ภทนฺเตติ (สี. สฺยา. ปี.)] เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

[199] ‘‘ทฺวตฺติํสิมานิ, ภิกฺขเว, มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ, เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนญฺญาฯ สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทตฺถาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโตฯ ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ; เสยฺยถิทํ, จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถิรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนาฯ โส อิมํ ปถวิํ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสติฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏฺฏจฺฉโท [วิวฏจฺฉโท (สฺยา. ก.), วิวตฺตจฺฉโท (สี. ปี.)]ฯ

[200] ‘‘กตมานิ จ ตานิ, ภิกฺขเว, ทฺวตฺติํส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ, เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส ทฺเวว คติโย ภวนฺติ อนญฺญา? สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ, ราชา โหติ จกฺกวตฺตี…เป.… สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ, อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏฺฏจฺฉโทฯ

‘‘อิธ, ภิกฺขเว, มหาปุริโส สุปฺปติฏฺฐิตปาโท โหติฯ ยมฺปิ, ภิกฺขเว, มหาปุริโส สุปฺปติฏฺฐิตปาโท โหติ, อิทมฺปิ, ภิกฺขเว, มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, มหาปุริสสฺส เหฏฺฐาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ [สพฺพาการปริปูรานิ สุวิภตฺตนฺตรานิ (สี. ปี.)]ฯ